Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec

Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec

Sozialistische Einheitspartei Deutschlands

Państwo	NRD
Skrót	SED
Lider	pierwszy Otto Grotewohl i Wilhelm Pieck ostatni Egon Krenz
Data założenia	21 kwietnia 1946
Data rozwiązania	16 grudnia 1989
Adres siedziby	Berlin Wschodni Marx-Engels-Platz
Ideologia polityczna	komunizm, leninizm
Poglądy gospodarcze	gospodarka planowa
Członkostwo międzynarodowe	Kominform (do 1956)
Młodzieżówka	Freie Deutsche Jugend
Barwy	czerwony

Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec (SPJN, niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED) dawniej powszechnie Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (NSPJ) – partia polityczna sprawująca rządy w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD).

SED powstała w 1946 z połączenia Komunistycznej Partii Niemiec (KPD) i Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), które odbyło się pod naciskiem okupacyjnych sił radzieckich. SED była partią hegemoniczną. Partią kierował Komitet Centralny.

Nazwa partii w okresie od zakończenia II wojny światowej do powstania RFN i NRD (1946–1949) symbolizować miała dążenie wschodnioniemieckich komunistów do reprezentowania całego państwa niemieckiego, a do budowy muru berlińskiego w 1961 symbolizowała oficjalny postulat pracy na rzecz zjednoczenia kraju. Wraz z pogłębianiem się podziału Niemiec SED usunęła te akcenty ze swojej polityki. Nazwy partii nie zmieniono, natomiast zrezygnowano np. ze śpiewania tekstu hymnu Niemieckiej Republiki Demokratycznej, mówiącego o zjednoczonej ojczyźnie.

W Polsce Ludowej – dostosowując się do zmiany akcentów w polityce NRD – w oficjalnych dokumentach oraz w prasie posługiwano się nazwą przekształconą (Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności – w skrócie NSPJ, oryginalny skrót niemiecki SED był także używany, ale znacznie rzadziej). Pewną rolę odgrywały przy tym także obawy przed rewizjonizmem niemieckim.

Organem prasowym SED była gazeta Neues Deutschland.

8 grudnia 1989 SED przekształciła się w Partię Demokratycznego Socjalizmu (PDS).

Historia

Utworzenie SED

Po klęsce III Rzeszy w II wojnie światowej alianci ponownie zalegalizowali niektóre ze zdelegalizowanych przez nazistów partii politycznych. W tej liczbie znalazła się Socjaldemokratyczna Partia Niemiec i Komunistyczna Partia Niemiec. W minionych latach współpraca obu partii była znikoma, po 1945 roku partie utrzymywały jednak ze sobą lepsze relacje. Niektórzy członkowie obu partii mówili o zjednoczeniu obu partii. W kwietniu 1946 roku doszło do zjednoczenia obu partii w radzieckiej strefie okupacyjnej. W wyniku połączenia tamtejszych socjaldemokratów i komunistów utworzona została Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec^[1]. Do zjednoczenia obu partii doszło przy sporym udziale władz ZSRR, które starały się wytworzyć w Niemczech partię hegemoniczną, która obejmie władzę po zakończeniu okupacji^[2][3].

W październiku tego samego roku odbyły się wybory regionalne, w których SED zdobył prawie 50% głosów w Niemczech Wschodnich. W 1950 roku z inicjatywy partii utworzono Front Narodowy, do którego przyłączyły się Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, Wolna Młodzież Niemiecka, Wolne Niemieckie Związki Zawodowe i Liberalno-Demokratyczna Partia Niemiec. Koalicja była w praktyce kontrolowana przez SED i utrzymywała większość w parlamencie aż do wyborów z 1990 roku^[4].

SED w NRD

7 października 1949 roku z inicjatywy kierownictwa SED uchwalono nową konstytucję Niemiec, w ramach której utworzono państwo o nazwie Niemiecka Republika Demokratyczna^[5]. Wraz z utworzeniem NRD, SED wszedł w skład Kominformu (w 1948 roku odmówiono partii członkostwa)^[6].

Na III Kongresie Partii w dniach 20-24 lipca 1950 roku sekretarzem generalnym partii został Walter Ulbricht. Przywódca od początku wdrażał politykę socjalizacji gospodarki życia i gospodarki w NRD. Radykalne reformy wdrażane przez Ulbrichta doprowadziły w czerwcu 1953 roku do wybuchu antyrządowych zamieszek. Zamieszki przyczyniły się do liberalizacji kierunku wyznaczonego przez partię^[7]. Po tych wydarzeniach z partii wykluczony został dotychczasowy szef Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego Wilhelm Zaisser (choć on sam był w ówczesnym gronie partii uważany za osobę przeciwną stalinizmowi)^[8].

Na VI Kongresie partii w 1963 Ulbricht przedstawił nowy plan reform gospodarczych, które miały zapewnić dynamikę rozwojowi gospodarczemu kraju. Nowa polityka złamała podwaliny starego systemu stalinowskiego a nawet wprowadziła pewne elementy kapitalizmu^[9].

Kierownictwo było sceptyczne wobec reform rządu Czechosłowacji w okresie praskiej wiosny i w efekcie poparło interwencję w Czechosłowacji ze strony Układu Warszawskiego^[10].

W 1971 roku Ulbricht został zastąpiony przez Ericha Honeckera. Honecker doprowadził do poprawy relacji z RFN i wzajemnego uznania. Honecker wprowadził reformy liberalizujące ustrój a w 1974 roku wdrożył reformę konstytucji^[11].

W latach zimnowojennych partia ze swoich funduszy finansowała działalność niektórych partii komunistycznych, szczególności w obszarze Trzeciego Świata^[12].

W 1980 roku liczba członków partii osiągnęła 2 260 979 członków^[13].

W 1989 roku władzę w partii przejął Egon Krenz. 8 grudnia 1989 SED przekształciła się w Partię Demokratycznego Socjalizmu (PDS)^[14].

SED w Berlinie Zachodnim

SED do 1962 roku miała własną sekcję w Berlinie Zachodnim. Początkowo cieszyła się dużym poparciem zdobywając w 1946 roku 20% poparcia i 26 mandatów w tamtejszym parlamencie. Z czasem uległa marginalizacji. W 1962 roku zyskała niezależność jako odrębna Socjalistyczna Partia Jedności Berlina Zachodniego^[15].

Komitet Centralny SED

Sekretarze generalni Socjalistycznej Partii Jedności

Lista w porządku chronologicznym:

• Wilhelm Pieck i Otto Grotewohl (1946–1950).
• Walter Ulbricht (1950–1971).
• Erich Honecker (1971–1989).
• Egon Krenz (1989).

Zobacz też

• Komitet Centralny Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec
• Socjalistyczna Partia Jedności Berlina Zachodniego
• Freie Deutsche Jugend
• Volkskammer

Przypisy

Literatura

• Nefjodov V. V.: SED a kultura NDR. Historicka monografie., Hradec Kralove 2009