Slavoj Žižek

Slavoj Žižek

Slavoj Žižek (2015)
Data i miejsce urodzenia	21 marca 1949 Lublana, Jugosławia
Zawód, zajęcie	filozof
Narodowość	słoweńska
Alma Mater	Uniwersytet Lublański
Małżeństwo	m.in. Renata Salecl, Analia Hounie, Jela Krečič
Dzieci	Tim, Kostja

Slavoj Žižek (ur. 21 marca 1949 w Lublanie) – słoweński socjolog, filozof, marksista i krytyk kultury.

Życiorys

Slavoj Žižek studiował filozofię i socjologię na Uniwersytecie w Lublanie. W 1981 doktoryzował się tam. W 1986 uzyskał drugi doktorat – na Université Paris 8 Vincennes-Saint-Denis(fr.)^[1].

Jest profesorem w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Lublanie, wykłada także w European Graduate School i na uniwersytetach amerykańskich. Wprowadza do współczesnej filozofii dorobek psychoanalizy, przede wszystkim na pole analiz zjawisk społecznych, jest także komentatorem myśli francuskiego psychoanalityka Jacques’a Lacana. Inspiruje się również niemieckim idealizmem oraz marksizmem.

Cechą charakterystyczną jego książek są częste odwołania do kina, literatury i sztuk wizualnych, a także kultury masowej. Znawca i komentator współczesnej kinematografii. W 2006 wystąpił w filmie dokumentalnym Sophie Fiennes Z-Boczona historia kina (The Pervert’s Guide to Cinema), do którego sam napisał scenariusz. Komentuje w nim filmy – od tych z lat 30., po hollywoodzkie produkcje – Frankenstein (1931), Ptaki (1963), Matrix (1999) i wiele innych. Bohater pełnometrażowego filmu dokumentalnego Žižek!^[2] w reżyserii Astry Taylor, wyprodukowanego przez Documentary Campaign w 2005. W 2012 ponownie współpracował z Sophie Fiennes realizując film dokumentalny Perwersyjny przewodnik po ideologiach (The Pervert's Guide to Ideology)^[3].

W latach osiemdziesiątych należał do Komunistycznej Partii Słowenii(ang.). W 1990 był jednym z kandydatów do stanowiska prezydenta Republiki Słowenii^[1].

W Polsce książki Žižka wydaje m.in. Korporacja Ha!art i Wydawnictwo Krytyki Politycznej. Drukowany w polskiej prasie, głównie w „Dzienniku”, „Le Monde diplomatique” i „Gazecie Wyborczej”.

Czterokrotnie żonaty, m.in. z Renatą Salecl(ang.), Analią Hounie (ślub w 2005) i Jelą Krečič(ang.) (ślub w 2013). Ojciec Tima i Kostji^[1].

Poglądy

Mimo swoich przekonań lewicowych ogłosił w 2016 przed wyborami prezydenckimi w USA, że gdyby był Amerykaninem, oddałby głos na kandydata Partii Republikańskiej Donalda Trumpa, uważając liberalną kontrkandydatkę Partii Demokratycznej Hillary Clinton za większe zagrożenie ze względu na usunięcie przez nią w cień innego, lewicowego kandydata Demokratów, Berniego Sandersa:

Gniew ludu, który zrodził Trumpa, zrodził również Sandersa, i choć obaj wyrażają powszechne społeczne i polityczne niezadowolenie, robią to w przeciwnym sensie, jeden angażując się w prawicowy populizm, a drugi wybierając lewicowe wezwanie do sprawiedliwości. I tu pojawia się podstęp: lewicowe wezwanie do sprawiedliwości zwykle łączy się z walką o prawa kobiet i gejów, o wielokulturowość i przeciwko dyskryminacji, w tym rasizmowi. Strategicznym celem konsensusu Clinton jest odcięcie tych wszystkich zmagań od lewicowego wezwania do sprawiedliwości, dlatego żywym symbolem tego konsensusu jest Tim Cook, dyrektor generalny Apple, który z dumą podpisał list z poparciem dla LGBT i który może teraz łatwo zapomnieć o setkach tysięcy pracowników Foxconn w Chinach, montujących produkty Apple w niewolniczych warunkach – wykonał swój wielki gest solidarności z nieuprzywilejowanymi, żądając zniesienia segregacji płciowej^[4].

Swoje stanowisko w tej sprawie potwierdził w 2019^[5]. Žižek wyrażał również sprzeciw wobec liberalnego indywidualizmu, którego dominacja w społeczeństwach zachodnich przy porzuceniu wsparcia dla osób wykluczonych materialnie przyczyniła się do rozwoju ideologii alt-right:

Zachodnia poprawność polityczna („wokeness”) zastąpiła dawną walkę klas, tworząc w efekcie liberalną elitę, która twierdzi, że chroni zagrożone mniejszości rasowe i seksualne, co ma na celu odwrócenie uwagi od jej własnej uprzywilejowanej pozycji ekonomicznej i politycznej. To kłamstwo pozwala z kolei populistycznej altprawicy przedstawiać siebie jako tych, którzy bronią „zwykłych” ludzi przed wielkimi korporacjami i „trzymającymi władzę” elitami, nawet jeśli sama również zajmuje wysoką pozycję w ekonomicznej i politycznej hierarchii^[6].

Tłumaczenia prac na język polski

• Wzniosły obiekt ideologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001, ISBN 83-229-2107-1 (The Sublime Object of Ideology 1989)
• Patrząc z ukosa. Do Lacana przez kulturę popularną, Warszawa 2003, Wydawnictwo KR, ISBN 83-89158-17-5 (Looking Awry: an introduction to Jacques Lacan through popular culture 1991)
• Przekleństwo fantazji, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001, ISBN 83-229-2113-6 (The Plague of Fantasies 1997)
• Kruchy absolut, czyli Dlaczego warto walczyć o chrześcijańskie dziedzictwo, Warszawa 2009, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, seria Idee (t. XV), s. 177, ISBN 978-83-61006-64-0 (The Fragile Absolute: Or, Why is the Christian Legacy Worth Fighting For? 2000)^[7]
• (z Dolarem Mladenem) Druga śmierć opery, Warszawa 2008, Wydawnictwo Sic!, s 322, ISBN 978-83-60457-63-4 (Opera’s Second Death 2001)
• Lacrimae rerum. Kieślowski, Hitchcock, Tarkowski, Lynch, Warszawa 2007, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Seria Idee (t. IV), ISBN 978-83-89911-79-7 (The Fright of Real Tears: Krzysztof Kieślowski Between Theory and Post-Theory 2001)
• O wierze, Warszawa 2008, Wydawnictwo Aletheia, s. 253, ISBN 978-83-61182-11-5 (On Belief 2001)
• Rewolucja u bram, Warszawa 2006, 2007 Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Seria Idee (t. I), ISBN 83-89911-60-4 (Revolution at the Gates. Žižek on Lenin, the 1917 Writings 2002)^[8]
• Kukła i karzeł. Perwersyjny rdzeń chrzescijaństwa, Bydgoszcz 2006, Wydawnictwo Branta, ISBN 83-60186-40-5 (Puppet and the Dwarf. The Perverse Core of Christianity 2003)
• Lacan. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2008, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Seria Przewodniki Krytyki Politycznej (t. III), ISBN 978-83-61006-12-1 (How to Read Lacan 2006)
• W obronie przegranych spraw, Warszawa 2008, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ISBN 978-83-61006-29-9 (In Defense of Lost Causes 2008)^[9]
• Przemoc: sześć spojrzeń z ukosa, Warszawa 2010, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, ISBN 978-83-7495-851-6 (Violence: Big Ideas/Small Books, 2008)
• Od tragedii do farsy, czyli jak historia się powtarza, Warszawa 2011, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ISBN 978-83-62467-12-9 (First As Tragedy, Then As Farce, 2009)^[10]
• Metastazy rozkoszy: sześć esejów o kobietach i przyczynowości, przeł. Marek J. Mosakowski, Warszawa 2013, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ISBN 978-83-63855-47-5 (Metastases of enjoyment: six essays on woman and causality, 1994)
• Żądanie niemożliwego, oprac. Yong-june Park, przeł. Bogdan Baran, Warszawa 2014, Wydawnictwo Aletheia, ISBN 978-83-62858-58-3 (Demanding the impossible, 2013)
• Rok niebezpiecznych marzeń, przeł. Maciej Kropiwnicki i Barbara Szelewa, Warszawa 2014, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ISBN 978-83-62467-95-2 (Year of dreaming dangerously, 2012)^[11]
• Pandemia! Covid-19 trzęsie światem, przeł. Jowita Maksymowicz-Hamann, Warszawa 2020, Relacja (wydawnictwo)
• Kłopoty w raju. Od końca historii do końca kapitalizmu, przeł. Tomasz Markiewka, Warszawa 2021, Wydawnictwo Czarna Owca, ISBN 978-83-814-3608-3
• Hegel i mózg podłączony, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2021. ISBN 978-83-66232-98-3^[12]

Opracowania

• Tony Meyers, Slavoj Žižek Žižek. Przewodnik Krytyki Politycznej, red. i wybór tekstów Julian Kutyła, Maciej Kropiwnicki, Sławomir Sierakowski, Warszawa 2009, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Seria Przewodniki Krytyki Politycznej (t. X), ISBN 978-83-61006-63-3

Wybór innych prac w oryginale

• For They Do Not Know What They Do. Enjoyment as a Political Factor, 1991
• Everything You Always Wanted to Know About Lacan But Were Afraid to Ask Hitchcock, 1992
• Enjoy Your Symptom!, 1992
• Metastases of Enjoyment. Six Essays on Women and Causality, 1994
• The Indivisible Remainder. An Essay on Schelling and Related Matters, 1996

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Slavoj Žižek na stronach European Graduate School. egs.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-15)].
• Žižek na stronach Lacan.com
• Slavoj Žižek, „Is It Still Possible to Be a Hegelian Today?” (Czy to Wciąż Możliwe Być Współcześnie Heglistą), Hegel-Lecture 2011, filmowe nagrania wykładu, Dahlem Humanities Center, Freie Universität Berlin, 2011. (YouTube, j.ang.)
• MatthewM. Sharpe MatthewM., Slavoj Žižek, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).