Smerdyna

Smerdyna

wieś
(c) Sławomir Hutryk, CC BY-SA 3.0 Kamieniołom w Smerdynie
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Staszów
Liczba ludności (2021)	694[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-200[2]
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0807582[3]
Położenie na mapie gminy Staszów Smerdyna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Smerdyna
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Smerdyna
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Smerdyna
50°35′30″N 21°19′33″E/50,591667 21,325833

Smerdyna – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Staszów^[4][3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Przez wieś przebiega szlak Małopolska Droga św. Jakuba.

Charakterystyka wsi

Smerdyna słynie przede wszystkim z kamieniołomów i wydobywanego w nich piaskowca i wapnia. Ludność w większości trudniła się wydobyciem tych surowców. Ponadto utrzymywała się z zalesień, handlu i ze względu na słabe gleby, tylko w niewielkim zakresie z uprawy roli.

W Smerdynie znajduje się szkoła podstawowa i przedszkole. Do szkoły uczęszcza około 90 dzieci, nie tylko ze Smerdyny, ale także z innych, okolicznych wsi. W trakcie wojny szkoła pełniła funkcję szpitala, po wojnie odbywały się w niej zebrania, organizowane były dziecińce wiejskie (w okresie żniw, w czasie gdy część rodziców pracowała w polu Towarzystwo Przyjaciół Dzieci organizowało dzieciom zajęcia).

Działa OSP mająca tu swoją remizę i dwa wozy bojowe.

Położenie

Miejscowość położona jest około 13 km od Staszowa.

Smerdyna dzieli się na Górną i Dolną. Przylegające do wsi przysiółki mają swoje własne nazwy, są to m.in.: Przyłoski, Opalina i mniejsze Paśtwiska, Kaczkówka, Dworskie, Gęsia Ulica i Gojsce. Wieś liczy ok. 350 domów.

Smerdynę otaczają wsie: Czajków Pn., Czajków Pd., Łukawica, Budy, Wiązownica-Kolonia, Wiązownica Mała oraz Wiązownica Duża.

Współczesne części wsi

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Smerdyny zawarty w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych^[5]

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada WIĄZOWNICA
Smerdyna	Dwór Gojsce Kaczkówka Kamionka Kamionki Karolinów Opalina Pod Lasem Podkarczmie Przyłazki Smerdyna Dolna Smerdyna Górna Zawadówka	Chłopski Las – las Dobra – las Dworskie – pole Gojsce – pole, las Górecki Las – las Jasklówka – las Kamionki – kamieniołom, pole Karolinów – pole Opalina – pole, łąki Pasternik – łąka Pastwiska na Przyłazkach – pole Pastwiska pod Wiązownicą – pole Piachy – pole, nieużytki Pod Lasem – pole Podkarczmie – pole Przyłazki – pole Smerdyna Dolna – pole Smerdyna Górna – pole Smerdynianka – rzeczka Zawadówka – pole

Historia

Wieś powstała w XII wieku, jako osada smerdów. To od nich pochodzi prawdopodobnie nazwa miejscowości. Legenda głosi, że nazwa pochodzi z okresu, kiedy miejscowy możnowładca wybudował dzwonnicę, aby zwoływać ludzi do pracy, a ponieważ słychać było szmer rzeki i odgłos dzwonów, który brzmiał jak dyna, dyna, stąd nazwa Smerdyna^[6].

W wieku XIX Smerdynia, w XV w. Smerdyna, 1508 r. Smerdzyna, 1578 r. Smirdzyna, wieś i folwark, powiecie sandomierskim, gminie Górki, parafii Wiązownica, odległa od Sandomierza 31 w. W 1882 miała 91 domów, 654 mieszkańców, 457 mórg ziemi dworeskiej, 820 włościańskiej. W 1827 r. było 58 domów i 401 mieszkańców folwark Smerdyna wchodzi w skład dóbr Klimontowice^[6].

Smerdyna w wieku XV, wieś królewska, w parafii Wiązownica, miała 50 łanów kmiecych, 3 karczmy z rolą, 2 młyny z rolą, z których płacono dziesięcinę snopową i konopną wartości 20 grzywien (Długosz L.B. t.II s.326)^[6]. Według registru poborowego z powiatu sandomierskiego z r. 1508 część wsi Smerdzyna, własność Gniewosza, płaciła poboru 9 denarów i 9 groszy.

W r. 1578 wieś królewska Smirdzyna miała 34 osad na 17¼ łanach kmiecych, 2 zagrodników z rolą, 1 zagrodnika bez roli, 3 komorników, 5 biednych, 5 rzemieślników (Pawiński, Małop. s.170,461,463)^[6].

Wieś ta zostaje w 1620 r. w dzierżawie Ossolińskich. Jerzy Ossoliński nabywszy połowę Okrzei (druga połowa królewska), w powiecie stężyckim, zamienił ją na Smerdynię, która stała się prywatną własnością.

Zabytki

We wsi znajduje się zabytkowy dworek i pozostałości innych zabudowań dworskich, w tym dzwonnicy.

Parafia

Smerdyna należy do parafii Wiązownica Kolonia. W Wiązownicy Kolonii znajduje się także główny Kościół parafii. W Smerdynie w 2006 roku wzniesiona została kaplica pod wezwaniem bł. Urszuli Ledóchowskiej

Przypisy

Bibliografia

1. Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.