Skrzydlna

Skrzydlna

wieś
(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0 Skrzydlna na tle wzniesień Beskidu Wyspowego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Dobra
Sołectwo	Skrzydlna
Wysokość	395 m n.p.m.
Liczba ludności (2006)	1100
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-625[1]
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0424639
Położenie na mapie gminy Dobra Skrzydlna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Skrzydlna
Położenie na mapie województwa małopolskiego Skrzydlna
Położenie na mapie powiatu limanowskiego Skrzydlna
49°45′16″N 20°10′43″E/49,754444 20,178611

Nieoficjalny herb wsi Skrzydlna

Zabytkowy kościół św. Mikołaja Biskupa w Skrzydlnej

Kapliczka w Skrzydlnej

Skrzydlna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Dobra.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Części wsi

Historia

Istnieje legenda, że przez Skrzydlną uciekał przed prześladowaniem święty Wojciech, jednak nie ma żadnych źródeł (poza tradycją mówioną), które potwierdzałyby istnienie wsi w czasach mu współczesnych^[4].

Pierwsze pisemne wzmianki o Skrzydlnej pochodzą z 1296 roku^[5]. Wieś posiadała od 1424 prawa miejskie, nadane przez króla Władysława Jagiełłę^[4], które zostały jej odebrane w późniejszym okresie^[6]. Okoliczności tych wydarzeń nie są znane, jednak prawdopodobnie upadek miasta nastąpił jeszcze za czasów, gdy wieś była w rękach rodu Ratoldów^[5]. W swych Kronikach... Jan Długosz nazywał wieś Crzidlna lub Krzidlna^[7]. W późniejszym okresie wieś przechodziła w ręce kolejnych rodów, w tym Pieniążków i Wilkoszewskich.

W 1351 erygowano tu parafię przy istniejącym już wcześniej kościele pw. św. Mikołaja^[5]. Parafia ta do XIX w. nosiła wezwanie św. Mikołaja i św. Anny^[4].

W latach 1850–1862 Skrzydlna była siedzibą niewielkiego powiatu, zwanego bezirkiem.

5 września 1939 niemiecki oddział specjalny zamordował we wsi 9 mieszkańców^[8]. W czasie okupacji hitlerowskiej 20 sierpnia^[8] 1944 miała miejsce pacyfikacja, której ofiarą padli mieszkańcy Skrzydlnej mieszkający pod Śnieżnicą^[7]. Oddział SS zamordował 23 osoby i spalił 13 zabudowań^[8]. Miał to być odwet za opór zbrojny, który stawili okupantom^[7].

Do 1954 wieś była siedzibą gminy Skrzydlna, a do 1972 – Gromadzkiej Rady Narodowej (obejmowała administracją wsie Skrzydlna, Wola Skrzydlańska, Przenosza i Stróża)^[7].

Geografia

Położenie

Miejscowość położona jest w większości na obszarze Beskidu Wyspowego, u źródeł i w kotlinie rzeki Stradomki. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się szczyty Beskidu Wyspowego: Ciecień, Wierzbanowska Góra, Dzielec i Śnieżnica. Ostatnimi na północ wzniesieniami Beskidu Wyspowego w rejonie Skrzydlnej są Pieninki Skrzydlańskie, na północ od nich znajduje się już Pogórze Wiśnickie, do którego należy północne obrzeże Skrzydlnej.

Warunki naturalne

Rzeźba terenu w Skrzydlnej ma charakter górzysty. Charakteryzuje się szerokimi garbami i łagodnymi stokami, które przecinają wąskie doliny. Północna i wschodnia część wsi, w dolinie Stradomki, położona jest na terenie równinnym^[7].

Turystyka

Turystyka aktywna

Położenie Skrzydlnej na terenie malowniczego Beskidu Wyspowego, czyni z niej atrakcyjny cel wyjazdów turystycznych. Stanowi doskonałą bazę wypadową wycieczek pieszych i rowerowych na okoliczne szczyty: Śnieżnicę, Ćwilin, Mogielicę i Ciecień.

Około 5 km od Skrzydlnej znajduje się wyciąg narciarski na Śnieżnicy. Okoliczne zbocza są na tyle łagodne, że stanowią dogodne miejsce do uprawiania trekkingu, narciarstwa biegowego, spacerów itp. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody Śnieżnica, wyznaczony w celu ochrony buczyny karpackiej.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9]:

• Kościół św. Mikołaja Biskupa. Drewniany (choć z murowanym prezbiterium) jednonawowy kościół pw. św. Mikołaja, konstrukcji zrębowej pochodzi z XVI w. Został ufundowany przez Prokopa Pieniążka. W wystroju wnętrza dominuje barok. Najcenniejszymi elementami kościoła są: barokowy ołtarz główny z XVII/XVIII w., renesansowy nagrobek rycerski Prokopa Pieniążka (z 1587) oraz krucyfiks na belce tęczowej (z XIV w.). Pozostałe rzeźby i obrazy pochodzą głównie z XVI i XVII w. Są także feretrony z XVII-XVIII w. Część Szlaku Architektury Drewnianej na terenie woj. małopolskiego;
• Dwór obronny. W parku krajobrazowym znajduje się murowany, piętrowy dwór szlachecki pochodzący z przełomu XVI/XVII w., przebudowany w XVIII w. W zachodniej części parteru, zachowały się sklepienia kolebkowe i krzyżowe. W parku podworskim zachowały się cenne okazy starodrzewia.

Inne zabytki

• na cmentarzu parafialnym przy starym kościele - mogiły ofiar pacyfikacji pod Śnieżnicą, oraz groby wysiedleńców z Warszawy i Poznania;
• kapliczka Chrystus przy słupie z XVIII wieku.

Religia

Na terenie Skrzydlnej od XIII w. istnieje parafia Mikołaja Biskupa, której siedziba mieści się w nowym kościele pw. św. Mikołaja. W bliskim sąsiedztwie stoi również zabytkowy kościół drewniano-murowany pod tym samym wezwaniem^[5].

Zobacz też

• miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 22-27. ISBN 978-83-88383-43-4.

Linki zewnętrzne

• Skrzydlna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 726 .