Smagliczka

Smagliczka
Ilustracja
Alyssum montanum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

smagliczka

Nazwa systematyczna
Alyssum L.
Sp. Pl. 650. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Alyssum montanum L.[3]

Alyssum granatense

Smagliczka (Alyssum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Należy do niego w zależności od ujęcia ok. 110[4]–170 gatunków roślin jednorocznych, bylin i półkrzewów[5][6]. Zasięg rodzaju obejmuje kontynenty półkuli północnej. W Polsce cztery gatunki są rodzime, dwa dziczejące przejściowo. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne lub wykorzystywane są leczniczo. Naukowa nazwa rodzaju pochodzi od greckiego a- oznaczającego przeczenie i lyssa znaczącego szaleństwo. Nazwa jest wynikiem przekonania z czasów starożytnych, że rośliny z tego rodzaju są lekiem na obłąkanie i działają uspokajająco przy gniewie[7]. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne.

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują w Azji, Europie, północnej Afryce i w Ameryce Północnej. Centrum zróżnicowania rodzaju jest południowo-wschodnia Europa i południowo-zachodnia Azja[7][6].

W Polsce trzy gatunki występują jako rodzime. Poza nimi do rodzaju tego bywa zaliczany jeden gatunek rodzimy i dwa obce[8], które w innych ujęciach wyodrębniane są w inne rodzaje[4].

Gatunki flory Polski[8]

W szerokim ujęciu rodzaju do flory Polski klasyfikowane są także:

  • smagliczka skalna, s. Arduina Alyssum saxatile L. ≡ Aurinia saxatilis (L.) Desv. (gatunek rodzimy)
  • smagliczka srebrzysta Alyssum argenteum All. ≡ Odontarrhena argentea (All.) Ledeb. (antropofit zadomowiony)
  • smagliczka lnolistna Alyssum linifolium Stephan ex Willd. ≡ Meniocus linifolius (Stephan ex Willd.) DC. (efemerofit)

Morfologia

Alyssum wulfenianum
Alyssum lenense
Pokrój
Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), rzadko półkrzewy, z pędem prosto wzniesionym, płożącym lub podnoszącym się, pojedynczym lub rozgałęzionym. Pęd pokryty jest gwiaździście rozgałęzionymi włoskami, zwykle z 2–6 ramionami (rzadko ramion jest więcej – do 30), rzadko włoski są pojedyncze lub pojedyncze i rozwidlone[6][7].
Liście
Całobrzegie, siedzące lub ogonkowe, dolne zebrane czasem w odziomkowe rozety[6][7].
Kwiaty
Zebrane w kilku- lub wielokwiatowe grona, luźne lub gęste. Szypułki kwiatowe zróżnicowane – krótkie i długie, wzniesione, odstające lub odgięte w dół, cienkie lub tęgie. Działki kielicha jajowate do owalnych, nie rozszerzone woreczkowato u nasady. Płatki korony białe, żółte lub rzadko różowe. Pręcików sześć, czterosilnych, z 4 miodnikami u nasady. Zalążnia górna z 1–2 zalążkami, znamię główkowate[6][7].
Owoce
Jajowate do eliptycznych łuszczynki, zwykle silnie spłaszczone[6][7].

Systematyka

Alyssum repens
Alyssum simplex
Synonimy

W przypadku szerokiego ujęcia rodzaju, za jego synonimy uznawane są: Gamosepalum Haussknecht; Meniocus Desvaux; Moenchia Roth (1788), not Ehrhart (1783); Odontarrhena C. A. Meyer; Psilonema C. A. Meyer; Ptilotrichum C. A. Meyer; Takhtajaniella V. E. Avetisian; Triplopetalum E. J. Nyárády[6].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2][9].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), podrodzina Alyssoideae Leurss., plemię Alysseae Dc., podplemię Alyssinae Sond. in Harv. & Sond., rodzaj smagliczka (Alyssum L.)[10].

Wykaz gatunków[11][12]
  • Alyssum aizoides Boiss.
  • Alyssum alyssoides (L.) L. – smagliczka kielichowata
  • Alyssum amasianum Karabacak & A.Duran
  • Alyssum anamense Velen.
  • Alyssum andinum Rupr.
  • Alyssum argyrophyllum Schott & Kotschy
  • Alyssum armenum Boiss. – smagliczka armeńska
  • Alyssum artvinense N.Busch
  • Alyssum atlanticum Desf.
  • Alyssum aurantiacum Boiss.
  • Alyssum austrodalmaticum Trinajstic
  • Alyssum baumgartnerianum Bornm. ex Baumg.
  • Alyssum blancheanum Gomb.
  • Alyssum bornmuelleri Hausskn. ex Degen
  • Alyssum bosniacum Beck
  • Alyssum bulbotrichum Hausskn. & Bornm.
  • Alyssum cacuminum Španiel, Marhold & Lihová
  • Alyssum caespitosum Baumg.
  • Alyssum calycocarpum Rupr.
  • Alyssum cephalotes Boiss.
  • Alyssum collinum Brot.
  • Alyssum contemptum Schott & Kotschy
  • Alyssum corningii T.R.Dudley
  • Alyssum cuneifolium Ten. – smagliczka klinolistna
  • Alyssum dagestanicum Rupr.
  • Alyssum damascenum Boiss. & Gaill.
  • Alyssum dasycarpum Stephan ex Willd.
  • Alyssum degenianum Nyár.
  • Alyssum desertorum Stapf – smagliczka drobna
  • Alyssum diffusum Ten.
  • Alyssum dimorphosepalum Eig
  • Alyssum doerfleri Degen
  • Alyssum erosulum Gennari & Pestal. ex Clem.
  • Alyssum fastigiatum Heywood
  • Alyssum flexicaule Jord.
  • Alyssum foliosum Bory & Chaub.
  • Alyssum fulvescens Sm.
  • Alyssum gallaecicum (S.Ortiz) Španiel, Marhold & Lihová
  • Alyssum granatense Boiss. & Reut.
  • Alyssum gustavssonii Hartvig
  • Alyssum hajastanum Avet.
  • Alyssum handelii Hayek
  • Alyssum harputicum T.R.Dudley
  • Alyssum hezarmasjedense Kavousi & Nazary
  • Alyssum hirsutum M.Bieb.
  • Alyssum idaeum Boiss. & Heldr.
  • Alyssum iljinskae V.I.Dorof.
  • Alyssum iranicum Hausskn. ex Baumg.
  • Alyssum kaynakiae Yilmaz
  • Alyssum lanceolatum Baumg.
  • Alyssum lassiticum Halácsy
  • Alyssum lenense Adams – smagliczka ałtajska
  • Alyssum lepidotostellatum (Hausskn. & Bornm.) T.R.Dudley
  • Alyssum lepidotum Boiss.
  • Alyssum loiseleurii P.Fourn.
  • Alyssum luteolum Pomel
  • Alyssum lycaonicum (O.E.Schulz) T.R.Dudley
  • Alyssum macrocalyx Coss. & Durieu
  • Alyssum macropodum Boiss. & Balansa
  • Alyssum mazandaranicum Mirzadeh & Assadi
  • Alyssum minutum Schltdl. ex DC.
  • Alyssum misirdalianum Orcan & Binzet
  • Alyssum moellendorfianum Asch. ex Beck
  • Alyssum montanum L. – smagliczka pagórkowa
  • Alyssum montenegrinum (Bald.) Španiel, Lihová & Marhold
  • Alyssum mouradicum Boiss. & Balansa
  • Alyssum muelleri Boiss. & Buhse
  • Alyssum musilii Velen.
  • Alyssum neglectum Magauer, Frajman & Schönsw.
  • Alyssum nezaketiae Aytaç & H.Duman
  • Alyssum niveum T.R.Dudley
  • Alyssum ochroleucum Boiss. & A.Huet
  • Alyssum orophilum Jord. & Fourr.
  • Alyssum oschtenicum (N.Busch) Kharkev.
  • Alyssum paphlagonicum (Hausskn.) T.R.Dudley
  • Alyssum persicum Boiss.
  • Alyssum pirinicum (Stoj. & Acht.) Ancev
  • Alyssum pluscanescens (Raim. ex Jos.Baumgartner) Španiel, Lihová & Marhold
  • Alyssum pogonocarpum Carlström
  • Alyssum praecox Boiss. & Balansa
  • Alyssum propinquum Baumg.
  • Alyssum pseudomouradicum Hausskn. & Bornm. ex Baumg.
  • Alyssum pulvinare Velen. – smagliczka poduchowata
  • Alyssum reisseri Velen.
  • Alyssum repens Baumg. – smagliczka płożąca
  • Alyssum rhodanense Jord. & Fourr.
  • Alyssum rossetii Španiel, Bovio & K.Kaplan
  • Alyssum rostratum Steven
  • Alyssum scutigerum Durieu
  • Alyssum serpyllifolium Desf. – smagliczka macierzankolistna
  • Alyssum siculum Jord.
  • Alyssum simplex Rudolphi
  • Alyssum simulans Runemark ex Hartvig
  • Alyssum smyrnaeum C.A.Mey.
  • Alyssum sphacioticum Boiss. & Heldr.
  • Alyssum spruneri Jord. & Fourr.
  • Alyssum stapfii Vierh.
  • Alyssum strictum Willd.
  • Alyssum strigosum Banks & Sol.
  • Alyssum sulphureum T.R.Dudley & Hub.-Mor.
  • Alyssum szovitsianum Fisch. & C.A.Mey.
  • Alyssum taygeteum Heldr.
  • Alyssum tenium Halácsy
  • Alyssum tetrastemon Boiss.
  • Alyssum thymops (Hub.-Mor. & Reese) T.R.Dudley
  • Alyssum trichocarpum T.R.Dudley & Hub.-Mor.
  • Alyssum trichostachyum Rupr.
  • Alyssum turkestanicum Regel & Schmalh. – smagliczka turkiestańska, s. stepowa
  • Alyssum umbellatum Desv.
  • Alyssum vernale Kit. ex Hornem.
  • Alyssum wierzbickii Heuff.
  • Alyssum wulfenianum Willd. – smagliczka Wulfena
  • Alyssum xanthocarpum Boiss.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
  3. ↑ a b Alyssum. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-20].
  4. ↑ a b Alyssum L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-16].
  5. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. ↑ a b c d e f g Alyssum Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-06-11].
  7. ↑ a b c d e f Ihsan A. Al-Shehbaz: Alyssum Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-19].
  8. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 30, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-20] (ang.).
  10. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Alyssum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20].
  11. ↑ Alyssum. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-02-19].
  12. ↑ Nazwy polskie według Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 22. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Alyssum montanum subsp. montanum sl3.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Habitus

Taxonym: Alyssum montanum subsp. "montanum" ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9 = Alyssum montanum subsp. gmelinii ss Španiel, Marhold, Thiv, Zozomová-Lihová: Botanical Journal of the Linnean Society Volume 169, Issue 2, pages 378–402, June 2012
Location: Steinbacher Heide, Leiser Berge, district Korneuburg, Lower Austria - ca. 430 m a.s.l.

Habitat: rock steppe
Alyssum repens Smagliczka płożąca 2019-05-05 03.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova, Licencja: CC BY-SA 4.0
Smagliczka płożąca (Alyssum repens Baumg.), kwiatostany (kwiaty żółte), okazy uprawiane w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, Polska.
Alyssum desertorum 7702.JPG
Autor: Walter Siegmund (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Desert Alyssum, Desert Madwort
Alyssum simplex kz06.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Alyssum simplex in Talbanine (Marrakesh-Safi, Morocco)