Sobolew (województwo mazowieckie)

Sobolew
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

garwoliński

Gmina

Sobolew

Liczba ludności (2011)

3743[1][2]

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

08-460[3]

Tablice rejestracyjne

WG

SIMC

0688427

Położenie na mapie gminy Sobolew
Mapa konturowa gminy Sobolew, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Sobolew”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Sobolew”
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego
Mapa konturowa powiatu garwolińskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Sobolew”
Ziemia51°44′23″N 21°40′07″E/51,739722 21,668611

Sobolewwieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Sobolew[4][5]. Miejscowość jest siedzibą gminy Sobolew.

Integralne części wsi Sobolew[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0688433Chrustyczęść wsi
0688462Piaskiczęść wsi
0688479Podługiczęść wsi
0688485Stefanówczęść wsi
0688500Walerkówczęść wsi
0688522Zaprzytnicaczęść wsi

1 stycznia 1990 do Sobolewa włączono wsie Milanów i Teofilów[6], a nazwy Milanów i Teofilów zniesiono[7].

Historia

Sobolew był wzmiankowany w I połowie XV wieku w opisie przynależności wiernych do parafii kochowskiej w diecezji krakowskiej, której centrum był kościół w Kochowie. W związku z przeniesieniem w 1681 drewnianego kościoła z Kochowa do Maciejowic, odtąd katolicy z Sobolewa należeli do parafii w Maciejowicach[8].

Na początku XIX wieku w Sobolewie rozpoczęło się osadnictwo żydowskie. Przy głównej ulicy powstał żydowski dom modlitwy[9].

W 1886 Sobolew przyłączono do parafii w Gończycach. W 1912 w miejscowości poświęcono nowy cmentarz katolicki. W okresie tym pracę duszpasterską wykonywał ks. Leon Kalinowski, a nabożeństwa były odprawiane w drewnianej kaplicy dworskiej erygowanej, w miejsce poprzednich świątyń, w 1781 przez bp. Kajetana Sołtyka. Kaplica stopniowo została rozbudowana i otoczona cmentarzem. W 1917 ks. Kalinowski utworzył prywatną szkółkę początkową, którą w 1918 upaństwowiono. 9 grudnia 1918 przyłączono obszar Sobolewa do dekanatu garwolińskiego w diecezji podlaskiej. 20 kwietnia 1919 biskup podlaski Henryk Przeździecki ustanowił parafię w Sobolewie obejmującą wsie Milanów, Nowiny, Rozalin, Stefanów, Sobolew A, Sobolew Place, Sobolew Stacja, Sobolew Folwark i Walerków Folwark. W 1926 proboszczem parafii został ks. Julian Roszkiewicz, który funkcję tę pełnił przez 21 lat, zaś w okresie II wojny światowej był kapelanem Armii Krajowej[8].

Według spisu powszechnego z 1921 miejscowość posiadała 976 mieszkańców, w tym 561 Żydów[9].

Podczas wojny obronnej we wrześniu 1939 spłonęła plebania i zabudowania gospodarcze parafii[8].

Od początku okupacji hitlerowskiej ludność żydowska Sobolewa poddawana była represjom ze strony władz niemieckich. 23 października 1940 umieszczono tutaj ok. 170 żydowskich rodzin z Maciejowic. W grudniu 1941 na podstawie wydanego 20 listopada 1941 przez starostę garwolińskiego dr. Karla Freundenthala zarządzenia w Sobolewie powstało getto (rejon ulic Długiej, Orlicz-Dreszera i Starego Rynku). Przyjmuje się, że w getcie znalazło się ok. 2000 osób żyjących w kilkudziesięciu domach[9].

Między 27 a 30 września 1942 Sobolew był puntem wywózki Żydów z terenu starostwa garwolińskiego, w tym z Sobolewa, Stoczka, Łaskarzewa, Parysowa i Żelechowa. Przetransportowano ich w celu zamordowania do obozu zagłady w Treblince. Getto w Sobolewie zlikwidowano 10 stycznia 1943. Jego mieszkańcy w zdecydowanej większości zostali wywiezieni i zabici w obozie w Treblince, kilkadziesiąt osób Niemcy rozstrzelali na miejscu. Ofiary te zostały pogrzebane pod lasem[9].

Istnieją świadectwa o udzielaniu przez niektórych chrześcijańskich mieszkańców Sobolewa pomocy ukrywającym się przed Niemcami Żydom. 21 marca 2017 r. Józef i Marcjanna Goławscy zostali uhonorowani przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata za pomoc udzieloną żydowskiej mieszkańce Sobolewa Esterze Borensztajn (ur. 1932)[10].

Niemieckie wojska okupacyjne zostały wyparte z Sobolewa przez oddziały Armii Czerwonej w lipcu 1944[10].

Po wojnie do Sobolewa powróciło kilku ocalałych z Zagłady żydowskich mieszkańców. Trzech z nich zostało zamordowanych[9].

10 marca 1946 na szosie WarszawaLublin, w rejonie Gończyc w pobliżu Garwolina oddział AK Mariana Bernaciaka stoczył potyczkę z oddziałem Armii Czerwonej, w której zginęło kilku żołnierzy sowieckich, jeden żołnierz polski został zabity i jeden ranny.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie siedleckim. Przez Sobolew przebiega droga wojewódzka nr 807, która nosi nazwę ul. Kościuszki.

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Świętej Rodziny i św. Apostołów Piotra i Pawła. We wsi znajdują się dwa kościoły: zabytkowy, drewniany kościół z XVIII wieku oraz kościół współczesny.

Przypisy

  1. Wieś Sobolew w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-11-30] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-11-20].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1167 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. M.P. z 1989 r. nr 42, poz. 338
  7. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2022
  8. a b c Historia parafii. parafiasobolew.pl. [dostęp 2022-01-23].
  9. a b c d e Historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-01-23].
  10. a b Historia rodziny Pieniaków. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2022-01-23].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Powiat garwoliński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu garwolińskiego, Polska
Sobolew (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Sobolew, Polska
Sobolew kościół śś. Piotra i Pawła.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół pw. śś. Piotra i Pawła z 1708 r. w Sobolewie w woj. mazowieckim (zabytek nr rejestr. A-345)