Skarbiec bazyliki św. Serwacego w Maastricht
Skarbiec bazyliki Świętego Serwacego w Maastricht (nd. Schatkamer Sint-Servaasbasiliek) – historyczna kolekcja przedmiotów liturgicznych i różnorodnych dzieł sztuki sakralnej m.in. związanych z osobą świętego Serwacego i jego kultem. Skarbiec ten znajduje się w Maastricht (Limburgia, Holandia) i wchodzi w skład dawnego zespołu katedralnego z kościołem św. Serwacego. Obecnie muzeum sztuki sakralnej, jedno z największych tego typu w Holandii.
Dzieje
Historia skarbca kościoła w Maastricht sięga początków kultu świętego Serwacego, który został pochowany w podziemiach katedry. W związku z kultem tego hierarchy duchowieństwu Maastricht ofiarowywano wiele cennych przedmiotów, z których większa część się nie zachowała. Źródła wspominają o darach władców lub ich dworu, m.in. o relikwiarzu w kształcie łuku triumfalnego, który ofiarował Einhard, znany z biografii cesarza Karola Wielkiego.
Wraz z budową nowego kościoła, która miała miejsce od X do XII wieku, i wzmożonym ruchem pielgrzymkowym skarbiec otrzymał wiele cennych dzieł i klejnotów, m.in. złoty relikwiarz św. Serwacego wykonany w 1160 roku. Prawdopodobnie od XIII, a na pewno od XIV stulecia, miały miejsce prezentacje relikwii świętego, które odbywają się co siedem lat do dnia dzisiejszego. Dzięki miniaturze z XIII wieku wiadomo, iż relikwie wystawiano w galerii arkadowej znajdującej się w absydzie, na zewnątrz, w stronę placu Vrijthof, gdzie gromadzili się pątnicy.
Na podstawie wzmianki z 1340 wiadomo, że pierwotnie skarbiec znajdował się w tzw. podwójnej komorze – zachowanym do dziś ciemnym pomieszczeniu powstałym w XI wieku, usytuowanym poniżej północnego ramienia transeptu, pełniącym funkcję kaplicy dla członków kapituły. W 1579 roku skarbiec został splądrowany przez wojska hiszpańskie, które pod dowództwem Aleksandra Farnese zdobyły i zniszczyły Maastricht. W 1634 skarbiec został przeniesiony do Liège, gdzie znajdował się przez 20 lat. W 1794 Maastricht zajęły wojska Pierwszej Republiki Francji. Znaczna część dzieł złotnictwa została przetopiona na kruszec, na opłatę podatku wojennego na rzecz Francji, a ponadto po kasacie kapituły katedralnej w 1796 sprzedano kolejną część precjozów. Najcenniejsze przedmioty ewakuowano. W 1873 roku skarbiec przeniesiono do dawnego refektarza i sali szkoły katedralnej. W XIX i XX wieku zbiory wzbogaciły się o szereg dzieł złotnictwa pochodzących z innych kościołów Limburgii, które przestały pełnić swoją funkcję oraz o przedmioty odnalezione podczas badań archeologicznych w obrębie zespołu katedralnego. W 1982 zbiory przeniesiono do sześciu sal wschodniego skrzydła monasterium, w tym do historycznej kaplicy kapituły.
Zbiory
Skarbiec jest podzielony na cztery części:
Najważniejszą z nich są Servatiana – przedmioty związane bezpośrednio z osobą św. Serwacego lub dzieła związane z kultem patrona katedry i miasta. Należą do nich:
- puchar św. Serwacego, wykonany techniką millefiori, wyrób rzymski, z IV wieku,
- przenośny ołtarzyk z zielonego serperntynitu, datowany na IV wiek, wzbogacony srebrną dekoracją w XII w.,
- klucz św. Serwacego, przerobiony na początku IX wieku, srebrny, z bogatą dekoracją ornamentalną (klucz jest jednym z atrybutów św. Serwacego),
- laska św. Serwacego, drewniana, w XI wieku przerobiona na pastorał, wykonany z kości słoniowej,
- krzyż pektoralny, drewniany, przerobiony w X/XI wieku na pektorał w typie crux gemmata, oprawiony srebrem i złotem oraz emaliami i kamieniami szlachetnymi.
Kolejną cześć zbiorów tworzą dzieła związane z kultem świętego Serwacego (a zwłaszcza jego relikwii) oraz dzieła malarstwa z wizerunkami patrona:
- relikwiarz świętego Serwacego, romański, w formie skrzyni nakrytej dwuspadowym dachem; drewniany, pokryty złotą, ozdobiony reliefami z wizerunkiem świętego i jego żywota, ponadto ozdobione filigranem, emalią i kamieniami szlachetnymi,
- renesansowe popiersie św. Serwacego, ufundowane przez Alexandra Farnese (1579),
- relikwiarz Krzyża Pańskiego, późnogotycki, dzieło Mistrza Ulryka z 2. poł. XV w.,
- późnogotycki obraz (ok. 1500) z przedstawieniem Rodziny Marii, w którym ukazany jest także pierwszy biskup Maastricht.
Pozostałe zbiory obejmują m.in. przedmioty liturgiczne, obrazy, rzeźby, tapiserie itp.
Relikwiarz św. Serwacego
Krzyż pektoralny
Klucz św. Serwacego
Popiersie św. Serwacego
Bibliografia
- A.M. Koldeweij, Der gude Sente Servas, Assen/Maastricht 1985.
- S. Tagage, Kunstschatten uit de St.-Servaas, Maastricht 1976.
- Aart J.J. Mekking, De Sint-Servaaskerk te Maastricht, Utrecht/Zutphen, 1986.
Linki zewnętrzne
- O skarbcu na oficjalnej stronie bazyliki św. Serwacego. sintservaas.nl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-26)].
Media użyte na tej stronie
Maastricht. East facing panel of the chest of Saint Servatius in the Treasury of the Basilica of Saint Servatius, Maastricht, Netherlands. On the panel: Saint Servatius and two angels. The angel on the right is holding an open book with a text from I Corinthians 15 vs 53: Indue inmortalitatem. Mosan (Maastricht?), XIIth c., gilded copper over wood.
Basilica of Saint Servatius, Maastricht, the Netherlands. The treasury.
Basilica of Saint Servatius, Maastricht, the Netherlands. Key of Saint Servatius in the treasury.
'Double chapel' (treasury). Basilica of Saint Servatius, Maastricht, the Netherlands.
Portrait bust allegedly containing the skull of Saint Servatius, in the treasury of the Basilica of Saint Servatius, Maastricht, Netherlands. Gilded silver bust donated by Alessandro Farnese, Duke of Parma, as a replacement of an older bust that was destroyed by the Spanish troops in the sack of Maastricht, 1579.
The so-called pectoral cross of Saint Servatius in the church treasury of the Basilica of Saint Servatius, Maastricht, Netherlands. Front: gold on wood with cloisonné enamel plaques, a Roman gem and precious stones around an ivory corpus. Trier, ±1039, probably a gift from emperor Henry III.
Page from Blokboek van St Servaas (±1460), showing the relics of Saint Servatius being shown to the pilgrims from the dwarf gallery of the church.