Skupnia

Skupnia
Ilustracja
skupnia cuchnąca
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządżabieńcowce
Rodzinaobrazkowate
PodrodzinaOrontioideae
Rodzajskupnia
Nazwa systematyczna
Symplocarpus Salisb. ex Nutt.
Veg. Mat. Med. 1: 124 (1817)
Typ nomenklatoryczny

Symplocarpus foetidus (L.) Salisb. ex W.Barton[3]

Synonimy
  • Spathyema Raf.
  • Ictodes Bigelow[4]
Liście Symplocarpus foetidus
Kwiatostany Symplocarpus foetidus

Skupnia[5] (Symplocarpus Salisb. ex Nutt.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 5 gatunków występujących w rejonach klimatu umiarkowanego półkuli północnej: we wschodniej Azji, wschodniej Kanadzie oraz środkowo-północnych i wschodnich Stanach Zjednoczonych[4].

Morfologia i anatomia

Pokrój
Rośliny zielne średniej wielkości do dużych, wydzielające, po zranieniu lub uszkodzeniu, silny zapach przypominający ciecz obronną wydzielaną przez gruczoły odbytowe skunksowatych[6].
Łodyga
Bardzo grube, wzniesione kłącze.
Liście
Liście właściwe wolne, wyrastające z wierzchołka kłącza w formie rozety. Ogonki liściowe grube, tworzące długą pochwę u nasady. Blaszki liściowe całobrzegie, podłużne do jajowatych, z sercowatą nasadą, spiczaste, z kilkoma parami nerwów bocznych, skręcających do wierzchołka, o wymiarach 10–20×7–12 cm (S. nipponicus), 30–40×30–40 cm (S. renifolius)[7], 10–60×7–40 cm (skupnia cuchnąca)[8].
Kwiaty
Rośliny jednopienne. Kwiatostany, typu kolbiastego pseudancjum, wyrastają na krótkich, częściowo podziemnych szypułkach, przeważnie przed pojawieniem się liści (S. nipponicus kwitnie po wyrośnięciu liści[7]). Pochwy kwiatostanów łódkowato-półkuliste, grube i mięsiste, ciemnofioletowe, purpurowo-brązowe, żółtawo-zielone, rzadziej zielone, plamiste, ze spiczastym wierzchołkiem tworzącym kapturek. Kolby jajowate do kulistych, osadzone na krótkim trzonku, znacznie krótsze od pochwy, gęsto pokryte kwiatami. Kwiaty obupłciowe, czterodzielne, z kapturkowato podwiniętymi listkami okwiatu, składające się z 4 pręcików o spłaszczonych nitkach i podłużnych pylnikach oraz pojedynczej, wydłużonej, osadzonej w kolbie, jednokomorowej zalążni, zawierającej pojedynczy ortotropowy zalążek, zakończonej stożkowatą i czterokątną szyjką słupka i małym znamieniem[9].
Owoce
Jednonasienne jagody osadzone w gąbczastej, kulistej kolbie o powierzchni pokrytej pozostałościami okwiatów[9], ciemnopurpurowo-zielone do ciemnoczerwono-brązowych[8]. Nasiona niemal kuliste, bulwkopodobne, nagie, bez bielma[9].

Biologia i ekologia

Rozwój
Wieloletnie rośliny naziemnopączkowe, kwitnące od lutego do kwietnia, często jeszcze w czasie zalegania śniegu. Kwiatostany rozwijają się latem poprzedniego roku, dlatego rośliny mogą kwitnąć zimą w okresie każdej ponadprzeciętnie ciepłej pogody. W czasie kwitnienia rośliny, wykorzystując termogenezę, podnoszą temperaturę kwiatostanu nawet o 25 °C powyżej temperatury otoczenia, wystarczająco do roztopienia śniegu wokół roślin. Kwiaty skupni są owadopylne, zapylane przez muchówki, chrząszcze, błonkoskrzydłe i pluskwiaki, oraz prawdopodobnie wiatropylne. Owoce dojrzewają we wrześniu[8]. Rośliny są długowieczne, znane są egzemplarze ponad stuletnie[10].
Siedlisko
Bagna, brzegi strumieni i inne tereny podmokłe lub zalewowe, na wysokości od 0 do 1100 m n.p.m.[8]
Cechy fitochemiczne
Wszystkie części skupni zawierają kryształy szczawianu wapnia[10]. W liściach Symplocarpus renifolius obecne są flawonoidy: kempferol-3-O-β-D-glukopiranozyl-(1→2)-β-D-glukopiranozyl-7-O-β-D-glukopiranozyd, quercetyn-3-O-β-D-glukopiranozy-l-(1→2)-β-D-glukopiranozyd, quercetyn-3-O-β-D-glukopiranozyl-(1→2)-β-D-glukopiranozyl-7-O-β-D-glukopiranozyd, izoramnetyna-3-O-β-D-glukopiranozyl-(1→2)-β-D-glukopiranozyl-7-O-β-D-glukopiranozyd, quercetyn-3-O-β-D-glukopiranozyl-(1→2)-β-D-glukopiranozyl-7-O-(6IIII-trans-kawoil)-β-D-glukopiranozyd oraz kwas kawowy[11].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 60[8].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do podrodziny Orontioideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)[2].
Gatunki i ich rozmieszczenie geograficzne[4]
  • Symplocarpus egorovii N.S.Pavlova & V.A.Nechaev – Kraj Nadmorski na dalekim wschodzie Rosji
  • Symplocarpus foetidus (L.) Salisb. ex W.Barton – skupnia cuchnąca – wschodnia Kanada, wschodnie i środkowo-północne Stany Zjednoczone
  • Symplocarpus nabekuraensis Otsuka & K.Inoue – góra Nebekura w środkowej Japonii
  • Symplocarpus nipponicus Makino – Mandżuria, Korea, środkowa i północna Japonia
  • Symplocarpus renifolius Schott ex Tzvelev – Chabarowsk, Wyspy Kurylskie, Kraj Nadmorski, Sachalin, Mandżuria, Korea i Japonia

Nazewnictwo

Toponimia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów σύμπλοκος (symplokos – kompleks) i καρπός (karpos – owoc) i odnosi się do owocostanu skupni[8].
Nazwy zwyczajowe
Cały rodzaj, a przede wszystkim gatunek Symplocarpus foetidus w języku angielskim określany jest mianem skunk cabbage ("kapusta skunksa"), a w języku francuskim (we frankofonicznej części Kanady) jako tabac-du-diable ("diabelski tytoń") lub chou puant (śmierdząca kapusta)[8].

Zagrożenie i ochrona

Skupnia cuchnąca podlega ochronie gatunkowej w amerykańskim stanie Tennessee jako gatunek zagrożony[12].

Zastosowanie

Rośliny lecznicze
Skupnia cuchnąca była szeroko stosowana przez rdzenną ludność Ameryki Północnej jako roślina lecznicza. W roku 1858 została uwzględniona na liście roślin leczniczych Kanady[13]. W latach 1820–1880 była w Stanach Zjednoczonych oficjalnie zarejestrowana jako lek na choroby układu oddechowego, choroby nerwowe i reumatyzm[8]. Liście skupni cuchnącej służą do przygotowywania kataplazmu stosowanego na opuchnięcia, bóle kończyn, reumatyzm i rany. Surowe liście tej rośliny są żute w małych ilościach przez osoby z padaczką. Nasiona i kłącze służą do przygotowywania nalewek (tinctura symplocarpi) i syropów stosowanych na choroby układu oddechowego: astmę, kaszel, gruźlicę i przeziębienie. Rośliny służą także do przygotowywania leków dla dzieci w razie robaczycy. Cienkie korzenie słupni używane są jak nitki dentystyczne w razie bólu zęba[14].
Rośliny jadalne
Kłącza i młode liście skupni cuchnącej są jadalne pod warunkiem ich wcześniejszego ugotowania. Kłącze powinno być gotowane przez 3 dni lub suszone co najmniej 5 tygodni. Woda do gotowania liści powinna być przynajmniej raz zmieniona. Roślina ma lekko pieprzowy smak[15]. W ten sam sposób przygotowuje się liście Symplocarpus renifolius[16]
Rośliny kosmetyczne
Wywar ze sproszkowanego korzenia skupni cuchnącej był używany jako dezodorant[15].
Rośliny magiczne
Istnieje wierzenie, że skupnia cuchnąca zawinięta w niedzielę w liść laurowy staje się talizmanem przynoszącym szczęście noszącemu[17].
Rośliny ozdobne
Skupnia cuchnąca jest rzadko uprawiana jako ciekawa ozdoba brzegów stawów lub cieków wodnych. Wymaga stale mokrego i żyznego podłoża oraz stanowiska słonecznego do półcienistego. Jest mrozoodporna (strefy mrozoodporności 3–7). Roślina ta jest trudna do rozmnażania. Możliwe jest rozmnażanie z nasion, które przed wysianiem wymagają ciepłej i zimnej stratyfikacji[18].

Zobacz

  • Stewia - także była nazywana skupnią

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-15] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum (ang.). [dostęp 2010-08-15].
  4. ↑ a b c Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae) (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560. [dostęp 2010-08-15].
  5. ↑ Nazwa polska według: (1) Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków. 1900. (2) Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. Warszawa. 1894. (3) Ignacy Rafał Czerwiakowski: Opisanie roślin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych. Kraków. 1852.
  6. ↑ Kenneth A. Wilson. The Genera of the Arales in the Southeastern United States. „Journal of the Arnold Arboretum”. 41, s. 51-53, 1960. C.E. Wood. Cambridge: Harvard University (ang.). 
  7. ↑ a b Jisaburo Ohwi: Flora of Japan. Waszyngton: Smithsonian Institute, 1965, s. 263-264. (ang.)
  8. ↑ a b c d e f g h Flora of North America: north of Mexico. New York: Oxford University Press, 1993, s. 132-133. ISBN 0-19-513729-9. (ang.)
  9. ↑ a b c Asa Gray: Manual of the Botany of the Northern United States. Nowy Jork: 1859, s. 428. (ang.)
  10. ↑ a b W. John Hayden: Wildflower of the Year brochure. Virginia Native Plant Society, 2009.
  11. ↑ Wan-Kyunn Whang i Moo-Taek Lee. New flavonol glycosides from leaves of Symplocarpus renifolius. „Archives of Pharmacal Research”. 22 (4). s. 423-427. DOI: 10.1007/BF02979070 (ang.). 
  12. ↑ PLANTS Profile for Symplocarpus foetidus (ang.). 2010. [dostęp 2010-08-17].
  13. ↑ Charlotte Erichsen-Brown: Medicinal and other uses of North American plants: a historical survey with special reference to the eastern Indian tribes. New York: Dover Publications, 1989, s. 238. ISBN 0-486-25951-X.
  14. ↑ Daniel E. Moerman: Native American Medicinal Plants: An Ethnobotanical Dictionary. Timber Press. ISBN 978-1-60469-035-4.
  15. ↑ a b Plants For A Future: Symplocarpus foetidus (ang.). [dostęp 2010-08-18].
  16. ↑ Plants For A Future: Symplocarpus renifolius (ang.). [dostęp 2010-08-18].
  17. ↑ Craig Conley: Magic Words: A Dictionary. Weiser Books, 2008, s. 310. ISBN 978-1-57863-434-7. (ang.)
  18. ↑ Donald Joseph Leopold: Native plants of the northeast: a guide for gardening conservation. Portland, Or.: Timber Press, 2005, s. 131. ISBN 0-88192-673-6. (ang.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie