Skrzydłorzech kaukaski

Skrzydłorzech kaukaski
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządbukowce
Rodzinaorzechowate
Rodzajskrzydłorzech
Gatunekskrzydłorzech kaukaski
Nazwa systematyczna
Pterocarya fraxinifolia (Lamb.) Spach
Hist. nat. vég. 2:180. 1834
Synonimy
  • Pterocarya pterocarpa (Michx.) Kunth
  • Juglans fraxinifolia Lam.
  • Pterocarya caucasica C. A. Mey.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 VU pl.svg
Skrzydłorzech kaukaski jesienią
Charakterystyczne owoce

Skrzydłorzech kaukaski, skrzydłorzech jesionolistny (Pterocarya fraxinifolia (Lamb.) Spach) – gatunek drzewa z rodziny orzechowatych. Występuje na Zakaukaziu w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Rosji oraz w północnej Turcji i Iranie[3]. Został sprowadzony do uprawy w Europie w 1782[4]. W Polsce sadzony jest w parkach i ogrodach.

Morfologia

Pokrój
Drzewo dorastające do 35 m wysokości[5]. Zwykle jest wielopniowe, a starsze osobniki najczęściej otoczone są odroślami korzeniowymi[6].
Pędy
Kora ma barwę szarobrązową. Na starszych pędach jest spękana. Młode pędy nieznacznie owłosione i nagie z licznymi przetchlinkami[6]. Pędy grube, lekko zbieżyste o różnej długości międzywęźli. Pąki liściowe bezłuskie, na długich trzonkach okryte rudym filcem (zredukowane listki). Pąki kwiatowe towarzyszą pąkom liściowym oraz występują na osobnych trzonkach, wąskojajowate. Blizna liściowa tarczowata, siodlasto wgłębiona. Ślady po wiązkach przewodzących w trzech kolistych grupach[5][7].
Liście
Liście nieparzystopierzaste o długości do 45(60)cm składające się z 19(11-27) listków, listki długości 5-11 cm i szerokości 2-4 cm. Górna strona liści ciemnozielona i błyszcząca, dolna matowozielona z kępami białych włosków pod nerwem głównym. Listki o brzegu rzadko piłkowanym[6]. Listki środkowej pary są największe. Jesienią przebarwiają się na żółto[5].
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, zebrane w kotki o długości do 50 cm. Żeńskie kotki dłuższe od męskich[4].
Owoce
Orzeszki z dwoma skrzydełkami osiągają o około 1 cm długości. Owocostany zwisające długości do 40 cm[5][6].

Biologia i ekologia

Drewno
Białe, lekkie i mocne[6].
Rozwój
Drzewo szybkorosnące. Żyje około 200 lat. Kwitnie w kwietniu i maju, owocuje we wrześniu i październiku[4].
Siedlisko
W naturze rośnie na glebach aluwialnych wzdłuż rzek, nigdy powyżej 400-500 m n.p.m. Znosi długotrwałe zalewy[4].

Zastosowanie

Roślina ozdobna
Wysadzana w parkach i ogrodach ze względu na malowniczy pokrój i oryginalne wisiorowate owocostany. Opadające liście zwykle są zielone[8].
Roślina przemysłowa
Drewno może być używane do wyrobu celulozy[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-08] (ang.).
  3. ↑ a b S. Bétrisey i inni, Pterocarya fraxinifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-03-18] (ang.).
  4. ↑ a b c d Jaromir Pokorný, Vlasta Matoušova, Daniela Toušova: Drzewa znane i mniej znane. Olgierd Łęski (tłum.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 178-178. ISBN 83-7066-379-6.
  5. ↑ a b c d Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 168. ISBN 978-83-7073-643-9.
  6. ↑ a b c d e f Jakub Tomanek: Botanika leśna : podręcznik dla studentów wydziałów leśnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 218-219. ISBN 83-09-01819-3.
  7. ↑ Tadeusz Szymanowski: Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym / Tadeusz Szymanowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 292-293.
  8. ↑ Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 153-155. ISBN 83-01-02249-3.

Media użyte na tej stronie