Skrętodziób
| Anarhynchus frontalis[1] | |
| Quoy & Gaimard, 1830 | |
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Parvordo | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | skrętodziób |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Zasięg występowania Sezon lęgowy Zimowanie | |
Skrętodziób[3] (Anarhynchus frontalis) – gatunek małego ptaka z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae). Jako jedyny ptak na świecie ma dziób zakrzywiony w bok – stąd nazwa ptaka[4]. Występuje endemicznie w środkowej części Wyspy Południowej i północnej części Wyspy Północnej (Nowa Zelandia). Jest narażony na wyginięcie.
Systematyka
Nie wyróżnia się podgatunków[5].
Etymologia
- Anarhynchus: gr. ανα- ana- – wstecz; ῥυγχος rhunkhos – dziób[6].
- frontalis: łac. frontalis – z przodu, czołowy, od frontalia lub frontale – łeb, od frons, frontis – czoło (odnosi się do charakterystycznego, kontrastowo plamistego czoła, zwykle czarnego lub czerwonego)[7].
Charakterystyka
Jest wielkości pliszki siwej, z większą rozpiętością skrzydeł; także cięższy. Brak dymorfizmu płciowego. Dorosłe ptaki w szacie godowej mają szaropiaskową głowę z białą brwią. Dziób jest czarny i na końcu zakrzywiony w prawo, co jest przystosowaniem do wydobywania pokarmu spod kamieni. Ma białe gardło i brzuch, które są od siebie oddzielone czarną półobrożą. Ogon (sterówki), pokrywy ogonowe także białe. Wierzch ciała szaropiaskowy, z jaśniejszymi brzegami piór i ciemniejszymi lotkami pierwszorzędowymi. Dorosłe w szacie spoczynkowej i ptaki młodociane nie mają obroży i pasa na czole.
- Głos
Najczęściej odzywa się łiit, które powtarza w różnym tempie i przenikliwości. W zachowaniach agresywnych wydaje dźwięk czirring. Pieśń godowa jest miękkim trelem złożonym z kłit-łurr.
- Wymiary
- Długość ciała: 20 cm
- Rozpiętość skrzydeł: 50 cm
- Masa ciała: 42,5–71 g
- Długość ciała: 20 cm
Występowanie
Zamieszkuje centralne i północne partie Wyspy Południowej i Wyspy Północnej. Zasięg występowania szacuje się na ok. 23 000 km²[8]. Jest gatunkiem endemicznym.
W zależności od pory roku zasiedla różne biotopy: gniazduje w głębi lądu, nad kamienistymi brzegami rzek Wyspy Południowej, poza lęgami przebywa w ujściach rzek, a także wokół lagun Wyspy Północnej.
Pożywienie
Zjada bezkręgowce wodne: pierścienice, owady, skorupiaki i mięczaki. Także pająki, mniejsze ryby i ich ikrę. W poszukiwaniu jedzenia przeczesuje błoto i wkłada swój zakrzywiony dziób pod kamienie, by wyciągać ukrywające się tam skorupiaki.
Lęgi
Wyprowadza 2 lęgi w roku. Okres lęgowy trwa od września do października[9], odbywa się w północnej części Wyspy Południowej. Gniazdo ma formę płytkiego dołka wyłożonego kamieniami. Samica składa 2 szarozielonkawe jaja w małe, czarne kropki. Inkubacja trwa 29–36 dni, wysiadują oboje rodzice[9]. Młode są zdolne do lotu po 35–37 dniach od momentu wyklucia.
Status, zagrożenie i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 1994 roku uznaje skrętodzioba za gatunek narażony (VU – Vulnerable); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Jego populacja maleje, obecnie wynosi 4500–5000 osobników (w tym 3000–3300 osobników dorosłych)[8]. Zagraża mu głównie niszczenie stanowisk lęgowych oraz introdukowane na Nową Zelandię drapieżniki.
Przypisy
- ↑ Anarhynchus frontalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ BirdLife International, Anarhynchus frontalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2016-1 [dostęp 2016-10-08] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-09].
- ↑ Mały słownik zoologiczny. Ptaki T.II. Przemysław Busse (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 259. ISBN 83-214-0043-4.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-28]. (ang.).
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. Anarhynchus.
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. frontale / frontalis.
- ↑ a b Wrybill Anarhynchus frontalis. BirdLife International. [dostęp 2019-10-21]. (ang.).
- ↑ a b Wrybill (Anarhynchus frontalis). [w:] ARKive [on-line]. [dostęp 2009-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-24)]. (ang.).
Bibliografia
- David Chandler, Dominic Couzens, Euan Dunn, Jonathan Elphic, Rob Hume i inni: Fakty o zwierzętach świata: Ptaki. Warszawa: MULTICO, 2008, s. 54. ISBN 978-83-7073-583-8.
- James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
96 p. 25 cm
Subjects: Birds--New Zealand--Catalogues and collections (General Subject); Silver, Stephen William, 1819-1905 (General Subject)
Wrybill, Anarhynchus frontalis.
Autor: Olga007, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Występowanie skrętodzioba