Socjalizm w Holandii

Ferdinand Domela Nieuwenhuis pierwszy poseł socjalistyczny w historii Holandii, następnie zwolennik anarchizmu

(c) Collectie SPAARNESTAD PHOTO/NA/Anefo/Breijer, CC BY-SA 3.0 nl

Willem Drees socjaldemokratyczny premier Holandii w latach 1948-1958

H. Pors jr. w czasie zjazdu "Democratisch Socialisten '70"

Członkowie Partii Socjalistycznej demonstrujący w Brukseli 19 marca 2005

Początki i rozwój ruchu socjalistycznego w Holandii.

Przegląd

Ruch socjalistyczny w Holandii narodził się stosunkowo późno, głównie z powodu powolnej w tym kraju industrializacji. Ruch zaczął rozwijać się po 1860 roku, mimo tego że holenderscy socjaliści byli wspomagani przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników i stali na czele ruchu związkowego, partia socjalistyczna powstała dopiero w 1881 roku. Powstała w 1881 Liga Socjaldemokratyczna (Sociaal-Democratische Bond) zdobywała poparcie stopniowo zgodnie z powolnym uprzemysłowieniem kraju, początkowo bazę partii stanowił nie miejski proletariat lecz robotnicy rolni.

Przed I wojną światową w ruchu robotniczym nastąpiły dwa podziały: w 1894 między rewolucyjnymi anarchistami a socjalistami zorientowanymi na parlamentaryzm. Skrzydło reformistyczne Ligi Socjaldemokratycznej w tym samym roku założyło Socjalno-Demokratyczną Partie Robotniczą (Sociaal Democratische Arbeiders Partij), dotychczasowa SDB zostaje zdelegalizowana. Do kolejnego rozłamu doszło w 1897 roku gdy przeciwna kierownictwu SDAP grupa działaczy założyła Partie Socjaldemokratyczną (Sociaal-Democratische Partij), która po rewolucji październikowej przekształciła się w Komunistyczną Partię Holandii (CPN)^[1]. Był to jeden z pierwszych podziałów między reformistami a rewolucjonistami w ramach europejskiego ruchu robotniczego. Zarówno rewolucjoniści i reformiści zaczęli zakładać własne związki zawodowe, reformiści powołali "Nederlands Verbond van Vakverenigingen", anarchosyndykaliści "Nationaal Arbeidssecretariaat".

Po II wojnie światowej, SDP połączyła się z mniejszymi ugrupowaniami lewicowo-liberalnymi i postępowymi organizacjami katolickimi i protestanckimi, tworząc Partię Pracy (PvdA). Nowa partia zdobyła blisko jedną trzecią miejsc w wyborach parlamentarnych w 1946. Od roku 1946 do 1958, lider PvdA Willem Drees pełnił stanowisko prezesa rady ministrów. PvdA mieściła się w grupie partii socjaldemokratycznych popierających państwo opiekuńcze, gospodarkę mieszaną, dekolonizację i udział Holandii w NATO. W wyborach w 1946 roku duże poparcie uzyskała także Partia Komunistyczna, popularna ze względu na duży udział komunistów w holenderskim ruchu oporu.

Lata 60. i 70. stanowiły wzrost poparcia dla socjalistów i rozwój nowych socjalistycznych ruchów politycznych. W 1957 powstała Pacyfistyczna Partia Socjalistyczna (Pacifistisch Socialistische Partij) określająca się jako alternatywna i alternatywa dla proamerykańskiej PvdA oraz proradzieckiej CPN. W 1967 władzę w PvdA przejęła grupa młodych socjalistów zwana jako "Links Nieuw". "Links Nieuw" obejmowała zarówno kurs socjaldemokratyczne jak i ideały Nowej Lewicy, takie jak silne państwo opiekuńcze, wyzwolenie kobiet, ochrona środowiska i internacjonalizm. Przedstawiciele Nowej Lewicy dążyli do zbudowania progresywnej koalicji z lewicowymi liberałami i ruchem postępowych chrześcijan. W rezultacie od partii odłączyła się grupa socjaldemokratów, tworząc DS'70 (Democratisch Socialisten '70). Partii Pracy i jej sojusznikom nie powiodły się jednak próby zbudowania większościowej koalicji w latach 1971 i 1972, lider PvdA Joop den Uyl został zmuszony do utworzenia koalicji z chrześcijańskimi demokratami.

W latach 80., mniejsze partie takie jak PSP czy CPN które rozwijały się w latach 60. i 70., straciły mandaty, CPN ostatecznie zniknęła z Izby Reprezentantów w 1986 roku. PvdA znalazła się w opozycji, podczas gdy rząd utworzyli liberałowie i chadecy dokonując radykalnej reformy dotychczas istniejącego państwa opiekuńczego. Niektóre socjalistyczne związki zawodowe stracił na znaczeniu i połączyły się ze związkami katolickimi tworząc "Vakbeweging Nederlandse Federatie".

Lata 90. był dla socjalistów swoistą regeneracją sił. W 1989 roku PSP i CPN połączyła się z mniejszymi partiami chrześcijańskiej lewicy (Evangelische Volkspartij i Politieke Partij Radikalen) tworząc Zieloną Lewicę. W wyborach powszechnych w 1994 roku nowy lider PvdA Wim Kok nie zdołał poprowadzić partii do wyborczego zwycięstwa, jednocześnie Partia Pracy straciła znaczą liczbę miejsc w parlamencie, jednak wciąż była największą partią opozycyjną. PvdA utworzyła "fioletową koalicję" z progresywnymi liberałami i konserwatystami, koalicja skutkowała pojawieniem się polityki tzw. trzeciej drogi, prywatyzacją spółek państwowych, legalizacją prostytucji i eutanazji. W wyborach w 1994 roku do parlamentu dostała się również niegdyś maoistowska, Partia Socjalistyczna (SP).

Od 2004 roku, Zielona Lewica promuje się jako partia lewicowo-liberalna. W 2007 Partia Pracy ponownie weszła w skład koalicji, tym razem z Chrześcijańskimi Demokratami i mniejszą lewicową ekonomicznie lecz konserwatywną obyczajowo ChristianUnion. W 2006 Partia Socjalistyczna zdobyła rekordową liczbę 25 mandatów.

Kalendarium

SDB

1881, została założona Liga Socjaldemokratyczna (Sociaal Democratische Bond).
1983, frakcja umiarkowana opuszcza SDB zakładając Socjalno-Demokratyczną Partie Robotniczą (Sociaal Democratische Arbeiderspartij, SDAP).
1900, ostatni członkowie Ligi Socjalistycznej (powstałej w wyniku rozłamu w SDB) dołączyli do SDAP.

SDAP

1894, założona została SDB.
1907, na skutek konfliktu wewnątrzpartyjnego grupa rewolucyjnych marksistów zakłada Partię Socjaldemokratyczną (SDP).
1932, ortodoksyjni marksiści pod przewodnictwem Jacques'a de Kadt opuszczają SDAP i zakładają Niezależną Partię Socjalistyczną (Onafhankelijk Socialistische Partij), która w 1935 roku ma połączyć się z RSP (Revolutionair Socialistische Partij).
1941, SDAP zodaje zdelegalizowana przez okupanta hitlerowskiego.
1946, SDAP współtworzy Partię Pracy.

CPN

1907, grupa rewolucyjnych marksistów wydalonych z SDAP zakłada Partię Socjaldemokratyczną.
1918, SDP stanowi wspólną grupę parlamentarną z Socialistische Partij i Bond Christen Socialisten.
1918, SDP zmienia nazwę na Komunistyczną Partie Holandii i dołącza do Kominternu.
1941, CPN zostaje zdelegalizowana przez hitlerowców, w rezultacie przechodzi do ruchu oporu.
1958, grupa reformistyczna zakłada Socjalistyczną Partię Robotniczą która w 1963 połączy się z PSP.
1964, z partii wydalona zostaje grupa maoistowska. Maoiści tworzą Kommunistiese Partij Nederland/Marxisties-Leninisties który stopniowo ewoluuje w stronę socjalizmu demokratycznego tworząc Partię Socjalistyczną.
1983, grupa ortodoksyjnych komunistów opuszcza CPN, w 1992 roku zakładają Nową Partię Komunistyczną Holandii.
1989, tworzy wraz z PSP, radykałami i Ewangelicką Partię Ludową nowe ugrupowanie pod nazwą "Zieloną Lewicę".

BCS

1907, powstaje Liga Chrześcijańskich Socjalistów (Bond Christen Socialisten).
1918, BCS wspólne z SDP i SP stanowią wspólną grupą parlamentarną.
1919, niektórzy działacze partii dołączają do Komunistycznej Partii Holandii, inni do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej. Część dotychczasowej partii próbuje organizować nowe partie polityczne.

SP (międzywojenne)

1918, związkowcy z anarchosyndykalistycznego związku zawodowego "Nationaal Arbeidssecretariaat" powołują Partię Socjalistyczną.
1918, SDP wraz z BCS i SDP tpworzy wspólną grupę parlamentarną.
1928, SP zostaje rozwiązana a część jej członków przystępuje do RSP.

RSP

1929, były członek CPN Henk Sneevliet zakłada Rewolucyjną Partię Socjalistyczną (Revolutionair Socialistische Partij, RSP).
1935, Niezależna Partia Socjalistyczna, grupa rozłamowców z SDAP łączy się z RSP, tworząc "Revolutionair Socialistische Arbeidersparty".
1941, RSP zostaje zdelegalizowana przez hitlerowskich okupantów, członkowie partii tworzą podziemną organizację "Marks-Lenin-Luxemburg Front".

PvdA

1946, powstaje Partia Pracy.
1948, mała grupa byłych demokratów opuszcza PvdA i dołącza do Partia Ludowa na rzecz Wolności i Demokracji.
1970, grupa konserwatywnych socjaldemokratów opuszcza PvdA i tworzy DS70.

PSP

1957, przez byłych działaczy PvdA i CPN zostaje założona Pacyfistyczna Partia Socjalistyczna (Pacifistisch Socialistische Partij).
1974, grupa trockistowska opuszcza PSP i tworzy Komunistyczną Ligę Międzynarodową (następnie Alternatywa Socjalistyczna).
1985, grupa sprzeciwiająca się dalszej współpracy z CPN i lewicą chrześcijańską, opuszcza partię.
1989, PSP wraz z CPN i chrześcijańskimi lewicowcami tworzy Zieloną Lewicę.

DS70

1970, byli członkowie PvdA zakładają Democratisch Socialisten '70.
1983, rozwiązanie DS70, wielu jej członków wraca do PvdA.

SP

1971, powstaje Kommunistiese Partij Nederland / Marxisties-Leninisties, (KPN / ML).
1972, KPN / ML zmienia nazwę na Socialistiese Partij.
1993, SP zmienia nazwę na Socialistische Partij.

GreenLeft

1989, w wyniku połączenia PSP, CPN i mniejszych organizacji chrześcijańskiej lewicy powstaje Zielona Lewica (GroenLinks GL). Mimo socjalistycznych korzeni partia klasyfikowana na ogół jest jako reprezentująca nurt zielonej polityki.

Bibliografia

Ger Verrips, Dwars, duivels en dromend. De geschiedenis van de CPN 1938-1991, Amsterdam: Balans 1995

Przypisy

↑ Horstmeier, Carel (2000). "The relations between te Dutch and Russian communists 1907-1920". NRAC. str. 1. Retrieved August 4, 2012.

[1] Horstmeier, Carel (2000). "The relations between te Dutch and Russian communists 1907-1920". NRAC. str. 1. Retrieved August 4, 2012.

[1]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne