Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Charkowie

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej

Успенський собор

63-101-1004
sobór parafialny
(c) Photo: Sergiy Bobok. From Wikimedia Commons. License CC BY-SA 4.0. Фото: Serhii Bobok. З Wikimedia Commons. Ліцензія CC BY-SA 4.0 Widok ogólny
Państwo	Ukraina
Obwód	charkowski
Miejscowość	Charków
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego
Eparchia	charkowska
Wezwanie	Zaśnięcia Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	15/28 sierpnia
Historia Data rozpoczęcia budowy 1771 Data zakończenia budowy 1783 Data zamknięcia 1930 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data reaktywacji 2009
Dane świątyni Styl barokowo-klasycystyczny Świątynia • materiał bud. • cegła Kopuła • liczba kopuł 5 Liczba ikonostasów 1 Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych 4 św. Katarzyny, Świętych Piotra i Pawła, Kazańskiej Ikony Matki Bożej Dzwonnica • typ dzwonnicy wolno stojąca, z kopułą
Położenie na mapie Charkowa Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Położenie na mapie obwodu charkowskiego Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
49°59′23,6″N 36°13′51,0″E/49,989889 36,230833

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej – prawosławny sobór w Charkowie (dawna katedra eparchii charkowskiej Patriarchatu Moskiewskiego); położony na wzgórzu, na brzegu rzeki Łopań, dominuje nad miastem.

Historia

Pierwsze budowle

W 1657 w Charkowie powstała pierwsza drewniana cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej, położona na terenie twierdzy charkowskiej. W związku ze wzrostem liczby ludności w mieście w latach 1685–1687 na miejscu dzisiejszego soboru wzniesiono nową cerkiew pod tym samym wezwaniem. Była to pierwsza charkowska murowana świątynia prawosławna, konstrukcji krzyżowo-kopułowej, z wolno stojącą dzwonnicą krytą dachem namiotowym. Obiekt ten funkcjonował do 1733, gdy został zniszczony przez pożar. Podjęta została próba odbudowy świątyni, jednak budowla, będąca w złym stanie technicznym, w latach 70. XVIII w. musiała zostać rozebrana^[1].

Powstanie soboru

Na miejscu zniszczonej cerkwi powstał nowy murowany sobór, wzniesiony w stylu przejściowym między barokiem a upowszechniającym się w architekturze sakralnej Rosji klasycyzmem. Wzorem dla budowniczych świątyni była cerkiew św. Klemensa w Moskwie, której budowa zakończyła się w 1770. Projekt ikonostasu dla soboru wykonał Bartolomeo Rastrelli. Nowy sobór był znacznie obszerniejszy od starszej cerkwi i jego budowa trwała do 1783. W budynku znalazły się cztery ołtarze: główny – Zaśnięcia Matki Bożej oraz boczne Kazańskiej Ikony Matki Bożej, św. Katarzyny i Świętych Piotra i Pawła. Szczególnym kultem wiernych otaczana była przechowywana w świątyni ikona św. Mikołaja oraz Jelecka Ikona Matki Bożej^[1]. Od 1821 do początku lat 40. XIX w. w sąsiedztwie soboru wzniesiono wolno stojącą dzwonnicę z cerkwią św. Aleksandra Newskiego. Obiekt ten miał służyć jako pomnik zwycięstwa w wojnie francusko-rosyjskiej 1812. Ostatnim etapem pracy, w latach 1837–1844, kierował Konstantin Thon^[1]. Dzwonnica, która osiągnęła wysokość 89,5 m, była najwyższą budowlą w Charkowie^[1].

W dniach 9–12 stycznia 1826 w soborze wystawione było ciało cara Aleksandra I, zmarłego w Taganrogu^[2].

Wobec rządów komunistycznych

W 1930 budynek, pełniący funkcje katedry eparchii charkowskiej, został odebrany Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu^[2] i zaadaptowany na cele świeckie, co łączyło się z jego znaczącą dewastacją (m.in. zniszczony został ikonostas^[2]). W 1973 przeprowadzony został kompleksowy remont soboru. W 1986 działalność w świątyni rozpoczął Dom Muzyki Organowej i Kameralnej^[1].

Obecnie

Administracja obwodu charkowskiego w 2004 zobowiązała się przekazać eparchii charkowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego pomieszczenie w dzwonnicy soboru, zaś do 2006 – cały obiekt. Od 2009, na mocy nowego porozumienia między administracją obwodową i eparchią charkowską, świątynia stała się ponownie własnością Kościoła. Do 2010 sobór był współużytkowany przez parafię prawosławną i filharmonię charkowską. Eparchia charkowska stanie się jedynym administratorem budynku po wzniesieniu w Charkowie nowego obiektu na potrzeby filharmonii^[1].

W marcu 2022 r. sobór został poważnie uszkodzony w trakcie walk o Charków podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę^[3].

Przypisy