Skotniki (powiat piotrkowski)

Skotniki

wieś
Dwór z 1531 r.
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	piotrkowski
Gmina	Aleksandrów
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	26-337[1]
Tablice rejestracyjne	EPI
SIMC	0534894
Położenie na mapie gminy Aleksandrów Skotniki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Skotniki
Położenie na mapie województwa łódzkiego Skotniki
Położenie na mapie powiatu piotrkowskiego Skotniki
51°12′05″N 19°56′03″E/51,201389 19,934167

Skotniki – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Aleksandrów^[2][3], na Wyżynie Przedborskiej, nad rzeką Pilicą.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Integralne części wsi

Nazwa miejscowości

Wieś należy do grupy polskich miejscowości, których mieszkańcy w średniowieczu zajmowali się głównie hodowlą bydła. Nadawano im zwykle nazwę "Skotniki"^[4]. W przeszłości nazwa nadpilickiej wsi Skotniki była opatrzona przymiotnikiem "Koneckie", od miasta powiatowego Końskie. Nazwa ta pozostała w niektórych dokumentach i jest sporadycznie powielana, np. w biogramie księdza doktora Władysława Chrzanowskiego (1886–1933), urodzonego w niedalekim Kietlinie, a pochowanego na cmentarzu parafialnym w Skotnikach.^[5][6]

Historia Skotnik

Pierwsza wzmianka o miejscowości Skotniki pochodzi z 1508. W 1528 powstał kościół (istniejący do dziś), a w 1530 król Zygmunt I Stary wydał przywilej na utworzenie filii parafii Ręczno w Skotnikach. Odrębna parafia została erygowana w 1604 roku. W 1784 miejscowość administracyjnie należała do powiatu opoczyńskiego w województwie sandomierskim i była własnością Antoniny Łąckiej z Pruszyńskich.

W czasie powstania styczniowego walki toczyły się w Skotnikach od stycznia do kwietnia 1864. W latach 1884–1885 na terenie ówczesnej gminy Skotniki oraz w pobliskich gminach Dobromierz (obecnie w gminie Kluczewsko) i Przedbórz panowała epidemia ospy naturalnej, tj. ospy prawdziwej.^[7][5]

W 1897 ówczesny właściciel wsi hr. Krasiński przeprowadził wymianę i scalenie gruntów, w następstwie czego powstały nowe miejscowości: Nowy Reczków, Nowy Józefów, Nowy Ojrzeń oraz Papiernia.

W przeszłości spośród duchownych ze Skotnikami związany był ks. Wincenty Firlej Gotliński – kanonik jerozolimski (1788), a w czasach bardziej współczesnych (1926–1929) ks. dr Władysław Chrzanowski - proboszcz skotnickiej parafii, poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), profesor Seminarium Duchownego w Sandomierzu, pracownik konsulatu polskiego w Nowym Jorku oraz współorganizator oddziałów Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego w Ostrowcu Świętokrzyskim i Sandomierzu. W roku 1933 ksiądz dr Władysław Chrzanowski został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym^[5].

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą władz gminy Skotniki.

W centralnej części wsi znajduje się rozległy rynek oraz kościół i dwór, przez co Skotniki przypominają swoim charakterem zapomniane miasteczko.

Przyroda

Miejscowość położona w północnej części Wyżyny Przedborskiej, na wschód od terasów doliny rzecznej Pilicy. W rejonie wsi – pastwiska, grunty orne, lasy i rzeka Pilica. Niedaleko na północny zachód od kościoła rośnie ponad 600-letni dąb.

Na północny wschód od wsi – Diabla Góra objęta ochroną w postaci rezerwatu przyrody Diabla Góra.

Dolinę Pilicy na zachód od Skotnik zawarto w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego.

Zabytki

Fragment alei lipowej w parku z XVI i XVII wieku

Według rejestru zabytków NID^[8] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• późnogotycki, drewniany kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1528, zbudowany z drewna modrzewiowego i kryty gontem, 1501, XVIII, nr rej.: 32-II-18 z 25.09.1947 oraz 308 z 15.02.1967,
  • dzwonnica drewniana, nr rej.: 31-II-17 z 25.09.1947,
  • figura, nr rej.: 30-II-16 z 25.09.1947,
• zespół dworski, XVI-XVII:
  • dwór późnorenesansowy wybudowany około 1531 (przebudowany w XVII w.); dwór powstał, gdy właścicielem dóbr skotnickich był Mikołaj Spinek. Możliwe, że wcześniej istniał w tym miejscu zamek. W XVII wieku dwór był rozbudowywany. Jest budowlą piętrową i podpiwniczoną, ale nie wyprowadzoną w całości ze stanu ruiny. 20 lipca 2007 zabytkowy park został prawie w całości zniszczony przez nawałnicę jaka przetoczyła się przez wieś powodując ogrom spustoszeń. Konstrukcja dworu nie została jednak naruszona
  • lamus, nr rej.: 262 z 16.10.1956 oraz 509 z 15.06.1967
  • park z XVI/XVII wieku z częściowo zachowanym układem geometrycznym i aleją lipową, nr rej.: 729 z 20.12.1957 oraz 274 z 18.11.1977 i z 19.04.1994

inne

• na pobliskim cmentarzu parafialnym kilka XIX-wiecznych nagrobków.

Turystyka

Rokrocznie w dniu uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia, na Placu Rynkowym odbywa się jarmark.

Przez wieś przebiega pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy. W rejonie Skotnik znajduje się Sulejowski Park Krajobrazowy. W Skotnikach - gospodarstwo agroturystyczne. Nieznacznie na północny wschód od wsi oddalona jest Diabla Góra.

13 lipca 2018 w Skotnikach odbyła się Ogólnopolska Konferencja "Potencjał Turystyczny Środkowego Nadpilicza", na której omówiono walory przyrodnicze i kulturowe ziemi nadpilickiej oraz możliwości rozwoju ruchu turystycznego w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego. Skotniki leżą w centralnej części Nadpilicza Środkowego, rozciągającego się od okolic Przedborza do Tomaszowa Mazowieckiego. Spotkanie zostało zorganizowane przez gminę Aleksandrów, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - Oddział w Żarnowie i Sekcję Nauk o Człowieku Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.^[9][10][11]

Szlak wodny Pilicy

Szlak kajakowy długości 228 km. Trasa: Zarzecze k. Szczekocin – Przedbórz – Faliszew – Skotniki (powiat piotrkowski) – Sulejów – Zbiornik Sulejowski – Tomaszów Mazowiecki – Spała – Inowłódz – Żądłowice – Grotowice – Domaniewice – Nowe Miasto nad Pilicą – Białobrzegi – Warka – ujście Pilicy. Stopień trudności według klasyfikacji międzynarodowej: CL I (przejazd łatwy), miejscami CL II (przejazd trudniejszy – wąskie koryto, znaczny spadek, kamieniste dno).

Komunikacja

Drogi

• Na południe do Faliszewa i Przedborza – do drogi krajowej nr 42
• Na północ do Dąbrówki, Dąbrowy nad Czarną i Sulejowa (do drogi krajowej nr 74 i drogi krajowej nr 12).
• Na południowy wschód do Józefowa Starego (Gmina Przedbórz) i Czermna w (Gmina Fałków) – do drogi krajowej nr 42.

Usługi PKS

Przystanek znajduje się w centrum wsi. Połączenia m.in. z miastami: Sulejów, Piotrków Trybunalski, Łódź, Przedbórz.

Urząd Pocztowy

Urząd Pocztowy w Aleksandrowie – kod 26-337.

Zobacz też

• Skotniki Dolne
• Skotniki Duże
• Skotniki Górne
• Skotniki Małe

Przypisy

Bibliografia

• ks. dr Władysław Chrzanowski, „1528–1928 Rok jubileuszowy Pafafii i kościoła w Skotnikach”, Piotrków Trybunalski 1928;
• ks. Tadeusz Urbańczyk, „Jubileuszowy Biuletyn Duszpasterski Parafii Niepokalanego Poczęcia N.M.P.” 1996, nr 6;
• Czaykowski Franciszek- Regestr Diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784. Warszawa 2006;
• Michał Pawlikowski, Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na Sejm II Rzeczypospolitej ks. dr. Władysława Chrzanowskiego 1886–1933, Strzałków 2011, ISBN 978-83-933262-0-4.

Linki zewnętrzne

• Strona powiatu piotrkowskiego
• Skotniki w Portalu Turystyczno-Krajoznawczym Województwa Łódzkiego
• Skotniki (5), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 710 .
• Skotniki (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 591 .