Skryptorium

Skryba przy pracy w skryptorium

Skryptorium (łac. scriptorium od scribere „pisać”) – średniowieczna nazwa pulpitu do pisania i czytania oraz całości warsztatu pisarskiego. W klasztorach skryptoriami nazywano pomieszczenia, w których przepisywano ręcznie księgi[1]. Zakonników zajmujących się rękopiśmiennictwem nazywano skryptorami lub skrybami. Z czasem powstały dzięki nim takie specjalizacje jak kaligrafia i iluminacja (miniatura).

Historia

Od VI wieku przepisywaniem ksiąg zajmowali się benedyktyni. Z czasem książki zaczęto także kopiować poza klasztorami. Skryptoria powstawały także na dworach królewskich, książęcych oraz przy katedrach. Najważniejsze skryptoria w Europie około roku 800 znajdowały się w Weronie, Bobbio (oba we Włoszech) i opactwie w St. Gallen (dziś w Szwajcarii). Skryptoria przetrwały jeszcze po wynalezieniu druku przez Gutenberga.

Wydajność pracy kopisty wynosiła 3-6 kart formatu in quarto dziennie. Na przepisanie Biblii trzeba było roku. Kopista mógł przepisać 40 dzieł w ciągu życia.

Narzędzia kopisty: pióra, pumeks (pełnił rolę gumki), kreda, rożki służące jako kałamarze, atrament czarny i czerwony, nóż do cięcia skór, brzytwa do wyrównywania nierówności i dzielenia na stronice, ostre narzędzie do punktowania przed kreśleniem linii pionowych, deseczka do polerowania, tabliczki z woskiem do zapisków, rysik, pilniczki do ostrzenia piór, kamień do rozrabiania farb. Atrament początkowo wyrabiano z soku kapuścianego, siarczanu miedzi i galasówek długo gotowanych z gumą arabską i piwem lub winem. Blat był pochylony w stronę użytkownika, bo trudno pisać gęsim piórem na blacie poziomym bez kleksów.

Przypisy

  1. Skryptorium. sjp.pwn.pl. [dostęp 2013-12-15].

Bibliografia

  • B. Bieńkowska, H. Chamerska, Tysiąc lat książki i bibliotek w Polsce, Wrocław 1992,
  • K. Głombiński, H. Szwejkowska, Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu, Warszawa 1979,
  • B. Kosmanowa, Książka i jej czytelnicy w dawnej Polsce, Warszawa 1981,
  • L. Moulin, Życie codzienne zakonników w średniowieczu: (X-XV wiek), przekł. z fr. E. Bakowska, Warszawa 1986

Media użyte na tej stronie

Zamek w Malborku - pulpit.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Palladinus (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Pulpit (Scriptorium) - zamek w Malborku
Scriptorium-monk-at-work.jpg
Title: Scriptorium Monk at Work.
A monk copies a text from a large book on his writing table.