Sojuz (rakieta)
| Rodzina rakiet nośnych R-7 | |
 | |
| Producent | |
|---|---|
| Data pierwszego startu | 28 listopada 1966 |
| Data ostatniego startu | 24 maja 1975 |
| Statystyki | |
| Zdolność wynoszenia | 6,5 t na LEO |
| Siła ciągu przy starcie | 1921 kN |
| Wymiary | |
| Długość | 46 m |
| Średnica | 10 m |
| Masa całkowita | 310 000 kg |
| Stopnie rakiety | |
| Stopień 0. | 4 × Sojuz 11A511-0 |
| Stopień 1. | 1 × Sojuz 11A511-1 |
| Stopień 2. | 1 × Sojuz 11A511-2 |
Sojuz 11A511 (ros. Союз 11A511) – radziecka rakieta nośna wykorzystywana w latach 1966–1975 dla lotów bezzałogowych i załogowych w programie Sojuz, będąca modyfikacją pocisku balistycznego R-7 przystosowaną do wynoszenia zarówno satelitów, jak i kapsuł załogowych.
Dane techniczne
Rakieta Sojuz była trzecią modyfikacją pocisku R-7 przeznaczoną do lotów załogowych (po rakietach dla statków Wostok i Woschod). Wysokość rakiety wynosiła 46 metrów, zaś średnica (1 człon i 4 bloki boczne) 10 m. Udźwig rakiety na niską orbitę okołoziemską wynosił 6,5 t. Rakieta posiadała dwa stopnie. Podobnie jak inne rakiety typu R-7 ta również nie mogła startować z pomocą jednego członu, gdyż silnik RD-108 (ciąg 977 kN) był zbyt słaby, by rakieta mogła oderwać się od ziemi. Stąd użyto czterech bocznych bloków, z 4 silnikami RD-107 każdy o ciągu 944 kN. W drugim członie użyto silnika RD-0110 wytwarzającego ciąg 294 kN, co wystarczało do ostatecznej korekcji orbity. Materiałami pędnymi była mieszanina RG-1 i ciekłego tlenu.
Historia
Wszystkie starty rakiety Sojuz odbywały się wyłącznie z Kompleksu nr 1 i Kompleksu nr 31 w Bajkonurze, gdyż platforma w Plesiecku nie była gotowa. Pierwszy start odbył się 28 listopada 1966, rakieta wyniosła na orbitę pojazd Kosmos 133. Pierwszy nieudany start odbył się 14 grudnia 1966, zakończył się eksplozją rakiety i zniszczeniem prototypowego pojazdu Sojuz. Drugi udany start miał miejsce 7 lutego 1967, dzięki czemu na orbitę doleciał statek Kosmos 140, który podczas powrotu na Ziemię rozbił taflę lodu na Jeziorze Aralskim i zatonął.
Pierwszym załogowym lotem rakiety była misja Sojuz 1, która rozpoczęła się 23 kwietnia 1967. Lot ten miał tragiczny koniec, gdyż kapsuła powrotna wskutek uszkodzenia systemu spadochronowego roztrzaskała się o grunt, a pilot Sojuza 1 (płk Władimir Komarow) zginął na miejscu.
Ostatni start rakiety Sojuz miał miejsce 24 maja 1975, wynosząc na orbitę pojazd Sojuz 18.
Starty
- 28 listopada 1966, 11:00 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 133; Uwagi: start udany - 14 grudnia 1966; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 7K-OK; Uwagi: start nieudany – 27 minut po nieudanej próbie startu i rozpoczęciu wypompowywania paliwa z rakiety załączył się system awaryjnego przerwania startu, doprowadzając do zapalenia się paliwa w zbiornikach 2. stopnia i eksplozji rakiety. W wyniku eksplozji zginęła co najmniej jedna osoba, wielu innych zostało rannych[1]. - 7 lutego 1967, 03:20 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 140; Uwagi: start udany - 23 kwietnia 1967, 00:35 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 1; Uwagi: start udany - 27 października 1967, 09:29 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 186; Uwagi: start udany - 30 października 1967, 08:12 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 188; Uwagi: start udany - 14 kwietnia 1968, 10:00 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 212; Uwagi: start udany - 15 kwietnia 1968, 09:34 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 213; Uwagi: start udany - 28 sierpnia 1968, 10:00 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 238; Uwagi: start udany - 25 października 1968, 09:00 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 2; Uwagi: start udany - 26 października 1968, 08:34 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 3; Uwagi: start udany - 14 stycznia 1969, 07:30 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 4; Uwagi: start udany - 15 stycznia 1969, 07:04 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 5; Uwagi: start udany - 11 października 1969, 11:10 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 6; Uwagi: start udany - 12 października 1969, 10:44 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 7; Uwagi: start udany - 13 października 1969, 10:19 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 8; Uwagi: start udany - 1 czerwca 1970, 19:00 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC31), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 9; Uwagi: start udany - 22 kwietnia 1971, 23:54 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 10; Uwagi: start udany - 26 czerwca 1972, 14:53 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 496; Uwagi: start udany - 15 czerwca 1973, 06:00 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 573; Uwagi: start udany - 27 września 1973, 12:18 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 12; Uwagi: start udany - 30 listopada 1973, 05:20 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 613; Uwagi: start udany - 18 grudnia 1973, 11:55 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 13; Uwagi: start udany - 27 maja 1974, 07:20 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Kosmos 656; Uwagi: start udany - 3 lipca 1974, 18:51 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 14; Uwagi: start udany - 26 sierpnia 1974, 19:58 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 15; Uwagi: start udany - 10 stycznia 1975, 21:43 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 17; Uwagi: start udany - 5 kwietnia 1975, 11:04 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 18-1; Uwagi: start nieudany – silnik 2. stopnia został załączony, jednak nie doszło do rozłączenia 1. i 2. stopnia, kapsuła została rozłączona od modułu serwisowego i wylądowała w górach Ałtaj. - 24 maja 1975, 14:58 GMT; miejsce startu: Bajkonur (LC1), Kazachska SRR
Ładunek: Sojuz 18; Uwagi: start udany
Konstrukcje pochodne
Rakieta Sojuz, podobnie jak rakieta Wostok, doczekała się swoich konstrukcji pochodnych:
- 1. Sojuz-Ł: testy radzieckiego lądownika księżycowego ŁK.
- 2. Sojuz-M: loty bezzałogowe, pierwsza rakieta Sojuz startująca z Kosmodromu Plesieck.
- 3. Sojuz-U: loty bezzałogowe i załogowe (do 2002), wycofana w 2017.
- 4. Sojuz-U2: loty załogowe i bezzałogowe, jako paliwa używała nafty syntetycznej, wycofana w 1996.
- 5. Sojuz-FG: loty bezzałogowe i załogowe, używana do dziś.
- 6. Sojuz-2: wynoszenie satelitów, pierwsza rakieta Sojuz startująca z Kosmodromu Kourou oraz Wostocznyj.
Konstrukcja rakiety Mołnia-M również została zapożyczona z rakiety Sojuz.
Przypisy
- ↑ Mark Wade: Soyuz 11A511. Encyclopedia Astronautica. [dostęp 2017-02-24].
Media użyte na tej stronie
Soyuz 18 booster on the launch pad 1 at the Baikonur complex in Kazakhstan, USSR.
JSC2006-E-40672 (18 Sept. 2006) --- The Soyuz TMA-9 spacecraft launches from the Baikonur Cosmodrome in Kazakhstan Sept. 18, 2006 carrying a new crew to the International Space Station. The Soyuz lifted off at 10:09 a.m. Baikonur time with astronaut Michael E. Lopez-Alegria, Expedition 14 commander and NASA space station science officer; cosmonaut Mikhail Tyurin, Soyuz commander and flight engineer representing Russia's Federal Space Agency; and spaceflight participant Anousheh Ansari, who will spend nine days on the station under a commercial agreement with the Russian Federal Space Agency.
The Soyuz TMA-5 spacecraft is mated to its booster rocket in a processing hangar at the Baikonur Cosmodrome in Kazakhstan October 11, 2004, in preparation for its rollout to the launch pad October 12 and its liftoff October 14 to carry astronaut Leroy Chiao, Expedition 10 commander and NASA International Space Station (ISS) science officer; cosmonaut Salizhan S. Sharipov, Russia’s Federal Space Agency Expedition 10 flight engineer and Soyuz commander; and Russian Space Forces cosmonaut Yuri Shargin to the ISS. Building 112, Baikonur Cosmodrome, Kazakhstan.