Skrzydłokwiat

Skrzydłokwiat
Ilustracja
skrzydłokwiat kwiecisty
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Podrodzina

Monsteroideae

Rodzaj

skrzydłokwiat

Nazwa systematyczna
Spathiphyllum Schott
Melet. Bot.: 22 (1832)
Typ nomenklatoryczny

Spathiphyllum lanceifolium (Jacq.) Schott[3]

Synonimy
  • Hydnostachyon Liebm.
  • Massowia K.Koch
  • Spathiphyllopsis Teijsm. & Binn.
  • Amomophyllum Engl.
  • Leucochlamys Poepp. ex Engl.[4]
Zasięg występowania rodzaju
Morfologia S. cochlearispathum
Kwiatostan skrzydłokwiatu Wallisa
Kwiatostan skrzydłokwiatu kwiecistego
Kwiatostan Spathiphyllum cochlearispathum
Spathiphyllum silvicola

Skrzydłokwiat, skrzydłolist (Spathiphyllum Adans.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 49 gatunków pochodzących z Ameryki Środkowej i Południowej (od Meksyku do Peru i Brazylii), Azji Południowo-Wschodniej (od Filipin i Celebesu do Nowej Gwinei) oraz z zachodniej Oceanii (Karoliny)[4].

Morfologia

Pokrój
Niskie do średniej wielkości rośliny zielne.
Łodyga
Krótka, wzniesiona lub płożąca, jedynie w przypadku S. solomonense pnąca, niekiedy tworząca rozłogi.
Liście
Ogonki liściowe wierzchołkowo kolankowate, tworzące długą pochwę liściową. Blaszki liściowe lancetowate do eliptycznych, ostro-zaostrzone. Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające się do żyłki marginalnej, nerwacja dalszego rzędu równoległo-pierzaste do siatkowatego.
Kwiaty
Roślina tworzy jeden kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum. Pęd kwiatostanowy równej długości lub dłuższy od ogonków liściowych. Pochwa kwiatostanowa podłużna, eliptyczna, jajowata do odwrotnie jajowatej, ostro-zaostrzona, trwała, biała, rzadziej zielona, zieleniejąca po przekwitnięciu rośliny, z wyraźnym, pierzastym użyłkowaniem pierwszorzędowym. Kolba kwiatostanu zwykle osadzona na częściowo przyrośniętej do pochwy szypule, rzadziej siedząca, cylindryczna, wzniesiona, krótsza od pochwy. Kwiaty obupłciowe. Okwiat zbudowany z od 4 do 6 wolnych listków o ściętych wierzchołkach. Pręciki od 4 do 6, wolne, o krótkich, podłużnych i spłaszczonych nitkach i podłużno-eliptycznych do jajowatych pylnikach. Zalążnie pojedyncze, jajowate, niemal cylindryczne lub butelkowate, 3-komorowe (rzadko 2- lub 4-komorowej), zawierające w każdej komorze 2, 4, 6 lub 8 anatropowych do hemianatropowych zalążków. Szyjki słupków długie, wyrastające ponad okwiat, rzadziej krótkie i niepozorne.
Owoce
Okrągłe, jajowate lub smukłe, zielonkawe jagody, zawierające od 1 do 8 nasion. Nasiona podłużne, eliptyczne do jajowatych lub nerkowatych, jasnożółte do brązowych, o obfitym bielmie[5].

Biologia i ekologia

Rozwój
Wieloletnie, wiecznie zielone rośliny zielne, hemikryptofity[4]. Skrzydłokwiaty są zapylane przez pszczoły właściwe z plemion Euglossini i Meliponini[5].
Siedlisko
Skrzydłokwiaty stanowią element runa wilgotnych lasów równikowych lub rzadziej lasów mglistych. Występują na stanowiskach wilgotnych, niektóre gatunki rzadko zasiedlają też głazy w strumieniach. S. solomonense jest jedynym hemiepifitycznym przedstawicielem tego rodzaju[5].
Cechy fitochemiczne
Tkanki tych roślin zawierają w idioblastach kryształy szczawianu wapnia. Ugryzienie, żucie lub spożycie tych roślin może wywołać pieczenie języka, wzmożone pragnienie, skurcze oraz zaburzenia rytmu serca[6].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 30, 60[5].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Spathiphylleae[7], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)[2].
Lista gatunków[4] zgodnie z podziałem rodzaju na sekcje według Mayo (1997)[8][9]

Nazewnictwo

Etymologia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów σπάθα (spatha – szabla) i φυλλων (phillon – liście) i odnosi się do kształtu blaszek liściowych tych roślin[5].
Nazwy rodzajowe
Rodzaj znany jest obecnie w Polsce pod nazwą skrzydłokwiat, jednak jeszcze na przełomie XIX i XX wieku opisywany był pod nazwą "skrzydłolist", zbliżoną do łacińskiej nazwy naukowej tych roślin[10].

Zastosowanie

Niektóre gatunki skrzydłokwiatów są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce najbardziej znane i uprawiane to: skrzydłokwiat Wallisa oraz skrzydłokwiat kwiecisty. Obydwa gatunki są łatwe w uprawie. Osiągają wysokość ok. 35 cm, wszerz rozrastają się na ok. 1 m (np. odmiana 'Mauna Loa'). Ich walorami ozdobnymi są piękne, błyszczące liście oraz kwiatostany i owocostany. Uprawiane są jako rośliny pokojowe. Ich kwiaty czasami wykorzystywane są na kwiat cięty, w wodzie długo zachowują świeżość. Są to rośliny długowieczne, w ogrzewanej szklarni można je uprawiać przez długi okres i osiągają znaczne rozmiary, w mieszkaniu jednak po kilku latach uprawy stają się nieładne i lepiej jest je co 3–4 lata odnowić. Nadają się dobrze do uprawy hydroponicznej, bywają też uprawiane jako rośliny akwariowe[11].

Uprawa

Wymagania
Ziemia powinna być żyzna, próchniczna. Roślina lubi średnie temperatury: latem 18–25 °C, zimą min. 16 °C. Najlepiej rośnie w zacienionych miejscach, w zbyt jasnych liście zmieniają kolor na bladozielone i roślina wolno rośnie. Podlewanie umiarkowane, miękką wodą o temperaturze pokojowej. Zbyt intensywne powoduje żółknięcie i więdnięcie liści. Roślina lubi dużą wilgotność powietrza i zraszanie w czasie upałów. Przecinanie nie jest potrzebne.
Pielęgnacja
W lecie nawozi się co 2 tygodnie rozpuszczonym nawozem wieloskładnikowym, stosując niewielką jego dawkę. W zimie roślina wymaga zraszania, dobrze też jest ustawić doniczkę w większym pojemniku ze stale wilgotnym torfem. Zakurzone liście przeciera się wilgotną szmatką. Przesadzanie corocznie w miesiącach luty–marzec.
Rozmnażanie
Najłatwiej przez podział rozrośniętych roślin. Można też przez wysiew nasion w mnożarce, pod przykryciem (folia, szkło) w temperaturze 21 °C[11].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-02] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
  4. a b c d Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
  5. a b c d e Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 109-110. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).
  6. Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące. Warszawa: Bellona, 2008, s. 112. ISBN 978-83-11-11088-5.
  7. L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.). 
  8. Paul M. Resslar: The Genus Spathiphyllum. 1999. [dostęp 2011-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]. (ang.).
  9. Felipe Cardona. Synopsis of the Genus Spathiphyllum in Colombia. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 91, s. 448-456, 2004. (ang.). 
  10. Józef Rostafiński: Słownik polskich imion ródzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 462. (pol.).
  11. a b Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1997. ISBN 83-09-01559-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Spathiphyllum cochlearispathum0.jpg
Autor: Kurt Stüber [1], Licencja: CC-BY-SA-3.0

Species: Spathiphyllum cochlearispathum
Family: Araceae

Image No. 1
Spathiphyllum silvicola CR.jpg
Autor: Franz Xaver, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Spathiphyllum silvicola, Aronstabgewächse (Araceae) - Costa Rica: Prov. Puntarenas, PN Piedras Blancas, Bosque Esquinas bei La Gamba
Spathiphyllum cochlearispathum.png
Spathiphyllum cochlearispathum
Spathiphyllum wallisii a2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Spathiphyllum wallisii
Spathiphyllum.png
Autor: Franz Xaver, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of the natural distribution of the genus Spathiphyllum (Araceae)
Spathiphyllum floribundum LIH.png
Spathiphyllum floribundum