Sokół (szybowiec)

Sokół
Ilustracja
Dane podstawowe
Państwo Polska
ProducentWarsztaty Szybowcowe w Warszawie
KonstruktorAntoni Kocjan
Typszybowiec
Konstrukcjadrewniana
Załoga1
Historia
Data oblotu1935
Liczba egzemplarzy8[a]
Liczba wypadków
 • w tym katastrof		3
2
Dane techniczne
Wymiary
Rozpiętość11,6 m
Wydłużenie10,3
Długość6,2 m
Wysokość1,6 m
Powierzchnia nośna13,1 m²
Masa
Własna105 kg
Użyteczna85 kg
Startowa190 kg
Osiągi
Prędkość minimalna48 km
Prędkość ekonomiczna54 km
Prędkość optymalna60 km
Doskonałość maks.19 przy 60 km
Współczynnik obciążenia konstrukcji+12 / −8
Dane operacyjne
Użytkownicy
Polska

Sokół – polski szybowiec akrobacyjny, skonstruowany w dwudziestoleciu międzywojennym.

Historia

Antoni Kocjan w 1934 roku zaprojektował szybowiec akrobacyjny, który był pomyślany jako konkurent dla CW-7. W Warsztatach Szybowcowych w Warszawie zbudowano trzy egzemplarze, wiosną 1935 roku przystąpiono do ich oblatywania[2]. Podczas pierwszego lotu doszło do wypadku. Samolot RWD-8 pełniący rolę holownika miał awarię silnika i Kazimierz Kula był zmuszony do awaryjnego wyczepienia szybowca. Podczas podejścia do lądowania szybowiec zderzył się z topolą rosnącą na obrzeżach lotniska. Pilot wyszedł z katastrofy bez szwanku, szybowiec nie nadawał się do naprawy i został skasowany[3].

Kilka tygodni później oblatano drugi prototyp szybowca, który wykazał dobre właściwości lotne. Wykazał się dużą zwrotnością i sterownością. Duża doskonałość pozwalała na wykonanie wielu figur akrobacji nawet z niewielkiej wysokości, co uznano za szczególnie przydatne przy lotach szkolnych, treningowych i pokazowych. Szybowiec też doskonale sprawdzał się przy lotach żaglowych, a niska masa własna ułatwiała jego transport. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej zakupiła wyprodukowane egzemplarze na potrzeby aeroklubów. Głównymi użytkownikami był Aeroklub Warszawski i Aeroklub Lwowski. Wspólnie z CW-7 był używany do szkolenia pilotów w akrobacji szybowcowej[4].

W czerwcu 1935 roku Sokół został wykorzystany, wraz z CW-7, podczas I Kursu Akrobacji na lotnisku mokotowskim pod kierunkiem inż. Szczepana Grzeszczyka. Szybowiec potwierdził swe dobre właściwości pilotażowe. Uznano że mogą na nim latać piloci zaawansowani, którzy odbyli wcześniej szkolenie na CW-7[5]. Szybowiec został przekazany do szkoły w Bezmiechowej celem dokładniejszego sprawdzenia możliwości wykonywania na nim lotów żaglowych i akrobacji[6]. Na bazie doświadczeń zebranych podczas sezonu szybowcowego Instytut Techniki Szybownictwa dokonał analizy porównawczej używanych wówczas szybowców (CW-5, SG-3, Sokół i Komar) i ich zastosowania do dalekich przelotów. W tym zestawieniu Sokół został pokonany przez CW-5 i SG-3, które wykazały się lepszą doskonałością i mniejszą prędkością opadania[7].

Późniejsza eksploatacja w aeroklubach ujawniła niewystarczającą wytrzymałość konstrukcji. Wprowadzono ograniczenia przy lotach z dużymi prędkościami i konstruktor przystąpił do opracowywania udoskonalonej wersji szybowca. Została wzmocniona jego konstrukcja, ponadto zmieniono wiatrochron i poprawiono obrys usterzenia pionowego. Współczynnik obciążenia niszczącego wzrósł do 12. Wiosną 1937 roku Warsztaty Szybowcowe wykonały prototyp nowej wersji szybowca, którą oznaczano jako Sokół-bis. Wyprodukowano 5 egzemplarzy tej wersji[8].

Pomimo wprowadzonych zmian wypadki z udziałem Sokoła nadal miały miejsce. W Katowicach w 1937 roku, podczas lotu plecowego z dużą prędkością, doszło do urwania skrzydeł w Sokole pierwszej wersji i pilotujący go A. Kosarz opuścił szybowiec na spadochronie[8]. Kolejny wypadek miał miejsce w 1938 roku, kiedy to podczas wykonywania pętli odwróconej na lotnisku Okęcie Sokół rozpadł się w powietrzu, a pilotujący go Andrzej Włodarkiewicz uratował się skacząc na spadochronie[9].

Od 18 do 24 maja 1936 roku, w ramach obrad Międzynarodowej Komisji Studiów Szybowcowych (ISTUS), Aeroklub Węgier zorganizował pokazy i zawody szybowcowe. Związek Harcerstwa Polskiego wystawił reprezentację, która stacjonowała na lotnisku Hármashatárhegy. Sokół został zaprezentowany podczas pokazu akrobacji wykonywanej przez Tadeusza Derengowskiego i Kazimierza Kulę[10].

W maju i czerwcu 1937 roku Sokół-bis, pilotowany na zmianę przez Jana Pełkę i Antoniego Majcherczyka, wziął udział w rajdzie propagującym polskie lotnictwo w Rumunii, Bułgarii, Grecji, Jugosławii, Austrii i na Węgrzech zorganizowanym przez Aeroklub Warszawski. Szybowiec pokonał trasę o długości 3400 kilometrów[11][12]. W dniach 29 lipca — 19 sierpnia 1937 roku Sokół-bis pilotowany przez Tadeusza Derengowskiego wziął udział Międzynarodowym Zlocie Skautowym w Vogelenzang w Holandii, podczas których został zaprezentowany w locie[13].

24 kwietnia 1938 roku Sokół został zaprezentowany podczas imprezy z okazji 25-lecia węgierskiego skautingu. Na lotnisko Budaörs dotarł na holu za RWD-8. Został zaprezentowany regentowi Miklósowi Horthemu, a następnie Tadeusz Derengowski zaprezentował na nim pokaz akrobacji[14]. Na początku maja 1938 roku Sokół został zaprezentowany przez Aeroklub Lwowski podczas rajdu lotniczego do Rumunii. Szybowiec przeleciał na holu przez Czerniowce, Jassy, Bukareszt do Konstancy i z powrotem. Był prezentowany podczas pokazów lotniczych w poszczególnych miastach oraz w pokazach naziemnych[15]. 3 września 1938 roku jeden egzemplarz Sokoła wystartował do lotu w rajdzie bałtyckim zorganizowanym przez Aeroklub Warszawski. Na holu przeleciał przez Łotwę, Estonię i południową część Finlandii[16].

Szybowce Sokół i Sokół-bis były używane przez polskie szybownictwo do wybuchu II wojny światowej, żaden z wyprodukowanych egzemplarzy jej nie przetrwał[4].

Konstrukcja

Jednomiejscowy szybowiec akrobacyjny konstrukcji drewnianej w układzie zastrzałowego górnopłatu.

Kadłub półskorupowy o przekroju owalnym, kryty sklejką. Kabina pilota otwarta z wiatrochronem, fotel pilota dostosowany do spadochronu plecowego. Tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wysokościomierz, wariometr, busolę i zakrętomierz. Z przodu kadłuba był zamontowany hak startowy i zaczep do holu. Integralną częścią kadłuba był statecznik pionowy[17].

Płat o obrysie prostokątno-trapezowym, dwudzielny i dwudźwigarowy. Do pierwszego dźwigara kryty sklejką, dalej płótnem. Płat był podparty zastrzałami w kształcie V. Lotki kryte płótnem[18].

Usterzenie poziome płytowe, dwudzielne, jednodźwigarowe. Części przeddźwigarowe usterzenia kryte sklejką, a zadźwigarowe kryte płótnem. Napędy lotek i sterów za pomocą linek[17].

Podwozie jednotorowe złożone z jesionowej płozy przedniej amortyzowanej dętką. Płoza ogonowa stalowa[19].

Malowanie

Szybowce Sokół miały powierzchnie sklejkowe malowane lakierem bezbarwnym a powierzchnie płócienne w kolorze cellonu. Szybowce w wersji Sokół-bis były malowane całkowicie na kolor jasnoszary. Numery rejestracyjne malowano w kolorze czarnym[17].

Uwagi

  1. ↑ Andrzej Glass i Krzysztof Cieślak podają, że wyprodukowano łącznie 10 Sokołów[1]

Przypisy

  1. ↑ Glass, Cieślak 1985 ↓, s. 24.
  2. ↑ Glass 1976 ↓, s. 426.
  3. ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 50.
  4. ↑ a b Cynk 1971 ↓, s. 718.
  5. ↑ Skrzydlata Polska 6'1935 ↓, s. 148.
  6. ↑ Skrzydlata Polska 7'1935 ↓, s. 161.
  7. ↑ Skrzydlata Polska 8'1935 ↓, s. 217-219.
  8. ↑ a b Glass 1976 ↓, s. 427.
  9. ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 692.
  10. ↑ Skrzydlata Polska 7'1937 ↓, s. 187-188.
  11. ↑ Skrzydlata Polska 6'1937 ↓, s. 146.
  12. ↑ Skrzydlata Polska 7'1937 ↓, s. 151-152.
  13. ↑ Skrzydlata Polska 8'1937 ↓, s. 198.
  14. ↑ Skrzydlata Polska 5'1938 ↓, s. 136.
  15. ↑ Skrzydlata Polska 8'1938 ↓, s. 227.
  16. ↑ Skrzydlata Polska 9'1938 ↓, s. 246.
  17. ↑ a b c Glass 1976 ↓, s. 428.
  18. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 718-719.
  19. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 719.

Bibliografia

Polskie szybowce i motoszybowce do 1939 roku
Warsztaty Szybowcowe ZASPL – Lwów
Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa – Dęblin
Wojskowe Warsztaty Szybowcowe – Kraków
Lwowskie Warsztaty Lotnicze
Warsztaty Szybowcowe w Warszawie
Harcerskie Warsztaty Szybowcowe
Konstrukcje amatorskie

II Rzeczpospolita

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Sokół szybowiec.jpg
Szybowiec Sokół