Slobodan Praljak

Slobodan Praljak
ilustracja
generał pułkownik
Data i miejsce urodzenia

2 stycznia 1945
Čapljina, Jugosławia

Data i miejsce śmierci

29 listopada 2017
Haga, Holandia

Przebieg służby
Lata służby

1991–1995

Siły zbrojne

Osrh.jpg Siły Zbrojne Republiki Chorwacji
Logo of Croatian Defence Council 2.svg Chorwacka Rada Obrony

Główne wojny i bitwy

wojna w Chorwacji,
wojna w Bośni i Hercegowinie,
wojna chorwacko-bośniacka

Slobodan Praljak (ur. 2 stycznia 1945 w Čapljinie, zm. 29 listopada 2017 w Hadze) – chorwacki inżynier, reżyser filmowy i teatralny, biznesmen, pisarz, zbrodniarz wojenny i emerytowany generał chorwackiej armii i Chorwackiej Rady Obrony (HVO) oraz armii chorwackiej w Republice Herceg-Bośni.

W 2013 roku Praljak znalazł się wśród sześciu bośniackich Chorwatów skazanych przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii (ICTY) za zbrodnie wojenne podczas wojny chorwacko-bośniackiej[1]. Został skazany na 20 lat więzienia[2]. W 2017 roku złożył apelację od wyroku. 29 listopada 2017 Praljak, po wysłuchaniu wyroku w sprawie winy, wypił roztwór cyjanku potasu[3][4] i wkrótce potem zmarł[5][6][7].

Życiorys

Slobodan Praljak ukończył trzy wydziały. W 1970 roku ukończył inżynierię elektryczną na Wydziale Elektroniki i Informatyki w Zagrzebiu ze średnią oceną 4,5. Napisał pracę magisterską dotyczącą korygowania chromatycznego obrazu sygnału elektrycznego do pracy w telewizji. W 1971 roku ukończył filozofię i socjologię na Wydziale Filozofii w Zagrzebiu. W 1972 roku ukończył Akademię Teatralną, Filmową i Telewizyjną (obecnie Akademia Sztuki Dramatycznej) w Zagrzebiu. Nauczał filozofii i socjologii[8]. W latach 70. i 80. był dyrektorem teatralnym w Zagrzebiu, Osijeku i Mostarze. Wyreżyserował serial telewizyjny Blesan i tulipan, dramaty Novela od Stanca i Sargaško more, film dokumentalny Smrt psa (1980), film Povratak Katarine Kožul (1989) oraz dokumentalne filmy wideo Sandžak i Duhan (oba w 1990)[9].

Wojna domowa

W czasie wojny w Chorwacji i Bośni i Hercegowinie w 1991 roku wstąpił dobrowolnie do sił zbrojnych Republiki Chorwacji i awansował na stopień generała majora.

W latach 1992 i 1993 pracował jako jeden z 14 członków Rady Obrony Narodowej Republiki Chorwacji oraz członek Chorwackiej Państwowej Komisji ds. Stosunków z UNPROFOR. Był Wysokim Przedstawicielem Ministerstwa Obrony Republiki Chorwacji, a 13 maja 1993 roku został mianowany przedstawicielem Ministerstwa Obrony Republiki Chorwacji w Chorwackiej Republice Herceg-Bośni[10].

Od 24 lipca do 8 września 1993 roku generał Praljak był szefem Sztabu Chorwackiej Rady Obrony. Jego decyzje przyczyniły się do określenia linii obrony HVO dla Sił Zbrojnych Bośni i Hercegowiny. Cieniem na jego karierze położyło się natomiast zaniedbanie w związku z konwojem humanitarnym UNHCR dla Mostaru, który został zatrzymany w Čitluku. W listopadzie 1993 roku Praljak wszedł w konflikt z dowódcą batalionu wojskowego HVO, Mladenem Naletiliciem „Tutą”, co doprowadziło do rezygnacji Praljaka ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego HVO.

9 listopada 1993 roku został zburzony Stary Most w Mostarze, a większość światowych mediów oskarżyła o ten akt wandalizmu Chorwacką Radę Obrony, na której czele stał Slobodan Praljak.

Kariera po wojnie

Po wojnie Praljak stał się biznesmenem[11]. W 1995 roku z bratem Zoranem założył firmę Oktavijan. Firma braci Praljak początkowo produkowała filmy, filmy wideo i programy telewizyjne oraz publikowała książki Slobodana. Później Slobodan zaangażował się w działalność związaną z nieruchomościami, zarządzając kompleksem biznesowym Centar 2000 w Zagrzebiu. Od 2005 roku firma jest zarządzana przez nowego właściciela, pasierba Nikolę Babicia Praljaka[12]. W 2011 firma Oktavijan miała dochód na poziomie około 22 milionów kun[13]. Praljak był również współwłaścicielem Liberanu, spółki mającej udział w Ljubuški Tobacco Factory, posiadał również udziały w kilku innych spółkach. W 2008 roku Chorwackie Ministerstwo Kultury uznało, że 18 jego prac dotyczących chorwackiej wojny o niepodległość, wojny w Bośni i stosunków między Chorwacją a Bośnią i Hercegowiną nie było książkami, lecz broszurami.

Akt oskarżenia

Praljak znalazł się wśród sześciu oskarżonych przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii (ICTY) w związku z działalnością w Chorwackiej Republice Herceg-Bośni[1]. W dniu 5 kwietnia 2004 dobrowolnie poddał się i został przekazany ICTY[14]. Trybunał w swoim oskarżeniu zarzucił Praljakowi, że jako starszy oficer wojskowy dowodził, bezpośrednio i pośrednio, siłami zbrojnymi Herceg-Bośni / HVO, które dokonały masowych zbrodni wojennych przeciwko ludności bośniacko-muzułmańskiej w 8 gminach w Bośni i Hercegowinie podczas wspólnego przestępczego przedsięwzięcia w latach 1992-1994. W swojej roli wysokiej rangi urzędnika w Ministerstwie Obrony, był ściśle zaangażowany we wszystkie aspekty nie tylko planowania i operacji wojskowych Herceg-Bosna / HVO, ale także działań cywilnej policji Herceg-Bośni / HVO[1]. 6 kwietnia wystąpił przed ICTY i nie przyznał się do winy[15]. Slobodan wybrał obronę bez adwokata[16].

Akt oskarżenia, oskarżony na podstawie osobistej i nadrzędnej odpowiedzialności karnej, a następnie osądzony jedynie na podstawie indywidualnej odpowiedzialności karnej. Praljak został uznany za winnego (zaczerpnięte z komunikatu prasowego ONZ z 2004 i 2017 roku):

  • cztery przypadki poważnych naruszeń konwencji genewskich (umyślne zabójstwo, bezprawna deportacja, przeniesienie i zamknięcie cywilów, nieludzkie traktowanie, ekstensywne niszczenie mienia i zawłaszczanie własności, bezprawne (bez nakazu) i nieuzasadnione koniecznością konfiskaty na rzecz wojska)
  • sześć naruszeń praw lub zwyczajów wojny (okrutne traktowanie, nielegalna praca, zniszczenie lub umyślna szkoda wyrządzona instytucjom o charakterze religijnym lub edukacyjnym, grabież własności publicznej lub prywatnej, bezprawny atak na ludność cywilną, bezprawne zadawanie terroru cywilom)
  • pięć zbrodni przeciwko ludzkości (prześladowania na tle politycznym, rasowym i religijnym, morderstwo, deportacja, uwięzienie, akty nieludzkie)[17][18]

Rozprawa rozpoczęła się 26 kwietnia 2006 roku. 29 maja 2013 izba orzekająca wydała wyrok skazujący Praljaka na 20 lat pozbawienia wolności. 28 czerwca 2013 wniósł apelację[15]. W dniu 29 listopada 2017 zakończono postępowanie w sprawie przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii uznając go za winnego i chociaż niektóre części wyroku skazującego zostały unieważnione, sędzia nie zmniejszył początkowego wyroku 20 lat więzienia[19][20][21].

Przypisy

  1. a b c Prlic et al. Initial Indictment (ang.). icty.org.
  2. UN war crimes tribunal convicts 6 Bosnian Croats of persecution of Muslims during Bosnian war (ang.). ews1130.com, 2013-05-29.
  3. Praljak: Bosnian Croat war criminal dies after taking poison in court (ang.). bbc.com, 2017-11-29.
  4. „Już wiadomo, co w haskim trybunale wypił Slobodan Praljak. Przeprowadzono sekcję zwłok chorwackiego dowódcy” (pol.). natemat.pl, 2017-12-05.
  5. War criminal Slobodan Praljak dies after taking poison in court (ang.). news.sky.com, 2017-11-29.
  6. Bosnian Croat war criminal dies after drinking poison in UN courtroom (ang.). theguardian.com, 2017-11-29.
  7. Statement on passing of Slobodan Praljak. United Nations International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. [dostęp 2017-12-01].
  8. Slobodan Praljak (chorw.). hrfilm.hr.
  9. Slobodan Praljak: General s tri fakulteta, istaknut i kontroverzan zapovjednik (chorw.). dnevnik.hr, 2017-11-29.
  10. Druga proširena optužnica protiv hercegbosanske šestorke (chorw.). icty.org.
  11. Tko je bio general Praljak? Imao je tri diplome, bio je i 'slobodni umjetnik', a '91. dragovoljno odlazi na ratište; Privatni život obilježila mu je nevjerojatna priča. slobodnadalmacija.hr. [dostęp 2017-12-07].
  12. NAJNEOBIČNIJA OBITELJSKA PRIČA S OVIH PROSTORA Haaškom sudu duguje tri milijuna eura, a u Zagrebu gradi velebni centar od 14 milijuna eura. jutarnji.hr. [dostęp 2017-12-07].
  13. Ministarstvo generalu Praljku: Vaše knjige o ratu spadaju u šund i pornografiju, platit ćete 628.726 kuna poreza!. jutarnji.hr. [dostęp 2012-07-04].
  14. SLOBODAN PRALJAK. trialinternational.org. [dostęp 2016-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
  15. a b SLOBODAN PRALJAK (chorw.). trialinternational.org, 2017-12-07. [dostęp 2017-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
  16. The day I came face to face with General Slobodan Praljak in The Hague. theguardian.com. [dostęp 2017-11-29].
  17. Press Release: Jadranko Prlic, Bruno Stojic, Slobodan Praljak, Milivoj Petkovic, Valentin Coric and Berislav Pusic. icty.org. [dostęp 2004-04-06].
  18. Case Information Sheet: Prlić et al. icty.org.
  19. Trial Judgement Summary for Prlić et al. icty.org. [dostęp 2017-11-29].
  20. Bosnian Croat war criminal dies after taking poison in UN courtroom (ang.). theguardian.com, 2017-12-07.
  21. Croatian War Criminal Dies After Swallowing Poison in Court. nytimes.com. [dostęp 2017-11-29].

Media użyte na tej stronie

Logo of Croatian Defence Council 2.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Logo of Croatian Defence Council with Croatina historical coat of arms
Slobodan Praljak (2013).jpg
Autor: Zoran Lesic, Licencja: CC BY 2.0
Slobodan Praljak, one of the six accused in the Prlić case, at the Trial Judgement in 2013