Sojusz zaczepno-odporny

Sojusz zaczepno-odporny, sojusz obronny (ang. military alliance) – traktat, w którym strony gwarantują sobie wzajemnie przyjście z pomocą w razie agresji ze strony państwa lub państw trzecich.

Umowa taka może być wymierzona przeciwko niektórym państwom lub grupom państw. Często w tego rodzaju traktacie określane są szczegółowe warunki pomocy zbrojnej.

Przykłady historyczne

Dwuprzymierze (1879). Według art. 1 Cesarstwo Niemieckie i Austro-Węgry były zobowiązane do udzielenia nawzajem pomocy całą swą potęgą wojskową w razie ataku Imperium Rosyjskiego na któreś z nich. Wspólnie też zawrzeć miały traktat pokojowy. Art. 2 gwarantował, że gdyby jedna ze stron miała zostać napadniętą przez inne mocarstwo, druga strona zobowiązana była zachowywać wobec napadniętej życzliwą neutralność. W razie otrzymania przez napastnika poparcia od Rosji, w formie aktywnej współpracy lub w drodze poczynienia zagrażających napadniętemu zarządzeń wojskowych, zastosowanie miał art. 1. „Życzliwa neutralność” i „aktywna współpraca” nie zostały bliżej określone, były zapewne odpowiednikiem późniejszego pojęcia państwa niewalczącego.

Trójprzymierze (1882). Art. 2 zobowiązywał Włochy do pomocy Niemcom i oba cesarstwa do takiej samej pomocy Włochom, w obu wypadkach w razie niesprowokowanej agresji ze strony Francji. Art. 3 gdyby przynajmniej jedna ze trzech stron sojuszu, pomimo braku dania bezpośredniego powodu do wojny, została zaatakowana i znalazła się w stanie wojny z przynajmniej dwoma mocarstwami niebędącymi sygnatariuszami sojuszu, obowiązek udzielenia pomocy powstawał jednocześnie dla pozostałych stron sojuszu. Art. 4 w razie zagrożenia bezpieczeństwa którejś ze stron sojuszu przez inne mocarstwo któremu zagrożona strona poczułaby się zmuszoną wydać wojnę, dwie pozostałe strony zobowiązane były zachowywać w stosunku do niej życzliwą neutralność, każda zastrzegała sobie prawo przyłączenia się do wojny po jej stronie.

Sojusz francusko-rosyjski (1892). Art. 1 zobowiązywał każdą ze stron do uderzenia na Niemcy w razie ich ataku na stronę drugą.

Polsko-francuski traktat gwarancyjny (1925) w art. 1 zobowiązywał zgodnie z art. 15 ust. 7 Paktu Ligi Narodów każdą ze stron do bezzwłocznej pomocy i poparcia (fr. immédiatement aide et assistance), gdyby druga z nich została napadnięta bez prowokacji ze swej strony (attaquée sans l'avoir provoque). Podobnie brzmiał zawarty równocześnie gwarancyjny traktat francusko-czechosłowacki.

Polsko-brytyjski układ sojuszniczy (1939). Art. 1: w wypadku nawiązania jednej ze stron działań wojennych (ang. hostilities) z jakimś państwem europejskim w wyniku jego agresji, druga strona udzielić miała natychmiast ofierze napadu wszelkiej pomocy i poparcia w miarę swych możliwości (in its power). Art. 2 rozciągał to zobowiązanie także na inną niż agresja akcję europejskiego państwa, która by pośrednio lub bezpośrednio wyraźnie zagroziła niepodległości (independence) jednej ze stron do tego stopnia, ze jej odparcie uznałaby ta strona za konieczne przy użyciu sił zbrojnych. Dotyczyło to również działań wojennych w stosunku do jednego z państw europejskich na skutek akcji tego ostatniego, zagrażającej niepodległości lub neutralności jednego z trzecich państw europejskich w ten sposób, że stanowiłaby wyraźną groźbę dla bezpieczeństwa którejś strony sojuszu. Art. 6 nakazywał by obie strony powiadamiały się wzajemnie o zamiarach zawarcia z państwem trzecim przymierza przeciw agresji, gwarantując, że umowy te nie mogą ograniczyć obowiązków wynikających z układu, ani umniejszyć praw drugiej z umawiających się stron. Art. 7 zabraniał zawarcia separatystycznego pokoju lub rozejmu. Szczegółową interpretację i wynikające z niej ograniczenia zawierała tajna część układu.

Zobacz też