Sobór św. Jana Chrzciciela w Jekaterynburgu

Sobór św. Jana Chrzciciela

Иоанно-Предтеченский собор

6600001182
sobór (konkatedra eparchii)
Widok ogólny
Państwo	Rosja
Obwód	swierdłowski
Miejscowość	Jekaterynburg
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	jekaterynburska
Wezwanie	św. Jana Chrzciciela
Wspomnienie liturgiczne	29 sierpnia/11 września (ścięcia głowy)
Historia Data rozpoczęcia budowy 15 września 1846 Data zakończenia budowy 12 września 1860 Data poświęcenia 12 września 1860 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni Styl bizantyjsko-rosyjski Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1 Dzwonnica • typ dzwonnicy wbudowana
Położenie na mapie Jekaterynburga Sobór św. Jana Chrzciciela
Położenie na mapie Rosji Sobór św. Jana Chrzciciela
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego Sobór św. Jana Chrzciciela
56°49′45,8″N 60°34′30,9″E/56,829389 60,575250

Wnętrze (2018)

Sobór św. Jana Chrzciciela (ros. Иоанно-Предтеченский собор) – jeden z prawosławnych soborów w Jekaterynburgu. Wzniesiony w latach 1846–1860. Konkatedra eparchii jekaterynburskiej. W czasach sowieckich jedyna czynna prawosławna świątynia w mieście.

Historia

Sobór pierwotnie miał status zwykłej cerkwi, jakich wiele znajdowało się w Jekaterynburgu^[1]. Został ufundowany przez bogatego kupca Tielegina na wzgórzu w okolicach cmentarza Iwanowskiego, w pobliżu traktu moskiewskiego prowadzącego z miasta Perm^[2]. Budowa rozpoczęła się 15 września 1846^[a], a została zakończona 12 września 1860^[1]. Cerkiew znajdowała się na wzgórzu, co sprawiało, że była dobrze widoczna z wielu punktów miasta i szybko stała się jednym z ważniejszych obiektów zachodniej części Jekaterynburga^[2]. Budowla została wzniesiona w stylu bizantyjsko-rosyjskim, o jednym piętrze, jednej wieży oraz z pomieszczeniami parafialnymi w piwnicach^[2]. 12 września 1860 cerkiew dedykowana św. Janowi Chrzcicielowi została konsekrowana przez biskupa Warłaama^[1]. Główny ikonostas cerkwi był poświęcony narodzinom św. Jana Chrzciciela Poprzednika Pańskiego^[1]. Już po kilku latach okazało się, że budynek jest zdecydowanie zbyt mały jak na potrzeby lokalnych wiernych. W 1886 przeprowadzono rozbudowę świątyni, a także pomieszczeń piwniczych, tak by mogły pomieścić więcej sprzętów liturgicznych i rosnącej dokumentacji cerkiewnej związanej z pobliskim cmentarzem^[2]. 27 grudnia 1886 poświęcono ulokowaną w nowej północnej części kaplicę z ikoną św. Mikołaja Cudotwórcy, a 3 czerwca 1888 południową kaplicę z ikoną Matki Boskiej „Ukój Mój Smutek”, którą przeniesiono tu z innej świątyni^[2][3]. Z uwagi na swoją lokalizację przy cmentarzu Iwanowskim, oprócz pełnienia roli świątyni dla okolicznych wiernych, służyła także jako cerkiew dla odprawiania nabożeństw żałobnych^[2]. Na fasadzie świątyni umieszczono wizerunki świętych, a główny ikonostas wykonany był z drewna w stylu eklektycznym^[3].

W 1914 przy cerkwi powstał nowy cmentarz, na którym grzebano ofiary I wojny światowej oraz kolejnych konfliktów zbrojnych i prześladowań, m.in. rosyjskiej wojny domowej^[2]. W 1922 w czasie akcji konfiskowania majątku Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego cerkiew św. Jana Chrzciciela została ogołocona z 15,5 kilogramów srebra^[4]. W 1923 świątynia została zajęta przez ruch odnowicielstwa, Żywą Cerkiew^[4]. W 1925 po śmierci patriarchy Tichona duchowieństwo i wierni skupieni wokół cerkwi nie uznali zarządzających Rosyjskim Kościołem Prawosławnym locum tenens metropolitów Sergiusza i Piotra, lecz przeszli na stronę grigoriewców^[2]. W świątyni służył w 1928 biskup jekaterynburski Grzegorz, lider ruchu grigoriewców^[5]. Wraz z ugruntowaniem się władzy bolszewickiej duchowni cerkwi byli prześladowani i niejednokrotnie aresztowani, ale sama świątynia nie została zamknięta^[6]. Wśród ludności miasta była ona znana jako cerkiew Iwanowska (ros. Ивановская церковь)^[4]. W latach trzydziestych władze sowieckie zamknęły większość cerkwi w mieście, oprócz cerkwi św. Jana Chrzciciela i cerkwi Wszystkich Świętych, która znajdowała się w rękach Odnowicielstwa^[2]. Wcześniej, bo w 1930 bolszewickie kierownictwo Swierdłowska podjęło decyzję o wysadzeniu dwóch najważniejszych prawosławnych obiektów sakralnych w mieście: katedralnego soboru Objawienia Pańskiego i soboru św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Zamknięcie wszystkich świątyń, w tym także soboru św. Aleksandra Newskiego, sprawiło, że zwolennicy metropolity Sergiusza zaczęli dzielić cerkiew z grigoriewcami. Grigoriewcy zajęli główną część cerkwi, a wierni metropolicie Sergiuszowi lewą stronę pomieszczenia piwnicznego^[4]. Tuż przed 1941 prawą stronę piwnicy otrzymali przedstawiciele Odnowicielstwa, których świątynia została także zamknięta^[2]. Duchowieństwo i metropolici byli w dalszym ciągu prześladowani, co sprawiło, że w 1941 – mimo że świątynia formalnie nadal działała i była jedyną otwartą cerkwią w całym Swierdłowsku^[b] – nie posługiwał w niej ani jeden kapłan^[2]. Z powodu wysokich obciążeń podatkowych dwukrotnie, za każdym razem przez około sześć miesięcy, najpierw w 1941, a następnie w 1942, nie odprawiano żadnych nabożeństw^[4]. Sytuacja zmieniła się dopiero po ataku Niemiec na ZSRR i w początkach 1942, wskutek nowej polityki sowieckiej wobec Kościoła Prawosławnego, wznowiono praktyki religijne^[7]. Eparchię swierdłowską objął wkrótce biskup Warłaam, a cerkiew stała się główną świątynią eparchii i od tej pory jest znana jako sobór św. Jana Chrzciciela^[1].

Kolejna fala prześladowań rozpoczęła się w 1963 z inicjatywy Nikity Chruszczowa; sobór nie ucierpiał, ale zamknięto znajdujący się wokół niego zabytkowy cmentarz, szczęśliwie jednak nie został on zniszczony^[2]. W 1957 po każdej ze stron bryły świątyni dostawiono drewniane przybudówki, by umożliwić wszystkich chętnym wiernym uczestnictwo w nabożeństwach^[8]. W tym samym roku urządzono w piwnicy pomieszczenia do nabożeństw żałobnych oraz chrztów^[8]. Liczba wiernych uczęszczających regularnie do soboru wahała się między 80 a 100^[8]. W latach osiemdziesiątych prowizoryczne drewniane przybudówki zostały rozebrane i zastąpione już murowanymi^[8].

Sobór obecnie

W 1988 zezwolono na ponowne użytkowanie dzwonów w soborze^[6]. W 1991 zaaranżowano nowe pomieszczenie chrzcielne, we wrześniu 1994 do wnętrza soboru przeniesiono doczesne szczątki zmarłego w 1986 biskupa jekaterynburskiego Klemensa^[6]. Od 2000 sobór Świętej Trójcy jest główną świątynią eparchii jekaterynburskiej, a sobór św. Jana Chrzciciela otrzymał status konkatedry^[6]. Oprócz wspomnianych wcześniej ikon św. Jana Chrzciciela, św. Mikołaja i Matki Boskiej, znajdują się tu także szczególnie czczone ikony św. Jana Tobolskiego i św. Katarzyny^[1]. 17 kwietnia 2010 sobór św. Jana Chrzciciela odwiedził patriarcha moskiewski Cyryl I^[9].

Uwagi

Przypisy