Sofia

Sofia
Coфия
Ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza: Rośnie, ale się nie starzeje
Państwo

 Bułgaria

Obwód

miejski Sofii

Kmet

Jordanka Fandykowa

Powierzchnia

492 km²

Wysokość

550 m n.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności


1 221 785[1]

Nr kierunkowy

02

Kod pocztowy

1000

Tablice rejestracyjne

C

Strefa czasowa

UTC+02:00

Położenie na mapie Bułgarii
Mapa konturowa Bułgarii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Sofia”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, na dole znajduje się punkt z opisem „Sofia”
Ziemia42°41′N 23°19′E/42,683333 23,316667
Strona internetowa
Portal Bułgaria
Rotunda św. Jerzego
Cerkiew Bojańska
Sofia ottomańska (1879) i plan urbanistyczny z roku 1881
Sobór Aleksandra Newskiego
Pomnik cara Aleksandra II na tle parlamentu
Meczet Banya Bashi („Piątkowy”)
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
Teatr Narodowy
(c) Plamen Agov • studiolemontree, CC BY-SA 3.0
Pałac Carski (Galeria Narodowa)

Sofia (bułg. София; sofia z gr. σοφία znaczy również „mądrość”) – stolica i największe miasto Bułgarii. Położona w zachodniej części Bułgarii, w śródgórskiej kotlinie, u stóp masywu Witoszy. Miasto leży nad rzeką Bojanską, która jest lewym dopływem rzeki Iskyr. Sofia stanowi wydzielony obwód miejski, jest ponadto ośrodkiem administracyjnym obwodu sofijskiego.

Według danych Narodowego Instytutu Statystycznego 31 grudnia 2020 roku miasto liczyło 1 221 785 mieszkańców[2].

Historia

  • Podbita przez Rzymian, nazywana wówczas Serdica (bułg. Сердика).
  • Od 808 – w granicach Bułgarii.
  • Od końca XIV wieku pod władaniem tureckim.
  • W 1879 Sofia zostaje stolicą państwa bułgarskiego.

Starożytność

Sofia była tracką osadą o nazwie Serdika, która pochodziła od trackiego plemienia Serdów. Około 500 r. p.n.e. w regionie osiedliło się inne plemię, Odryzów, które miało swojego króla. Przez krótki okres w czasie IV w. p.n.e. miasto było w posiadaniu Filipa Macedońskiego i jego syna, Aleksandra Wielkiego.

Około 29 roku n.e. Sofia została podbita przez Rzymian i jej nazwę zmieniono na Ulpia Serdica, zaś w 46 roku n.e. znalazła się w granicach nowej prowincji rzymskiej Mezja. W I wieku Rzymianie zbudowali przebiegająca przez Serdicę drogę Via Militaris (Via Diagonalis) biegnącą z Konstantynopola przez Edirne, Płowdiw, Niš do Belgradu.

Pierwsza pisana wzmianka o Serdice pojawia się u Ptolemeusza ok. roku 100 n.e.

W 106 Serdica decyzją cesarza Trajana stała się municipium, czyli centrum administracji lokalnej. Dzięki temu miasto rozrastało się w miarę budowy wież, murów obronnych, łaźni publicznych i innych świeckich i religijnych budowli. Powstał także wielki amfiteatr zwany Buleterionem. Utworzoną w 271 roku przez cesarza Aureliana prowincję Dacia Aureliana ze stolicą w Serdice, cesarz Dioklecjan podzielił na dwie części, Dacia Ripensis (Nadbrzeżna) na północy leżącą wzdłuż brzegu Dunaju i Dacia Mediterranea (Wewnętrzna) nieco bardziej na południu, stolicą tej drugiej stała się Serdica. Miasto rozwijało się przez 150 lat, a cesarz Konstantyn Wielki nazywał ją „swoim Rzymem”.

Miasto zostało zniszczone przez Hunów w roku 447, a potem, odbudowane przez Justyniana, zmieniło nazwę na Triadica.

Średniowiecze

W czasie istnienia Pierwszego państwa bułgarskiego (681-1018) ze stolicą w Plisce i Presławiu miasto początkowo wchodziło w skład Cesarstwa Bizantyjskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Dopiero w 809 roku po długim oblężeniu zdobył je bułgarski chan Krum i przyłączył do swojego państwa. Na krótko odbił je bizantyjski cesarz Nicefor I, jednak wkrótce ponownie opanował je Krum. Miasto było wtedy nazywane przez Słowian Sredec (środek) i nazwa ta była używana do 1879 roku, gdy oficjalnie wybrano obecną nazwę. Po zdobyciu północno-wschodniej Bułgarii przez armię cesarza bizantyjskiego Jana I w roku 971, bułgarski patriarcha Damian obrał sobie miasto na swoją siedzibę. W X wieku było przypuszczalnie siedzibą komity Mikołaja i państwa bułgarskiej dynastii Komitopuli. Przed 1018 rokiem miasto zostało zdobyte przez bizantyjskiego cesarza Bazylego II Bułgarobójcy i na prawie 200 lat przyłączone do Cesarstwa Bizantyjskiego. W 1183 roku ziemie Cesarstwa od Belgradu po Sofię spustoszyli Węgrzy i Serbowie.

W 1190 i 1193 toczyły się walki o miasto podczas Powstania Piotra i Asena, po zakończeniu którego zostało ponownie włączone do znajdującego się pod panowaniem cara Asena I tzw. Drugiego państwa bułgarskiego. Pomimo tego, że stolicą było Tyrnowo, to Sredec/Sofia od XII do XIV w. była znaczącym centrum handlu i rzemiosła. W 1376 roku miasto pierwszy raz zostało wzmiankowane jako Sofia, jednak wcześniejszej słowiańskiej nazwy Sredec używano jeszcze oficjalnie do połowy XIX wieku.

Panowanie osmańskie

W 1382 roku miasto zostało zdobyte przez sułtana osmańskiego Murada I. W 1392 roku stało się stolicą Sandżaku Sofii leżącej na terenie Ejaletu Rumelii. W 1443-1444 polski król Władysław Warneńczyk, podjął nieudaną, fatalną dla siebie, wyprawę przeciwko Turcji i w jej trakcie zajął miasto w dniu 1 grudnia 1443 roku. Po klęsce pod Warną chrześcijańska elita Sofii została unicestwiona, a miasto stało się stolicą osmańskiej prowincji Rumelii. W 1573 roku mieszkało tu 1017 muzułmanów, 257 chrześcijan, 127 żydów i 38 typu romskiego. Sofia pozostawała w rękach Turków osmańskich przez ponad 400 lat, co zachęciło ludność turecką do osiedlania się w Sofii. Miasto zmieniło swój wygląd i przybrało zdecydowany rys orientalny.

Wolna Bułgaria

Panowanie Imperium Osmańskiego zakończyło się, gdy wojska rosyjskie wkroczyły do miasta 4 stycznia 1878 roku podczas wojny rosyjsko-tureckiej. W 1878 roku zawarto traktat w San Stefano, a następnie Traktat berliński, po którego ratyfikacji powstało Księstwo Bułgarii. Stosownie do propozycji wysuniętej przez Marina Drinowa, stolicę kraju przeniesiono z Tyrnowa do Sofii. To zależne od Turcji państwo w 1908 roku po ogłoszeniu deklaracji niepodległości stało się Carstwem Bułgarii.

W czasie II wojny światowej Bułgaria była sprzymierzeńcem nazistowskich Niemiec, co doprowadziło do kilkunastu ciężkich bombardowań alianckich w latach 1943–1944, w wyniku których zginęło 1374 osób i zniszczono całkowicie 2670 budynków. Bułgaria została zdobyta przez armię sowiecką i po II wojnie światowej Sofia stała się stolicą komunistycznej Ludowej Republiki Bułgarii.

Po roku 1989 Bułgaria stała się państwem wolnym od wpływów sowieckich, a w roku 2007 przystąpiła do Unii Europejskiej.

Zabytki i turystyka

  • Cerkiew Bojańska (Боянска църква), X w.
  • Cerkiew Mądrości Bożej (Света София), VI w., częściowa rekonstrukcja z XX wieku
  • Rotunda św. Jerzego (Свети Георги), IV w., początkowo rzymska świątynia, przebudowana w X wieku, od XVI do XIX wieku meczet, dziś cerkiew-muzeum
  • Cerkiew św. Petki Samardżijskiej (Света Петка Самарджийска), XIV w.
  • Meczet Bania Baszi Dżamija (XVI w.), funkcjonujący
  • Meczet Bujuk Dżamija (XV w.), obecnie muzeum historyczne
  • Cerkiew Świętych Siedmoczislenników, dawny meczet Kara Camii z 1528 r., przebudowany na cerkiew w 1902 r.
  • Cerkiew Świętej Niedzieli (Света Неделя) z lat 1856–1863
  • Sobór św. Aleksandra Newskiego (Св. Александър Невски) z lat 1904–1912
  • Cerkiew rosyjska św. Mikołaja (Свети Николай), 1912-1914
  • Centralna Łaźnia Mineralna (Tsentralna mineralna banya) z 1908 r.
  • Teatr Narodowy im. Iwana Wazowa z 1906 r., proj. biuro projektowe Fellner & Helmer
  • Centralny Klub Wojskowy z lat 1883–1903, styl neorenesansowy
  • Narodowa Galeria Sztuki (Natsionalna hudozhestvena galeriya) w dawnym pałacu carów bułgarskich z 1878 r., styl neorenesansowy
  • Narodowa Galeria Sztuki Obcej (Natsionalna galeriya za huzhdestranno izkustvo) z 1882 r., styl neoklasycystyczny
  • Pałac Vrana – letnia rezydencja królewska z 1914 roku położona na południowy wschód od miasta
  • Synagoga z 1909 roku
  • Budynek Narodowej Opery i Baletu z 1947 r., neoklasycyzm
  • Stara stena, pozostałości murów tureckich z XVI w.
  • Grobowiec księcia Aleksandra I Battenberga z 1897 r., styl eklektyczny
  • Biblioteka Narodowa śś. Cyryla i Metodego z 1940 r., neoklasycyzm
  • Largo, zespół budynków z 1950 roku w stylu socrealistycznym
  • Bulwar Witosza

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Sofii
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]2.95.410.415.820.624.427.027.223.017.19.64.415,7
Średnie dobowe temperatury [°C]-1.40.64.910.014.718.220.520.316.311.04.90.410,1
Średnie temperatury w nocy [°C]-5.0-3.60.04.59.012.314.013.810.25.70.9-3.15,0
Opady [mm] 29.731.840.876.870.572.068.656.736.942.854.241.1622
Średnia liczba dni z opadami9.18.99.913.313.412.69.48.27.27.59.910.3119
Średnie usłonecznienie (w godzinach)749813617021124228627221617096642035
Źródło: climatebase.ru[3] (od 2000 r.)

Demografia

Liczba mieszkańców[4]

Transport

Główną stacją kolejową miasta jest Sofia Centralna.

Sport

Miasto gościło uczestników zarówno letniej, jak i zimowej uniwersjady. W 1961 oraz 1977 odbyły się zawody letnie, a w 1983 oraz 1989 zimowe. Sofia była kandydatem do organizacji zimowych igrzysk olimpijskich w 1992,1994 oraz 2014, jednak odpadła w ostatnim w 1992 i dwa razy pierwszym etapie wyboru.

Kluby sportowe

Miasta partnerskie

Galeria

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Europe relief laea location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical location map Europe; Lambert azimuthal equal-area projection
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of Albania.svg
Flag of Albania
CentralMineralBath-Sofia-8a 3.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
The main entrance of the Public Mineral Baths in Sofia, Bulgaria. Designed by the architects Friedrich Grünanger and Petko Momchilov. Built 1904-1913.
StGeorgeRotundaSofia.JPG
St. George Rotunda in Sofia, Bulgaria; in the foreground remains of Serdica, in the background the back of the Sheraton Hotel
Tzar's Palace Sofia.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree, CC BY-SA 3.0
The former Royal Palace in Sofia, nowadays National Art Gallery. The building was constructed in two stages starting in 1880, during Knyaz Alexander Battenberg rule, under the design by the architect Viktor Rumpelmayer. Additional wing was added by the architect Friedrich Grünanger during Tsar Ferdinand I rule.
Basilica of Hagia Sofia, Bulgaria.jpg
Autor: Klearchos Kapoutsis from Paleo Faliro, Greece, Licencja: CC BY 2.0

The basilica of Hagia Sofia. It is the church that gave the name to Sofia, the capital of Bulgaria.

Basilica of Hagia Sophia, Sofia
Sofia Synagogue 11c.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
Sofia Synagogue, Bulgaria. East elevation.
Sofia University panorama 2.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
Sofia University Rectorate - Sofia, Bulgaria.
Ottoman Sofia map in 1879 with the 1881 master plan of today's streets superimposed.jpg
Autor: Urzad Miejski Sofii, 1881, Licencja: CC0
Sofia ottomanska (1879) z nalozonym na nia obecnym planem ulic wedle planu zagospodarowania przestrzennego z roku 1881
StNedelyaChurch Sofia.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree, CC BY-SA 3.0
St.Nedelya Church in Sofia, Bulgaria.
Ministerskiat savet prez 2007.jpg
Autor: adrianicZ, Licencja: CC BY-SA 2.5
bulgarian parliament
BG Sofia flag.svg
Flaga Sofii (Bułgaria)
Vrana Palace.jpg
Autor: Noncho Iliev, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of a monument in Sofia City in Bulgaria identified by the ID
Bogoslovski fakultet Sofija.jpg
Slika Bogoslovskog fakulteta u Sofiji

Sopstvena slika Dragan Cvetkovic Nis

predaje se u javno vlasnistvo

Licencja

Public domain Ja, właściciel praw autorskich do tej pracy, udostępniam ją jako własność publiczną. Dotyczy to całego świata.
W niektórych krajach może nie być to prawnie możliwe, jeśli tak, to:
Zapewniam każdemu prawo do użycia tej pracy w dowolnym celu, bez żadnych ograniczeń, chyba że te ograniczenia są wymagane przez prawo.
Tzar Liberator Monument Sofia 1a.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree, CC BY-SA 3.0
Tsar Liberator monument in front of the Bulgarian parliament, Sofia.
Boyana Church 9 TB.JPG
Autor: Todor Bozhinov / Тодор Божинов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boyana Church
Party House, Sofia (by Pudelek).JPG
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
Party House, Sofia, Bulgaria
Coat of arms of Bulgaria.svg
Coat of arms of Republic of Bulgaria
National Academy of Arts Sofia 4.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
National Academy of Arts in Sofia, Bulgaria.
IvanVazov National Theatre 7.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
Ivan Vazov National Theatre in Sofia, Bulgaria.
Sofia 555.jpg
Колаж със забележителности и пейзажи на София
Gallery for Foreign Art TodorBozhinov 041009.jpg
Autor: Todor Bozhinov / Тодор Божинов / Martyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
National Gallery for Foreign Art, Sofia, Bulgaria
CentralMarketHall-Sofia-C.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
Central Market Hall in Sofia, Bulgaria. Opened in 1911, designed by the architect Naum Torbov.
Bulgarian-Academy-of-Sciences 4.jpg
(c) Plamen Agov • studiolemontree.com, CC BY-SA 3.0
Headquarters of the Bulgarian Academy of Sciences in Sofia.
1-Sofia-parliament-square-ifb.JPG
Autor: Arnoldo Zocchi , Licencja: CC BY 2.5
Parliament Square, Sofia, Bulgaria.
President palace.JPG
Autor: adrianicz, Licencja: CC BY-SA 2.5
Sofia president