Sobór św. Aleksandra Newskiego w Paryżu

Sobór św. Aleksandra Newskiego

Cathédrale Saint-Alexandre-Nevsky

PA00088807
sobór katedralny
Fasada soboru
Państwo	Francja
Region	Île-de-France
Miejscowość	Paryż
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Patriarchat Moskiewski
Parafie	# św. Aleksandra Newskiego, # Trójcy Świętej (dolna kaplica)
Wezwanie	św. Aleksandra Newskiego
Wspomnienie liturgiczne	30 sierpnia/12 września; 14/27 listopada
Historia Data rozpoczęcia budowy 1859 Data zakończenia budowy 1861 Data poświęcenia 11 września 1861 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni Styl bizantyjsko-rosyjski Architekt R. Kuźmin Świątynia • materiał bud. • wysokość • długość • szerokość • cios kamienny 48 m 28 m 28 m Wieża kościelna • liczba wież 3 Kopuła • liczba kopuł 5 Ołtarz • liczba ołtarzy 1
Położenie na mapie Paryża (c) Eric Gaba, Wikimedia Commons user Sting, CC BY-SA 3.0 Sobór św. Aleksandra Newskiego
Położenie na mapie Francji Sobór św. Aleksandra Newskiego
Położenie na mapie Île-de-France Sobór św. Aleksandra Newskiego
48°52′39,3″N 2°18′07,0″E/48,877583 2,301944
Strona internetowa

Ikonostas

Sobór Aleksandra Newskiego – pierwsza świątynia prawosławna we Francji, położona w 8. okręgu paryskim, przy ulicy Daru, na prawym brzegu Sekwany. Poświęcona w 1861; sobór Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1922–1931, następnie (1931–2018) katedra Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Parafii Rosyjskich, obecnie główna świątynia Arcybiskupstwa Zachodnioeuropejskich Parafii Tradycji Rosyjskiej Patriarchatu Moskiewskiego. Siedziba dwóch parafii – św. Aleksandra Newskiego i Trójcy Świętej oraz mołdawskojęzycznego punktu duszpasterskiego Zwiastowania Bogurodzicy (wszystkie trzy placówki należą do dekanatu paryskiego północno-wschodniego)^[1].

Historia

Okoliczności powstania

Powstanie cerkwi związane jest ze wzrostem grupy Rosjan żyjących w Paryżu na stałe lub czasowo, jaki miał miejsce w XVIII i XIX wieku^[2]. Posiadali oni do swojej dyspozycji jedynie niewielką kaplicę przy ambasadzie Rosji w Paryżu. W 1847 opiekun tejże kaplicy, ks. Josif Wassiliew, wystąpił do władz lokalnych oraz do cara o zezwolenie na budowę cerkwi. Zgoda na budowę nadeszła z Petersburga dopiero po kilku latach; została potwierdzona przez francuskiego cesarza Napoleona III^[2], który po zapoznaniu się z projektem budynku uznał go za oryginalny i interesujący^[3]. Proces uzyskania zgody cesarskiej został przyspieszony dzięki wpływom księcia de Morny, którego żona Sofia była z pochodzenia Rosjanką^[4]. W celu budowy soboru zakupiona została działka w VIII dzielnicy Paryża o powierzchni 2366,22 metrów kwadratowych, do której dokupiono następnie sąsiednią parcelę o powierzchni 355,45 metra kwadratowego. Łączny koszt zakupu gruntu wyniósł 450 tys. franków^[4]. Z powodu braku dalszych funduszy uniemożliwiony został wykup jeszcze kilku innych sąsiadujących działek i wyburzenie znajdujących się na nich kamienic. Wbrew pierwotnym planom sobór został w związku z tym wybudowany w otoczeniu starszej zabudowy, nie zaś na otwartym placu^[4]. Uroczyste położenie kamienia węgielnego miało miejsce 3 marca 1859^[4].

Budowa cerkwi była finansowana z licznie napływających składek, zarówno Rosjan zamieszkałych we Francji, jak i ich rodaków w innych krajach oraz w samym Imperium Rosyjskim. Cesarz Aleksander II przekazał sumę 150 tys. franków w złocie ze środków prywatnych^[5]. Dotacje przekazały także środowiska katolickie i protestanckie we Francji^[2]. Po dwuletniej budowie obiekt został poświęcony 11 września 1861, chociaż jeszcze przez całe lata 60. trwały prace dekoracyjne na jego zewnętrznej bryle^[6]. Konsekracji cerkwi dokonał biskup Leoncjusz (Lebiedinski) w obecności rosyjskiego ambasadora we Francji^[4]. 1 lutego 1863 protojerej Josif Wasiliew poświęcił natomiast cerkiew Trójcy Świętej, rozmieszczoną w piwnicy soboru^[4].

Do rewolucji październikowej

Już pod koniec XIX wieku okazało się, że część kamienia użytego do budowy cerkwi ulega szybkiemu wietrzeniu, z tego powodu w głównej kopule soboru pojawiły się pęknięcia. W 1899 dokonano jej generalnego remontu, odnawiając również wewnętrzną dekorację malarską obiektu^[7].

Po 1917

W 1922 metropolita Eulogiusz (Gieorgijewski) przeniósł do Paryża stolicę Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, czyniąc cerkiew soborem katedralnym^[8][9].

W 1950 rozpoczęto trwający dziesięć lat kapitalny remont całego obiektu, związany z jego złym stanem technicznym: w ciągu dziesięcioleci w kopułach cerkwi powstały osiągające do sześciu centymetrów szczeliny, zaś same wieże pochyliły się o 3–4 stopnie^[10].

Od 1964 dolna świątynia soboru (zwana „la crypte”) jest siedzibą francuskojęzycznej parafii Trójcy Świętej^[11]. W dolnej świątyni odprawiane są też nabożeństwa mołdawskojęzycznego punktu duszpasterskiego Zwiastowania Bogurodzicy^[1].

Od 1983 sobór znajduje się na liście prawnie chronionych zabytków Francji^[10]. W 1996 ponownie był remontowany^[10].

Architektura

Wygląd zewnętrzny

Cerkiew powstała według projektu Romana Kuźmina oraz Iwana Strohma (dozorującego prace), członków petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w typowym dla rosyjskiej architektury cerkiewnej swojej epoki stylu bizantyjsko-ruskim^[4]. Przygotowując plan soboru, inspirowali się oni wyglądem Hagia Sofii^[12]. Obiekt wzniesiono w całości z kamienia^[7].

Gmach, zajmujący kwadratowy plac o boku 28 metrów, wznosi się na planie krzyża greckiego, jest orientowana; każda belka krzyża wykończona jest absydą^[12]. Pięć złoconych kopuł cerkwi, wybudowanych na ośmiobocznych bębnach, symbolizuje Chrystusa i czterech ewangelistów. Najwyżej położona kopuła wznosi się na wysokość 48 metrów. Każdą z kopuł wieńczy krzyż, cerkiew jest z zewnątrz bogato zdobiona płaskorzeźbami i fryzem. Wejście prowadzi poprzez okazałe drzwi otoczone portalem, pod pomalowanym na niebiesko dachem^[12]. Na fasadzie świątyni pierwotnie znajdowało się malowidło Chrystus błogosławiący na tronie, wykonane przez A. Wejdemana, o wymiarach 4 na 6 metrów^[12]. Z powodu złego stanu technicznego zostało ono w 1956 zastąpione mozaiką przez M. Hercellego^[7]. Inne malowidła na fasadzie przedstawiają odpowiednio Madonnę z Dzieciątkiem, św. Symeona, proroków oraz ewangelistów^[6]. Okna położone w szczytowych partiach wież są półkoliste, ze skromnym maswerkiem, dwie boczne wieże posiadają również zegary^[6].

Wnętrze

Górna cerkiew

Według pierwotnego projektu soboru miał on oprócz ołtarza głównego posiadać dwa boczne, z których mogłyby korzystać prawosławne społeczności grecka i bułgarska. Ostatecznie, z nieznanych powodów, plan ten zarzucono, decydując się na urządzenie dolnej świątyni w piwnicy soboru^[7].

Większość wyposażenia (ikonostas, ikony, mozaiki) pochodzi z II połowy XIX wieku. Istotną część wnętrz stanowią kopie słynnych rosyjskich ikon, w tym dzieła Andrieja Rublowa Trójca oraz ikony św. Aleksandra Newskiego z soboru jego wezwania w Sankt Petersburgu. Nowe dzieła sztuki dla cerkwi były jej regularnie przekazywane przez społeczność rosyjską Francji i Europy. Ikony Matki Boskiej znajdujące się w świątyni przekazywały m.in. organizacje kozaków dońskich, byłych żołnierzy białych armii czasów rosyjskiej wojny domowej, a w latach 50. XX wieku Związek Kombatantów Rosyjskich Sił Powietrznych^[6].

Dolna cerkiew

Cerkiew Trójcy Świętej, urządzona w piwnicy soboru, została poświęcona w 1863, jednak prace nad jej urządzaniem trwały jeszcze przez sześć lat^[7]. Wejście do wnętrza świątyni znajduje się od strony południowo-wschodniej ściany budynku^[7]. Dolna cerkiew była remontowana w 1881 i 1889, natomiast w 1955 poszerzono wejście do niej, zaś A. i M. Benois wykonali nowe freski^[7].

Przypisy

Bibliografia

Opracowania

• Gaillard M.: Paris sous le Second Empire. Etrepilly: Prestige. ISBN 2-914700-10-5.
• N. Makarowa, Russkije prawosławnyje chramy Pariża, [w:] Architiekturnoje nasledije russkogo zarubieżja. Petersburg: Izdatielstwo „Dmitrij Bułanin”, 2008. ISBN 978-5-86007-557-3.

Opracowania online

• Cathédrale orthodoxe Saint Alexandre Nevski (fr.). jedecouvrelafrance.com. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-28)].
• Un court résumé historique concernant l’église (fr.). russie.net. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-11)].
• La visite (fr.). russie.net. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-11)].