Smotrawa okazała

Smotrawa okazała

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	smotrawa
Gatunek	smotrawa okazała
Nazwa systematyczna
Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. Enum. stirp. Transsilv. 3:150. 1817
Synonimy
Telekia cordifolia DC. Buphthalmum speciosum Schreb.

Smotrawa okazała (Telekia speciosa) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Opisana została przez niemieckiego botanika Johanna Ch. G. Baumgartena. Łacińska nazwa rodzaju nadana została dla uczczenia węgierskiego arystokraty z Siedmiogrodu, hrabiego Sámuela Telekiego (1739-1822), który wspierał badania J. Ch. G. Baumgartena^[3]. Drugi człon nazwy "speciosa" oznacza "nadobna, okazała".

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Azji Zachodniej i na Kaukazie oraz we wschodniej, środkowej i południowej Europie^[4]. W Polsce dziko rośnie tylko w Bieszczadach Zachodnich po Lesko, poza tym jest uprawiana i często dziczejąca^[5]. We florze Polski jest kenofitem^[6]. W Tatrach jako zdziczała z uprawy występuje np. w dolnej części Doliny Kościeliskiej^[3].

Kwiat smotrawy okazałej jest symbolem wschodniosłowackiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Wyhorlat (słow. CHKO Vihorlat) i widnieje w jego znaku.

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, gruba, o wysokości 1-2 m, górą rozgałęziająca się. Jest krótko i miękko owłosiona, czasami czerwonawo-brunatno nabiegła^[5].

Liście

Ulistnienie skrętoległe. Liście pojedyncze, bardzo duże, pojedynczo lub podwójnie piłkowane. Dolne i średnie wyrastają na krótkich ogonkach i są sercowatojajowate, ostro zakończone, górne mają jajowaty lub podłużny kształt i są siedzące lub prawie siedzące. Na wierzchniej stronie są nagie, na spodzie miękko owłosione^[5].

Kwiaty

Zebrane w 2-8 bardzo dużych koszyczków (o średnicy 5-6 cm). Listki okrywy mają odgięty szczyt i dachówkowato zachodzą na siebie. Kwiaty w koszyczkach są ciemnożółte. Brzeżne kwiaty języczkowe mają szerokość ok. 1 mm i są dwukrotnie dłuższe od okrywy^[5].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Liczba chromosomów 2n = 20^[4]. Rośnie nad potokami, w zaroślach, na zrębach.

Zastosowanie

• Roślina ozdobna. Nadaje się na rabaty, do obsadzania zbiorników wodnych lub do ogrodów naturalistycznych^[7]. Rozmnaża się ją przez podział bryły korzeniowej jesienią lub wiosną, albo przez wysiew nasion. Może rosnąć w pełnym słońcu, jednak wówczas podczas kwitnienia wymaga podlewania, gdyż mogą jej na upale więdnąć kwiaty, lepiej uprawiać ją w półcieniu^[7]. Jest odporna na choroby i szkodniki i jest rośliną ekspansywną^[7].
• Roślina lecznicza. Ma własności lecznicze^[8].

Przypisy