Skyfos
Późnogeometryczny skyfos z VIII w. p.n.e.
Beocki skyfos „kabirejski” z V/IV w. p.n.e.
Czarnofigurowy skyfos attycki typu A z końca VI w. p.n.e.
_Satyr_and_(B)_Maenad_LACMA_AC1992.152.4_(1_of_2).jpg)
Czerwonofigurowy attycki skyfos typu B z początku V w. p.n.e.
Rzymski srebrny skyfos z I w. n.e.
Skyfos lub skifos[a] (stgr. σκύφος skýphos, lm. skyphoi) – w ceramice starogreckiej niewielkie, głębokie naczynie z bocznymi uchwytami, służące do picia.
Charakterystyka
Była to wyodrębniona forma niskiego pucharu[b] lub pogłębionej czarki do wina, charakteryzująca się kształtem kubka z niewielką, pierścieniowatą podstawą (stopką) oraz dwoma uchwytami (imadłami) umieszczonymi po bokach, nieco poniżej wylewu. Naczynia te były szczególnie popularne w okresie klasycznym w starożytnej Grecji; używano ich później również w starożytnym Rzymie (łac. scyphus).
Najstarsze skyfosy występują już w okresie późnohelladzkim (XIII-XII w. p.n.e.), rozwinięcie charakterystycznego kształtu zyskały od IX/VIII w. p.n.e. w ceramice geometrycznej i korynckiej, lecz dopracowaną i zróżnicowaną postać przybrały dopiero w ceramice attyckiej. W niej również powstały tak szczególne odmiany jak skyfos kantarosowy, mastoidalny, bezimadłowy czy antropomorficzny (w formie głowy mężczyzny/satyra). W imperium rzymskim naczynia biesiadne tego rodzaju wyrabiano częściej z metali szlachetnych, jako luksusowe, z wymyślną dekoracją (np. Puchar Warrena).
Typologia
W typologii ceramiki antycznej wyróżnia się liczne odmiany tego naczynia, m.in.:
- skyfos geometryczny z VIII wieku p.n.e.: mający postać bezstopkowej, pogłębionej, prostopadłościennej lub nieco uwypuklonej czarki z dwoma poziomymi uchwytami
- skyfos koryncki: mocno przewężony ku dołowi, o małej, słabo zaznaczonej stopce, z niemal poziomymi imadłami umieszczonymi tuż pod wylewem (VIII/VII-VI w. p.n.e.)
- skyfos Hermogenesa: formą pochodny od korynckiego, lecz z nisko osadzonymi, wysoko wzniesionymi imadłami, zdobiony czarnofigurowo z charakterystycznym pasem środkowym wypełnionym drobnymi figurami
- skyfos beocki: czarnofigurowy, typowy dla tzw. Grupy Kabirów[c] – walcowaty, o niemal prostopadłych ściankach, osadzony na masywnej, krążkowej stopce, z pionowymi pierścieniowymi imadłami, z końca V w.– połowy III wieku p.n.e.
- skyfos kyliksowy: czarnofigurowa forma pośrednia – niski, na sporej kolistej stopce, o pełnej czaszy z nieco odchylonym wylewem i masywnymi, lekko wzniesionymi uchwytami
- skyfos attycki typu A: szerszy, o pełniejszej czaszy, dość prostych, lekko rozchylonych ściankach, sporej, odstającej stopce i z poziomymi imadłami poniżej szerokiego wylewu (wyodrębnionego lub nie); typowy dla techniki czerwonofigurowej
- skyfos attycki typu B: bardziej zaoblony, z jednym uchwytem poziomym i jednym pionowym tuż pod wylewem lekko nachylonym do wnętrza; popularny zwłaszcza wariant glaux (γλαῦξ) – „sowi”, tj. z licowym motywem ateńskiej sowy
- skyfos Hierona: podobny typ attycki, lecz na pełnej, odstającej stopce, z mocno uniesionymi poziomymi imadłami i lekko rozchyloną krawędzią wylewu
- attycki bezimadłowy z V/IV wieku p.n.e.
- skyfos typu Saint Valentin: attycki, z V wieku p.n.e., formą zbliżony do korynckiego, lecz o charakterystycznej dekoracji białej w postaci wzorów geometrycznych i roślinnych (liście laurowe)
- skyfos południowoitalski (kampański): w postaci wysokiego kubka o dość prostych ściankach i pełnej, ale słabo wyróżnionej stopce, z masywnymi poziomymi uchwytami poniżej wylewu, czerwonofigurowy z IV wieku p.n.e.
- skyfos Ksenona (apulski): czarnopokostowany z czerwonofigurową dekoracją, z IV wieku p.n.e.
- skyfos w stylu Gnathia: na wysokiej, wyraźnie odciętej i profilowanej stopce, o skręcanych (tordowanych) imadłach pionowych i żłobkowanym brzuścu, czarnopokostowany z dekoracją nanoszoną białą farbą, z połowy IV wieku p.n.e.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ W polskiej literaturze naukowej jest to znacznie rzadsza wersja nazwy, niekiedy stosowana jednak zarówno w okresie przedwojennym[1], jak i współcześnie[2][3].
- ↑ Antyczne świadectwa literackie określają go jako puchar uchaty (Atenajosa Deipnosophistae XI, 498nn oraz Makrobiusza Saturnalia V, 21).
- ↑ Ceramika lokalna związana z tebańskim kultem Kabira i jego towarzysza (Der Kleine Pauly. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, t. 3, kol. 36,41-44).
Przypisy
- ↑ Piotr Bieńkowski: O paru znaleziskach gallo-rzymskich na naszych ziemiach. „Przegląd Archeologiczny”, zesz. 3 i 4, s. 107, 1921. [dostęp 2018-12-29].
- ↑ Józef Kostrzewski: Liber Iosepho Kostrzewski octogenario a veneratoribus dicatus. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 86.
- ↑ Mistrz i uczeń. Fragment rysunku na czerwonofigurowym skifosie. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, s. 105, 2001. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Bibliografia
- Maria Ludwika Bernhard: Greckie malarstwo wazowe. Wrocław: Ossolineum, 1966
- Kazimierz Bulas: Keramika grecka. Lwów: Biblioteka Filomaty, 1933
- Wolfgang Schiering: Die griechische Tongefässe. Gestalt, Bestimmung und Formenwandel. Berlin: Mann, 1983
Ceramika starożytnej Grecji
| Naczynia na wino | |
|---|---|
| Naczynia na wodę | |
| Naczynia do mieszania | |
| Do gotowania | |
| Zastawa stołowa | |
| Na perfumy i olejki, weselne |
|
| Ceramika rytualna | |
| Przechowywanie i inne | |
| Inne | |
| Techniki |
|
| Malarstwo wazowe |
|
Media użyte na tej stronie
Attic Black-Figure Neck Amphora Diosphos Painter National Museum in Warsaw 142328 MNW.png
Autor: National Museum in Warsaw, Licencja: CC0
Attycka amfora szyjowa czarnofigurowa (142328 MNW), malarz Diosfosa, 500- 475 p. Chr., Strona A: Peleus oddający Achillesa na wychowanie Chironowi, obok pies; strona B: Hermes z kaduceuszem, Maia i baran; postaciom towarzyszą inskrypcje. Warszawa
Autor: National Museum in Warsaw, Licencja: CC0
Attycka amfora szyjowa czarnofigurowa (142328 MNW), malarz Diosfosa, 500- 475 p. Chr., Strona A: Peleus oddający Achillesa na wychowanie Chironowi, obok pies; strona B: Hermes z kaduceuszem, Maia i baran; postaciom towarzyszą inskrypcje. Warszawa
Kabeiric Skyphos Procession towards Sanctuary.jpg
Autor: User:Marcus Cyron, Licencja: CC BY 3.0
Kabeiric Skyphos. Procession towards the Sanctuary of the Kabeiroi. From Thebes. By the Mystai Painter. Late 5th, early 4th century B.C. (424)
Autor: User:Marcus Cyron, Licencja: CC BY 3.0
Kabeiric Skyphos. Procession towards the Sanctuary of the Kabeiroi. From Thebes. By the Mystai Painter. Late 5th, early 4th century B.C. (424)
Antikensammlung Kiel 335.JPG
Autor: Marcus Cyron, Licencja: CC BY-SA 3.0
Attic black-figure Skyphos depicting a cock between palmettes. About 530/20 BC. Antikensammlung Kiel, inventory number B 40.
Autor: Marcus Cyron, Licencja: CC BY-SA 3.0
Attic black-figure Skyphos depicting a cock between palmettes. About 530/20 BC. Antikensammlung Kiel, inventory number B 40.
Greek Antiquities in the Museum August Kestner 137.JPG
Autor: Picture taken by Marcus Cyron, Licencja: CC BY-SA 3.0
Late geometric attic Skyphos, decorated with geometric pattern, main frize two metopes with waterbirds and swastikas; Group of the Bird-Metope Skyphoi, clay, about 740 BC; Museum August Kestner Hanover; Inventary number 1958.1.
Autor: Picture taken by Marcus Cyron, Licencja: CC BY-SA 3.0
Late geometric attic Skyphos, decorated with geometric pattern, main frize two metopes with waterbirds and swastikas; Group of the Bird-Metope Skyphoi, clay, about 740 BC; Museum August Kestner Hanover; Inventary number 1958.1.
Red-Figure Skyphos with (A) Satyr and (B) Maenad LACMA AC1992.152.4 (1 of 2).jpg
- Greece, Athens, early 5th century B.C.
- Furnishings; Serviceware
- Ceramic
- Diameter including handles: 7 11/16 in. (19.5 cm); Diameter excluding handles: 5 1/2 in. (13.9 cm)
- Gift of Varya and Hans Cohn (AC1992.152.4)
- Greek, Roman and Etruscan Art