Skolopendry
| ||
| Scolopendromorpha | ||
 | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | stawonogi | |
| Podtyp | wije | |
| Gromada | pareczniki | |
| Rząd | skolopendry | |
Skolopendry, skolopendrokształtne[1] (Scolopendromorpha) – rząd drapieżnych pareczników (Chilopoda) obejmujący stawonogi o dość silnie wydłużonym ciele osiągającym 1–30 cm (zazwyczaj do kilkunastu centymetrów) długości, często jaskrawo ubarwionym, złożonym z 21–23 segmentów. Każdy segment jest pokryty chitynowym pancerzem i zaopatrzony w parę odnóży tułowiowych zakończonych pazurkami. Głowa jest wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Na jej końcu umieszczone są 2 długie, segmentowane czułki. Wśród Scolopendromorpha są gatunki mające oczka (ocelli) oraz ślepe[1]. Ze względu na silny jad, skolopendry są obiektem badań w medycynie i toksykologii.
Występowanie
Skolopendry żyją w suchych, piaszczystych i ciepłych biotopach, zwykle ukryte pod kamieniami. Skolopendry są kosmopolityczne, ale większość z około 700 znanych gatunków występuje w strefie tropikalnej[1] w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Kilka gatunków, m.in. skolopendra paskowana (Scolopendra cingulata), występuje pospolicie w Europie Południowej, w strefie śródziemnomorskiej.
Biologia
Samice opiekują się jajami i potomstwem[2]. Prowadzą przeważnie nocny tryb życia. Skolopendry dysponują silnym jadem, którym zabijają owady i pajęczaki, a czasem żaby i jaszczurki. Jad ten wywołuje u człowieka silny i długotrwały ból[2], a ukąszenie największego przedstawiciela tej grupy pareczników – osiągającej do 30 cm długości[3] skolopendry olbrzymiej (Scolopendra gigantea) – bywa dla człowieka śmiertelne[4].
Klasyfikacja
Klasyfikacja biologiczna tej grupy stawonogów nie jest ustalona. Wyróżniono 34 rodzaje klasyfikowane w kilku rodzinach (i podrodzinach), z których zazwyczaj wymieniane są:
- Cryptopidae
- Scolopendridae
- Scolopocryptopidae
ale spotykane są też inne ujęcia[5].
Przypisy
- ↑ a b c Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.
- ↑ Gregory D. Edgecombe, Markus Koch. Phylogeny of scolopendromorph centipedes (Chilopoda): morphological analysis featuring characters from the peristomatic area. „Cladistics”. 24, s. 872–901, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00220.x (ang.).
Bibliografia
- Gregory D. Edgecombe, Markus Koch. Phylogeny of scolopendromorph centipedes (Chilopoda): morphological analysis featuring characters from the peristomatic area. „Cladistics”. 24, s. 872–901, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00220.x (ang.).
- Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to John Hill (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5
I took this picture myself on 7th March, 2007. John E. Hill 04:23, 7 March 2007 (UTC) Specimen caught by Jim Symes in Laura, Queensland.
It measures over 16 cm from its' head to the end of its' body and is the largest recorded specimen of this species so far. John E. Hill 11:12, 22 March 2007 (UTC)Scolopendra insignis P. Gerv. = Scolopendra gigantea Linnaeus, 1758 (1a: front end from ventral, 1b: hind end from ventral)
Autor: B. Navez, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Scolopendra morsitans (Réunion island)