Soest

Soest
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo Niemcy
Kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia
RejencjaArnsberg
PowiatSoest
Prawa miejskiepołowa XII w.
BurmistrzEckhard Ruthemeyer
Powierzchnia85,81 km²
Wysokość90 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2013)
• liczba ludności
• gęstość

46 699[1]
544[1] os./km²
Nr kierunkowy02921
Kod pocztowy59494
Tablice rejestracyjneSO, LP
Plan Soest
Położenie na mapie Nadrenii Północnej-Westfalii
Mapa konturowa Nadrenii Północnej-Westfalii, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Soest”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po lewej znajduje się punkt z opisem „Soest”
Ziemia51°34′N 8°07′E/51,566667 8,116667
Strona internetowa
Portal Niemcy

Soest – miasto powiatowe w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Arnsberg, siedziba powiatu Soest.

Prawa miejskie miejscowość otrzymała w połowie XII wieku – prawa miasta Soest miały wpływ na prawa miejskie nadane Kolonii oraz Lubece i były stosowane na obszarze od Nadrenii do Pogórza Wezerskiego oraz w Westfalii poza Dortmundem[2]. Rozkwit miasta przypadł na XII–XV wiek dzięki zaangażowaniu w handel z Flandrią, Brabancją i Anglią – Soest był członkiem Hanzy. Do połowy XV wieku pod rządami arcybiskupów Kolonii, w XVII wieku pod panowaniem Brandenburgii, a od 1817 roku część Prus. Pomimo znacznych zniszczeń podczas II wojny światowej, Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku zachowało się w dobrym stanie a ponad 600 budynków znajduje się na liście zabytków.

Geografia

Soest leży w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Arnsberg, ok. 50 km na wschód od Dortmundu i ok. 50 km na zachód od Paderborn. Miasto sąsiaduje z gminami: Lippetal, Bad Sassendorf, Möhnesee, Ense, Welver i miastem Werl.

Największa długość miasta w kierunku wschodnio-zachodnim wynosi około 13 km, największa długość w kierunku północno-południowym wynosi około 11,5 km. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 219 m n.p.m., natomiast najniższy punkt leży na wysokości 73 m n.p.m.[3].

Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roczna w okresie 1950–81 wynosiła +9,1 °C a średnia roczna ilość opadów 757 mm, a w okresie 1981–2010 przeciętna temperatura roczna wynosiła +9,7 °C, a średnia roczna ilość opadów 827 mm[3].

Podział administracyjny

Soest, Ortsteile
Soest
Zabudowa szachulcowa przy rynku w Soest

W wyniku reformy administracyjnej z 1969 roku, 1 lipca 1969 roku do miasta Soest dołączono 18 gmin, przez co powierzchnia miasta powiększyła się z 28 km² do prawie 86 km² a liczba mieszkańców z 35511 do 40320[4]. Gminy te wraz z innymi 30 gminami należały w okresie od średniowiecza do 1809 roku do tzw. Soester Börde – obszaru pod rządami miasta Soest.

Soest podzielony jest na 18 dzielnic (Ortsteile)[3]:

  • Ampen
  • Bergede
  • Deiringsen
  • Enkesen bei Paradiese
  • Epsingsen
  • Hattrop
  • Hattropholsen
  • Hiddingsen
  • Katrop
  • Lendringsen
  • Meckingsen
  • Meiningsen
  • Müllingsen
  • Ostönnen
  • Paradiese
  • Ruploh
  • Röllingsen
  • Thöningsen

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, maszynowy, elektrotechniczny, drzewny oraz włókienniczy[5].

Historia

Badania archeologiczne potwierdziły osadnictwo na południowy wschód od kolegiaty św. Patroclusa w okresie 5500-5000 p.n.e[6]. Samo Soest po raz pierwszy wzmiankowane jest w 836 roku jako Villa Sosat[6], przy okazji raportu z przewozu szczątków św. Wita z Saint-Denis do Corvey[7]. Do rozwoju Soest przyczynił się szereg czynników: położenie przy szlaku handlowym, tzw. Hellweg, żyzne ziemie regionu Soester Börde oraz handel solą[8]. Pierwsze wzmianki o salinie w Soest pochodzą z VI wieku i działalność przemysłu solnego z ok. 500 roku została potwierdzona przez badania archeologiczne[9][6].

W ok. 780 w Soest wzniesiono pierwszy kościół w miejscu obecnego kościoła św. Piotra w ramach polityki chrystianizacji Niemiec północnych prowadzonej przez Karola Wielkiego[10]. Wraz z rozwojem miasta zrodziła się potrzeba zbudowania większej świątyni i nowy kościół został poświęcony w 1150 roku a dwa lata później kościół odwiedził cesarz Fryderyk I Barbarossa[6][10].

Soest było pod rządami arcybiskupów Kolonii, którzy w ok. 960-65 roku wznieśli koło kościoła św. Piotra palatium[6]. W 962 roku arcybiskup Kolonii Bruno I sprowadził do Soest relikwie św. Patroclusa, a w 965 roku w swoim testamencie zapisał 100 funtów w srebrze na fundację świątyni, obecnej kolegiaty św. Patroclusa[11].

W połowie XII wieku Soest otrzymało prawa miejskie[2], które najprawdopodobniej wywodziły się z praw stosowanych w Lombardii[8]. Prawa te miały wpływ na prawa miejskie nadane Kolonii oraz Lubece i były stosowane na obszarze od Nadrenii do Pogórza Wezerskiego oraz w Westfalii poza Dortmundem[2].

W 1180 roku Soest otoczono nowym 3,5 km murem miejskim z dziesięcioma bramami – powierzchnia miasta zajmowała wówczas 102 ha[8][6]. Jedynie Kolonia była większym miastem w regionie, a od 1300 roku większe były również Augsburg, Norymberga i Lubeka[8]. Soest prowadziło handel z wieloma miastami Europy północnej i wschodniej – już w 1150 roku handlowano z Rosją[8][6]. W 1253 roku Soest wraz z Dortmundem, Münster i Lippstadt zawiązało związek miast, m.in. w celu promowania handlu i stało się jednym z wiodących miast Hanzy[6]. Od 1300 roku Soest zaczęło pobierać podatki, tzw. Börde od 48 okolicznych wsi[6].

W 1444 roku Soest rozpoczęło działania na rzecz uniezależnienia się od arcybiskupów Kolonii – doszło do wojny pięcioletniej zakończonej w 1449 roku przyznaniem Soest statusu wolnego miasta w księstwie Kleve[6]. Soest uniezależniło się od archidiecezji, utraciło jednak powiązania handlowe z Kolonią i swoją silną pozycję – w księstwie Kleve znalazło się na jego peryferiach z dala od ośrodków handlowych. Doprowadziło to gospodarczego upadku miasta[6].

W połowie XVI wieku w mieście umocniły się ruchy reformacyjne i powstało sześć kościołów ewangelickich[6]. Po zniszczeniach odniesionych podczas wojny trzydziestoletniej Soest złożyło w 1669 roku hołd księciu brandenburskiemu[6]. Soest traci swe prawa po tym jak w 1751 roku Fryderyk II Wielki zniósł prawo samodzielności miast[6]. Zniszczenia wojny siedmioletniej doprowadziły do ostatecznego upadku Soest[6].

W 1817 roku Soest zostaje miastem powiatowym (niem. Kreisstadt). Wraz z otwarciem linii kolejowej Hamm – Soest – Paderborn w 1850 roku Soest stało się znaczącym ośrodkiem transportowo-przeładunkowym pomiędzy Niemcami zachodnimi i środkowymi[6].

W 1934 roku, z uwagi na bardzo dobrze zachowana średniowieczną architekturę Soest, historyk sztuki Wilhelm Pinder zaproponował, by całemu miastu nadać status pomnika narodowego[6]. Podczas II wojny światowej Soest zostało w 2/3 zniszczone – jednak Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku uchowało się w dobrym stanie[6].

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa Soest.

Polityka

Rada miejska

W wyniki wyborów do rady miejskiej, które odbyły 25 maja 2014 roku, poszczególne partie uzyskały następujące liczbę miejsc:

Partia / UgrupowanieIlość miejsc(por. do 2009)
CDU18 miejsc(−1)
SPD13 miejsc(+2)
BG3 miejsca(−2)
FDP2 miejsca(−2)
Zieloni4 miejsca(±0)
SO!4 miejsca(+1)
Die Linke2 miejsca(±0)
Junges Soest2 miejsca(+2)
AfD1 miejsce(+1)
Niemiecka Partia Piratów1 miejsce(+1)

Wyniki wyborów komunalnych od 1975 roku

Tabela pokazuje wszystkie partie i ugrupowania polityczne, które uzyskały przynajmniej 1,95% głosów[12][13][14][15][16]:

RokCDUSPDBGFDPZieloni1SO!JSLinkeAfD
197540,434,212,910,0
197943,536,99,96,7
198439,536,49,84,38,2
21989²33,438,412,84,58,1
199434,043,711,33,27,8
199947,030,615,12,66,0
200440,126,713,46,89,93,1
200939,723,09,69,19,06,23,4
32014³34,826,16,94,48,47,03,54,52,6

Przypisy

1 Zieloni: 1984 i 1989: Zieloni, od 1994: B’90/Zieloni
2 1989: dodatkowo: REP: 2,8%
3 2014: dodatkowo: Piraci: 1,94%

Współpraca

Miasta i miejscowości partnerskie[17]:

Kultura

Ottońskie centrum starego miasta: 1) kaplica św. Mikołaja, 2) kolegiata św. Patroclusa, 3) Wilhelm-Morgner-Haus, 4) pozostałości biskupiego palatium, 5) kościół św. Piotra, 6) ratusz
Wippe w Soest
Przedstawienie kary „huśtawki” z Nequambuch
Współczesna Wippe w Soest
Allerheiligenkirmes 2006, młyńskie koło

Zabytki

Pomimo znacznych zniszczeń wojennych, Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku zachowało się w dobrym stanie a ponad 600 budynków znajduje się na liście zabytków[18].

  • romańska kolegiata św. Patroclusa z wieżą z XII wieku[19]
  • kaplica św. Mikołaja z XIII wieku z XV-wiecznym ołtarzem z obrazem św. Mikołaja ze szkoły Konrada von Soesta[20]
  • pozostałości dawnego palatium arcybiskupów kolońskich[21]
  • kościół św. Piotra z XII wieku[22]
  • barokowy ratusz z 1716 roku[22]
  • późnogotycki kościół pielgrzymkowy św. Marii z XIV–XV wieku z XV-wiecznym witrażem Westfälische Abendmahl, przedstawiającym Ostatnią Wieczerzę[23]

Muzea

  • Archiwum Miasta – zbiory dokumentów historycznych, zawierające m.in. pergamin z krowiej skory, na którym spisano prawa miejskie w XIII wieku i Nequambuch[20] – księgę z XIV–XV wieku, w której spisano rodzaje kar stosowanych za różne przestępstwa, m.in. opisano karę „huśtawki” za kradzieże z pól i ogrodów (niem. Wippestrafe), stosowaną w Soest w okresie od XIV do XVIII wieku. Przestępca wchodził na położone nad wodą schody, skonstruowane w taki sposób, by pod wpływem ciężaru przechylić się w pewnym momencie jak huśtawka, a znajdujący się na nich człowiek tracił równowagę i wpadał do wody. Obecnie zabawy z użyciem przechylnych schodów odbywają się w ramach święta strzeleckiego, przypadającego w czerwcu w sobotę po dniu św. Jana.
  • Burghofmuseum – muzeum regionalne ze zbiorami miedziorytów Heinricha Aldegrevera[24]
  • Muzeum Sztuki Wilhelm-Morgner-Haus – zbiory malarstwa ekspresjonistycznego (1891–1917)[20], m.in. 60 obrazów i 400 rysunków Wilhelma Morgnera (1891–1917) z Soest oraz prace Christiana Rohlfsa, Otto Modersohna, Emila Noldego, Franza Nölkena i innych[25]
  • Grünsandstein-Museum – muzeum zielonego piaskowca[20]
  • Haus Kükelhaus – muzeum Hugo Kükelhausa (1900–1984) – niemieckiego pedagoga i artysty w jego dawnym domu[20]
  • Museum belgischer Streitkräfte – muzeum poświęcone historii belgijskich garnizonów wojskowych na terenie Niemiec[20]
  • Osthofentor-Museum – muzeum średniowiecznej obronności[20]

Festyny

  • Od średniowiecza w mieście organizowany jest doroczny festyn Allerheiligenkirmes, który wzmiankowany był po raz pierwszy w 1338 roku[20]. Słowo Kirmes pochodzi od średnio-wysoko-niemieckiego słowa kirmesse, skrót od Kirchweihmesse, oznaczającego mszę z poświęcenie kościoła. Festyn zaczyna się w pierwszą środę po Wszystkich Świętych i trwa pięć dni[20].
  • Co roku w czerwcu organizowany jest Bördetag.
  • W lipcu okoliczni producenci win organizują Winzermarkt.

Produkty lokalne

Lokalne produkty z Soest to: pumpernikiel i Bullenauge[26].

W Soest znajduje się piekarnia Haverland, założona w 1570 roku przez Jörgena Haverlantha, najstarsza piekarnia produkująca pumpernikiel w Niemczech[26] i najprawdopodobniej na świecie[27][28].

Napój alkoholowy Bullenauge powstał w 1964 roku podczas zebrania zarządu ówczesnej mleczarni Hellweg, kiedy to zabrakło Kornu, ale znalazł się likier Mokkalikör, do którego dodano śmietany. Kompozycja ta przypominała oko byka (niem. Bullenauge) – stąd jego nazwa. Bullenauge jest tradycyjnie serwowany podczas festynu Allerheiligenkirmes[26][29].

Przypisy

  1. a b Landesbetrieb Information und Technik Nordrhein-Westfalen (IT.NRW): Einwohnerzahlen im Regierungsbezirk Arnsberg (niem.). [dostęp 2014-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-20)].
  2. a b c Timo Holzborn: Die Geschichte der Gesetzespublikation: insbesondere von den Anfängen des Buchdrucks um 1450 bis zur Einführung von Gesetzesblättern im 19. Jahrhundert. Tenea Verlag Ltd., 2003, s. 45. ISBN 978-3-86504-005-3. [dostęp 2014-11-11].
  3. a b c Abteilung Stadtentwicklung und Bauordnung: Statistik – Info der Stadt Soest (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  4. Marga Koske. Geschichte der eingemeindeten Soester Stadtteile. „Soester Zeitschrift,”, s. 23–78, s. 24, 2000. 112. ISSN 0176-3946 (niem.). 
  5. Soest, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-11].
  6. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Miasto Soest: Soester Geschichte (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-31)].
  7. Karl-Heinz Marpe, Paul Hombrecher: Wermelskirchen: aus alten u. neuen Tagebüchern e. liebenswürdigen Strassenmädchens. Stadt Wermelskirchen, 1973, s. 90.
  8. a b c d e Verein für Geschichte und Heimatpflege Soest: Soest und seine Geschichte / Soest ist eine besondere Stadt (niem.). [dostęp 2014-11-16].
  9. Georg Eggenstein. Die Römische Kaiserzeit in Westfalen. „Archäologie in Ostwestfalen”, s. 53-70, s. 67, 2005. 9 (niem.). 
  10. a b St. Petri-Pauli Soest: St. Petri – Zur Geschichte (niem.). [dostęp 2014-11-16].
  11. Pastoralverbund Soest: Der Dom (niem.). [dostęp 2014-11-16].
  12. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 1999 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  13. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 2004 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  14. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 2009 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  15. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 2014 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  16. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Verzeichnisse der Kommunalwahlergebnisse des Landes Nordrhein-Westfalen (LDS NRW) von 1975 bis 2009. (niem.)
  17. Miasto Soest: Städtepartnerschaften und Städtefreundschaften – Eine Übersicht (niem.). [dostęp 2014-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-11)].
  18. Miasto Soest: Denkmalliste (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  19. Praca zbiorowa: Sztuka Romańska. red. Rolf Toman. Tandem Verlag GmBH, 2008, s. 44. ISBN 978-83-7512-972-4.
  20. a b c d e f g h i Reinhard Ströber: Teutoburger Wald: Kunst und Freizeitspass. DuMont Reiseverlag, 2011, s. 108. ISBN 978-3-7701-9297-7. [dostęp 2014-11-15].
  21. Arbeitsgemeinschaft Historische Stadtkerne in NRW: Denkmal des Monats – Januar 2006 Südliches Westfalen und Münsterland Bau- und Bodendenkmal “Hohes Hospital” (Soest) (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  22. a b Miasto Soest: Sehenswürdigkeiten (niem.). [dostęp 2014-11-11].
  23. Hans Dieter Bödecker: Geschichte der Wiesenkirche (niem.). W: Ev. Wiese-Georgs-Kirchengemeinde [on-line]. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  24. Miasto Soest: Burghofmuseum (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  25. Miasto Soest: Wilhelm-Morgner-Haus (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-05)].
  26. a b c Miasto Soest: SOESTLEXIKON (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-04)].
  27. Ulrike von Jöhems. Nur Wasser und Schrott. Typisch westfälisch: Haverland in Soest ist die älteste Pumpernickel-Bäckerei der Welt. „Westfalenspiegel”, s. 59, 2007. 5. ISSN 0508-5942 (niem.). 
  28. Claudia Scheffler. Wo das „kleine schwarze” schmort... „Westfalium – Magazin für Gesellschaft, Kultur und Lebensart”, s. 66-68, 2003 (niem.). 
  29. Allerheiligenkirmes: Rund um Kirmes – Bullenauge (niem.). [dostęp 2014-11-15].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

North Rhine-Westphalia location map G.svg
Autor: Hanhil based on previous work by TUBS, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map North Rhine-Westphalia showing position of NRW within Germany. Geographic limits of the map:
Germany location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
Wippe (Soester Nequambuch).JPG
Thirteenth miniature from the Nequambuch: The Soester rocker, a criminal instrument for garden and field thieves. In a somewhat modified form this type of operation was continued to 1780.
Soest-Grosser-Teich-IMG 0711.JPG
Autor: Mbdortmund, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Soest, Großer Teich, Blick von der Teichsmühle aufs Zentrum, links der Dom, rechts die Petrikirche
Soest-coa.svg
coat of arms of the city of Soest
Hanseatenwimpel.svg
Hanseatic Flag
Soest.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Hansestadt Lubeck Tatiana Yagunova Watercolor painting 2014.jpg
Autor: Tatiana Yagunova / Татьяна Ягунова, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lubeka (Akwarela Tatiany Yagunovej) — główne miejsce Ligi Hanzeatyckiej. Związek Hanzeatycki — organizację kupiecką pod kierownictwem doświadczonego racjonalnego ośrodka kupieckiego — Wolnego Miasta Lubeki. Opublikowano:
Riesenrad in der Dämmerung.jpg
Autor: User:Kameraman, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Das Riesenrad, dass sich im Großen Teich widerspiegelt, wurde am 8.11.2006 gegen 18.00 Uhr mit einer Sony R1 auf der Soester Allerheiligenkirmes aufgenommen.
Haupthandelsroute Hanse.png
Main trading routes of the Hanseatic League in northern Europe.
Soest in SO.svg
Autor: TUBS, Licencja: CC BY-SA 3.0
Deutsch (de): Lagekarte von Soest, Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Deutschland.
English (en): Locator map of Soest in District of Soest, North Rhine-Westphalia, Germany.
français (fr): Plan de localisation de la municipalité Soest dans l'arrondissement de Soest dans Rhénanie-du-Nord-Westphalie, Allemagne.
hornjoserbsce (hsb): Poziciska karta gmejny Soest, Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Němska.
македонски (mk): Положбена карта на Soest во рамките на Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Германија.
Nederlands (nl): Detailkaart van Soest in de Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Duitsland.
Esperanto (eo): Situomapo de Soest en Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Germanio.
മലയാളം (ml): ജർമ്മനിയിലെ North Rhine-Westphalia, District of Soest, Soest ഭൂപടസ്ഥാനം.
Soest-IMG 0699.JPG
Autor: Mbdortmund, Licencja: CC BY 3.0
Soest, Altstadt, Fachwerkhäuser am Markt Soest
Wippe Soest Mai 2008 2.jpg
(c) Stephan Hense, CC-BY-SA-3.0
The Soest rocker (replica) on Great Pond in Soest
Soest-IMG 0765ergaenzt1.JPG
Autor: Stephan Hense; Fotovorlage von Mbdortmund, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Der ottonische Kern der Soester Altstadt (grün umrandet) von Norden gesehen:
1) Nikolaikapelle,
2) St.-Patrokli-Dom,
3) Morgner-Haus,
4) Standort der Alten Pfalz (Hohes Hospital),
5) St. Petri-Kirche,
6) Rathaus mit vier Gebäudeteilen aus verschiedenen Jahrhunderten;
unten links ein Zipfel des Großen Teichs.
Karte Soest Ortsteile.png
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Karte der Ortsteile von Soest