Skomielna Czarna

Skomielna Czarna

wieś
Ogólny widok miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	myślenicki
Gmina	Tokarnia
Liczba ludności (2006)	1400
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-437[1]
Tablice rejestracyjne	KMY
SIMC	0338450
Położenie na mapie gminy Tokarnia Skomielna Czarna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Skomielna Czarna
Położenie na mapie województwa małopolskiego Skomielna Czarna
Położenie na mapie powiatu myślenickiego Skomielna Czarna
49°43′36″N 19°50′14″E/49,726667 19,837222

Skomielna Czarna – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie myślenickim, w gminie Tokarnia^[2][3].

W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie krakowskim.

Położenie

Skomielna Czarna położona jest w Beskidzie Makowskim, w dolinie Bogdanówki, która wypływa spod Koskowej Góry i wpada do Krzczonówki powyżej Tokarni^[4].

Integralne części wsi

Zarys historii

Podobnie jak wiele okolicznych miejscowości, tak i Skomielną Czarną założyli Jordanowie z Zakliczyna. Powstała w I połowie XVI w. Po raz pierwszy wieś wymienia dokument podziału majątku Mikołaja Jordana, który przekazuje ją swemu synowi, Spytkowi Wawrzyńcowi Jordanowi, kasztelanowi i wojewodzie krakowskiemu^[5]. Płacił on z niej podatki od 6 łanów kmiecych, jednego łanu sołtysiego, 10 zagrodników z rolą, 5 komorników z bydłem i 15 komorników bez bydła^[6]. Spytek nie pozostawił męskiego potomka. Po jego śmierci (1568) wieś przypada wdowie, Annie z Sieniawskich, a w 1599 r. drogą koligacji przechodzi na rotmistrza Stanisława Przerębskiego herbu Nowina, żonatego z Anną Zebrzydowską. 30 lat później drogą posagu staje się własnością Andrzeja Karkowskiego herbu Junosza, a w 1674 r, tym samym sposobem przechodzi we władanie Franciszka Łodzińskiego herbu Radwan. W rękach Łodzińskich pozostaje do 1851 r., kiedy Izabela z Łodzińskich otrzymuje ją jako posag idąc za mąż za Konstantego, barona Gostkowskiego^[5].

Pod koniec XIX w.Skomielna Czarna liczyła 175 domów i 928 mieszkańców wyznania rzymsko-katolickiego. Należała wówczas do parafii w Łętowni. Jej mieszkańcy zajmowali się uprawą roli i hodowlą bydła. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego charakteryzował ówczesne możliwości gospodarcze wsi: Gleba jałowa, górska, wydaje owies i kartofle a przy starannej uprawie żyto i jęczmień^[6]. W 1892 r. po Gostkowskich majątek odziedziczyła Tekla Wojakiewiczówna, której syn, Kazimierz Wojakiewicz odsprzedał należącą do niego część gruntów wiejskich włościanom^[5]. 11 stycznia 1899 odbył się w Łętowni pogrzeb zmarłego Konstantego Gostkowskiego herbu Gozdawa, byłego właściciela Skomielnej, który zmarł w wieku 88 lat; w pogrzebie wzięli udział sąsiedzi, duchowni oraz okoliczni chłopi, jako że zmarły cieszył się dużą sympatią^[7].

W okresie międzywojennym wieś była dość popularnym letniskiem. W czasie II wojny światowej Niemcy urządzili tu niewielkie sanatorium dla żołnierzy Wehrmachtu.

Po zakończeniu II wojny światowej w okolicy aktywnie działało antykomunistyczne podziemie, głównie Oddział „Błyskawica” dowodzony przez Józefa Kurasia ps. „Ogień”. W jego składzie był m.in. Jan Sałapatek ps. „Orzeł”, pochodzący z pobliskiej Jachówki. Do najsłynniejszych akcji Sałapatka, już po utworzeniu przez niego samodzielnej Grupy Operacyjnej AK „Zorza”, należy zaliczyć napad na zebranie gromadzkie zorganizowane 15 kwietnia 1951 r. w miejscowej szkole, podczas którego zastrzelony został Stanisława Surówka z Krakowa, agitujący za utworzeniem PGR-u oraz postrzelonych zostało dwoje członków młodzieżowej organizacji ZMP, będącej przybudówką PZPR (Janina Hanusiak i Stanisław Kowalczewski)^[8].

W Skomielnej Czarnej urodził się Walenty Wróbel, filozof klasyczny i nauczyciel (1850–1912)^[9].

W 1949 r., z zadaniem budowy nowego kościoła i utworzenia parafii, przybył do Skomielnej Czarnej o. Remigiusz Kranc (1910 - 1977), kapucyn, organizator w Ostrogu na Wołyniu polskiej samoobrony przed atakami UPA, więzień sowieckich łagrów na Kołymie^[10]. W 1951 r. została ustanowiona parafia, a w 1960 r. poświęcono nowo wzniesiony kościół^[11].

Od 1961 r. w kościele znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej Kołomyjskiej. Obraz ten, namalowany w 1635 r., pochodzi z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kołomyi. W 1946 r., w czasie ekspatriacji Polaków z Kresów Wschodnich, został on przez dwie parafianki, siostry Petronelę Kossowską i Zuzannę Perejmy z domu Kossowską potajemnie wycięty z ram i przewieziony do Mielca, a stamtąd do klasztoru kapucyńskiego w Krakowie. W każdą pierwszą niedzielę września do obrazu Matki Bożej Kołomyjskiej w Skomielnej Czarnej pielgrzymują byli mieszkańcy Kołomyi i ich potomkowie^[12]. Jego kopia znajduje się w kościele rzymskokatolickim pw. św. Ignacego Loyoli w Kołomyi^[13].

Zabytki

Głównym zabytkiem we wsi jest drewniana kaplica z XVIII w.^[14] Powstała – podobnie jak kościół w pobliskiej Tokarni – w wyniku rozbudowy kaplicy dworskiej. Wśród pól stoi także drewniana kapliczka z 1867 roku z obrazem Matki Bożej, oraz kamienne figurki Chrystusa (z 1832 r.), NMP Niepokalanie Poczętej (1897) i św. Jana Nepomucena (1896).

Przez Skomielną Czarną prowadzi zielony szlak turystyczny z Trzebuni przez Stołową Górę do Osielca.

Zobacz też

• Skomielna Biała

Przypisy