Sobień (powiat opoczyński)

Sobień

wieś
Sobień — Wiejski Dom Kultury im. O.P. „Błysk” Armii Krajowej
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	opoczyński
Gmina	Białaczów
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	26-307[1]
Tablice rejestracyjne	EOP
SIMC	0536670
Położenie na mapie gminy Białaczów Sobień
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sobień
Położenie na mapie województwa łódzkiego Sobień
Położenie na mapie powiatu opoczyńskiego Sobień
51°15′23,6160″N 20°17′21,6960″E/51,256560 20,289360

Sobień – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, w gminie Białaczów^[2][3].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Jana Chrzciciela w Białaczowie^[4].

Historia

Sobień był prywatną wsią szlachecką. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1508 roku. Nosiła wtedy nazwę Sobyeny i była własnością Zygmunta z Zakrzowa. Nazwa wsi ewoluowała. W 1520 r. wieś była nazywana Sobyen, a w 1577 r., kiedy należała do Mateusza Załuskiego, nosiła nazwę Sobien. W w drugiej połowie XVI wieku wieś była położona w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego. W XIX w. nastąpił jej rozwój gospodarczy i demograficzny. W 1822 r, we wsi było 18 domów i 140 mieszkańców. W 1888 r. w Sobieniu i Sobieniu — Stara Wieś były razem 2 budynki murowane i 23 drewniane. Na terenie wsi wydobywano rudę żelaza^[5].

W pierwszej połowie XX w. na terenie Sobienia — Piaski wybudowano murowaną szkołę będącą filią Zbiorczej Szkoły Gminnej w Białaczowie. Teren pod budowę szkoły ofiarowali dobrowolnie mieszkańcy wsi. Szkoła funkcjonowała przez kilkadziesiąt lat. W czasie II wojny światowej podczas trwania zajęć szkolnych hitlerowcy aresztowali jednego z nauczycieli — Bronisława Giermazińskiego. Przyczyną aresztowania było prawdopodobnie zatajenie przez niego posiadanego stopnia wojskowego. Bronisław Giermaziński przebywał najpierw w więzieniu w Radomiu, skąd 23 maja 1941 r. został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął 3 lutego 1942 ^[6][7].

Pacyfikacja wsi

Znajdujący się w Sobieniu krzyż upamiętniający ofiary pacyfikacji wsi przez żandarmerię niemiecką 15 marca 1943 r.

15 marca 1943 r. wieś została spacyfikowana przez żandarmerię niemiecką. W wyniku przeprowadzonej akcji aresztowano 18 mężczyzn, których następnie przewieziono do obozów koncentracyjnych. 28 członków ich rodzin (w przeważającej większości kobiety i dzieci) zastrzelono, a ich zwłoki spalono. Z osiemnastu aresztowanych mężczyzn dziewięciu nie powróciło nigdy do domu^[8][9].

W 50. rocznicę opisywanych wydarzeń ufundowano tablicę pamiątkową, którą wmurowano w kamienny krzyż stojący na skrzyżowaniu dróg w Sobieniu.

Likwidacja Oddziału Partyzanckiego Armii Krajowej „Błysk”

W czasie II wojny światowej w okolicach wsi Sobień prowadzone były aktywne działania partyzanckie. Sprzyjające warunki środowiskowe, obecność dużych kompleksów leśnych oraz przychylna postawa miejscowej ludności sprawiły, że na terenie wsi i w jej okolicach często odpoczywały oddziały partyzanckie. 8 maja 1944 r. na taki właśnie odpoczynek zatrzymał się w Ludwikowie (Łuby Sobieńskie) Oddział Partyzancki (OP) Armii Krajowej „Błysk” pod dowództwem Wilhelma Franciszka Czulaka ps. „Góral”. Miejsce to było uznawane za bezpieczne, dlatego pięciu z 22 partyzantów otrzymało przepustki w celu odwiedzenia mieszkających nieopodal rodzin. Nad ranem 9 maja 1944 r. Ludwików został otoczony przez oddziały niemieckie wyposażone m.in. w karabiny maszynowe. Z powietrza Niemcy otrzymali również wsparcie samolotu, z którego zrzucano wiązki granatów zapalających. W strzelaninie zginęło 16 partyzantów, w wyniku czego OP AK „Błysk” przestał istnieć. Zwłoki poległych podpalono. W wyniku wymiany ognia zginęła również młoda, ciężarna mieszkanka wsi oraz jej roczny syn^[10].

Pomnik upamiętniający partyzantów walczących w okolicach Sobienia

W latach 1944–1945 we wsi wielokrotnie przebywali partyzanci. Miejscowa ludność w przeważającej większości przyjmowała ich serdecznie, pomagając im w miarę możliwości. Znajdywali tu schronienie uciekinierzy, ranni oraz „spaleni” partyzanci^[11]. Szczególnie często stacjonowała tu 3. kompania por. Henryka Furmańczyka „Henryka” 25 Pułku Piechoty Armii Krajowej, oddziały Kazi­mierza Załęskiego „Bończy", Aleksandra Arkuszyńskiego „Maja", Adolfa Pilcha „Do­liny" oraz innych dowódców 25 PP AK. W październiku 1944 roku we wsi kwaterował 1 batalion 3 Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej pod dowództwem kpt. "Kłosa" (Jerzy Niemcewicz)^[12]. Ogromne zaangażowanie w pomoc partyzantom wykazała rodzina państwa Kocembów, którzy z wielkim poświęceniem karmili oraz leczyli rannych i chorych^[13]. Kilkaset metrów od sobieńskiej „Kocembówki”, w lesie, postawiono pomnik upamiętniający partyzantów walczących na tym terenie.

Dwóch mieszkańców Sobienia brało również udział w bitwie pod Monte Cassino Jeden z nich — starszy strzelec Piotr Sikora z 4 Batalionu Strzelców — zginął i spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino w kwaterze 1-C-19^[14].

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Współczesność

Na terenie wsi, w budynku dawnej szkoły, działa Wiejski Dom Kultury im. OP AK „Błysk”. Obok, od 2018 roku, funkcjonuje „otwarta strefa aktywności”, utworzono boisko do siatkówki plażowej, zbudowano zadaszone miejsce na grill i wędzarnię.

Zobacz też

• Sobieńczyce, Sobieńki

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Gapys, Jan Łuczkowski: Sobień. Ocalić od zapomnienia. Historia wsi w pamięci zbiorowej mieszkańców. Miedzna Drewniana: 2013. ISBN 978-83-938-082-6-7.
• Bożenna Niemierowska-Szczepańczyk: Z przeżyć okupacyjnych na Ziemi Opoczyńskiej. Wyd. drugie poprawione i uzupełnione. Łódź: 1992.
• Mirosław Kopa: Dzieje 25. pp Armii Krajowej : geneza, struktura, działalność zbrojna, zaplecze, dramaty powojenne. Wyd. Wyd. 1. Łódź: 2001. ISBN 83-901777-6-5. OCLC 54111726. [dostęp 2021-10-15].
• Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981.

Linki zewnętrzne

• Sobień (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 943 .