Smilcena Paleologina
| ||||
| ||||
| caryca Bułgarii | ||||
| Okres | od 1292 do 1298 | |||
| Jako żona | cara Jerzego I Tertera | |||
| Poprzedniczka | Maria Terter | |||
| Następczyni | Eufrozyna | |||
| regentka Bułgarii | ||||
| Okres | od 1298 do 1299 | |||
| W imieniu | Iwana IV | |||
| Dane biograficzne | ||||
| Dynastia | Paleologowie | |||
| Ojciec | Konstantyn Paleolog | |||
| Matka | Irena Dukaina | |||
| Dzieci | Iwan | |||
Smilcena Paleologina (bułg.: Смилцена, Smilcena) – nieznana z imienia żona cara bułgarskiego Smilca. Księżniczka bizantyńska i caryca, w latach 1298 – 1299 regentka. Matka cara Iwana IV Smilca.
Caryca
Smilcena była córką Konstantyna Angelosa Komnena Dukasa Paleologa i Ireny Komneny Laskariny Branainy. Dokumenty historyczne nie przekazały jej imienia[1].
Smilec, jej przyszły mąż, był bojarem bułgarskim, który za panowania cara Jerzego I Tertera (1280-1292) zawładnął znacznymi terenami w środkowej Bułgarii (w Średniogórzu i nad dolną Maricą, aż po gród Sliwen)[2]. Żonaty z córką cara Konstantyna Ticha, która zmarła około 1292 roku; miał z nią troje dzieci:
- syna Iwana, który obrał stan zakonny,
- córkę Teodorę, która została wydana za przebywającego w niewoli tatarskiej nieślubnego syna Stefana Milutina, Urosza, przyszłego króla Serbii Stefana Deczańskiego
- oraz nieznaną z imienia córkę[1].
Po ucieczce Jerzego I Tertera przed najazdem tatarskim, Smilec został w 1292 roku wyniesiony na tron carski przez stronnictwo protatarskie. Mniej więcej w tym czasie Smilcena wyszła za niego za mąż. Z małżeństwa tego urodził się syn:
Smilec zmarł w 1298 roku pozostawiając następcę tronu mającego nie więcej niż 6 lat[2].
| 1 córka Konstantyna Ticha | Smilec (panował 1292–1298) | 2 Smilcena Paleologina | |||||||||
| 1 | 1 | 1 | 2 | ||||||||
| Iwan mnich Joasaf | Teodora ∞ Stefan Deczański | NN córka ∞ Eltimir | Iwan IV Smilec (panował 1298–1299) | ||||||||
Regentka
Chcąc zachować prawa syna do korony zagrożone przez opozycję wewnętrzną oraz interwencję tatarską, carowa wdowa przyzwała wygnanego przez męża despotę Eltimira, brata cara Jerzego I Tertera i oddała mu za żonę córkę męża z pierwszego małżeństwa, przyznając mu władzę nad ziemią kryńską w dolinie rzeki Tundży. Starała się też wykorzystując poparcie swego zięcia, syna króla serbskiego Stefana Milutina zawrzeć przymierze z Serbią[2]. Najwyraźniej udało jej się pokonać braci męża, Radosława i Wojsiła, dążących do przejęcia władzy w państwie, którzy ratowali się ucieczką na dwór bizantyński i oddali się na usługi rządu greckiego[3]. Próby zawarcia przymierza z królem serbskim zakończyły się natomiast niepowodzeniem[1].
Jesienią 1299 roku z rąk chana Złotej Ordy Toktaja zginął chan Nogaj. Jego syn Czaka, na czele wiernych sobie oddziałów, wraz z synem Jerzego I Tertera, Teodorem Swetosławem, będącym zakładnikiem tatarskim, zbiegli w granice Bułgarii. Regenci, carowa wdowa i Eltimir nie byli w stanie stawić im oporu. Teodor Swetosław skłonił bojarów tyrnowskich do obrania Czaki carem[2].
Iwan IV i jego dwór schronili się w dobrach Eltimira, gdzie przebywali nadal po objęciu władzy w 1300 roku przez bratanka Eltimira, Teodora Swetosława. W 1305 roku matka Iwana prowadziła w Konstantynopolu rozmowy z rządem bizantyńskim z ramienia syna lub Eltimira. Klęska zadana w tym samym roku Eltimirowi przez Teodora Swetosława położyła im jednak kres. Dalsze jej losy są nieznane[3].
Iwan IV spędził resztę życia na wygnaniu w Bizancjum jako Jan Komnen Dukas Angelos Branas Paleolog. Zmarł jako mnich około 1330 roku[1].
Przypisy
Bibliografia
- Ch. Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2007.
- John V.A. Fine Jr.: The Late Medieval Balkans. Ann Arbor, 1987.
- T. Wasilewski: Historia Bułgarii. Wrocław: Ossolineum, 1988. ISBN 83-04-02466-7.