Sokół białorzytny

Sokół białorzytny

Falco dickinsoni[1]
P. L. Sclater, 1864
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sokołowe
Rodzina	sokołowate
Podrodzina	sokoły
Plemię	Falconini
Rodzaj	Falco
Gatunek	sokół białorzytny
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Sokół białorzytny^[3], pustułka białorzytna (Falco dickinsoni) – gatunek ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae) zamieszkującego południową i wschodnią Afrykę.

Systematyka

Nazwa angielska ptaka, Dickinson’s Kestrel, oraz nazwa łacińska odnoszą się do angielskiego lekarza i misjonarza, który zbierał różne okazy zwierząt. Inna nazwa zwraca uwagę na biały kuper.

Nie wyróżnia się podgatunków^[4][5]. Najbliższymi krewnymi tej pustułki są sokół ciemny i pustułka prążkowana. Trzy wymienione gatunki zalicza się czasem do podrodzaju Dissodectes.

Sokoły białorzytne na XIX-wiecznej rycinie

Charakterystyka

To dość mała, krępa pustułka z dużą, kwadratową głową. Mierzy 27–30 cm długości oraz 61–68 cm rozpiętości skrzydeł. Waży 167–246 gramów. Samica jest około 4% większa i 10–20% cięższa niż samiec. Upierzenie w większości jest ciemnoszare z jasną głową i kuprem. Ogon ma szarą barwę i wąskie paski, choć subterminalny prążek jest szeroki. Spodnia część lotek jest również prążkowana. Woskówka i nogi są żółte. Na głowie wokół oczu występuje naga żółta skóra. Dziób ma ciemnoszary kolor, a oczy są brązowe. Osobniki młodociane są szarobrązowe z prążkowanymi bokami ciała, ale bez jasnej głowy i kupra. Ich woskówka i otoczka oczna są zielonawe.

Przeważnie to ptak milczący, ale w sytuacjach alarmowych lub gdy się komunikuje z innymi pustułkami, wydaje wysokie piski. Przy gnieździe słychać miękkie, miauczliwe odgłosy, które mają zachęcić młode do jedzenia.

Występowanie i siedlisko

Zamieszkuje sawannę i otwarte obszary leśne, szczególnie tereny bagniste w pobliżu wód. Związany jest najczęściej z palmami arekowatymi z rodzaju Hyphaene i Borassus. Często spotyka się go również przy baobabach. W niektórych regionach widuje się go na plantacjach palm kokosowych.

Areał występowania obejmuje Mozambik, Zimbabwe, Zambię i Malawi po północno-wschodnią Afrykę Południową (głównie w Parku Narodowym Krugera), w północnej Botswanie, północno-wschodniej Namibii, wschodniej Angoli, południowej części Demokratycznej Republiki Konga i częściowo w Tanzanii. Wyjątkowo zdarza się jej zalatywać do Kenii.

Zachowanie

Zwykle poluje z zasiadki, a jedynie rzadko zdarza się jej zawisać w powietrzu i wypatrywać zdobyczy. Duże owady, takie jak koniki polne, stanowią większą część diety. Żywi się również jaszczurkami i płazami, czasem ptakami, nietoperzami, gryzoniami i wężami. Często zwraca uwagę na płonące trawy, gdzie poluje na uciekające od ognia owady i inną zdobycz.

Okres lęgowy

Trwa od lipca do października w Tanzanii i od września do grudnia na bardziej południowych terenach. Gniazda są prosto wyskrobanymi zagłębieniami bez użycia dodatkowego budulca. Znajdują się od 2 do 18 metrów nad ziemią w koronie uschniętej palmy lub w szczelinie kory baobabu. Czasem ptak ten wykorzystuje stare gniazda po warugach. Samica składa od 1 do 4 jaj. Mają kremową barwę i rudawo-brązowe kropkowanie. Wysiadywane są przez samicę 30 dni. Młode pierzą się w pełni po około 33–35 dniach.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokoła białorzytnego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny^[2].

Całkowity zasięg występowania pokrywa około 3,4 milionów km². Ogólnie uznaje się sokoła białorzytnego za ptaka rzadkiego, choć jest pospolitszy na niektórych fragmentach areału, np. na Zanzibarze i na wyspie Pemba w Tanzanii. Wycinanie palm kokosowych jest potencjalnym zagrożeniem dla gatunku.

Przypisy

Bibliografia

• Beolens, Bo & Watkins, Michael (2003) Whose Bird?: Men and women commemorated in the common names of birds, Christopher Helm, London.
• Channing, Keith (2007) The Hawk Conservancy Trust: Dickinson's Kestrel - Falco dickinsoni. Accessed 01/07/07.
• Ferguson-Lees, James & Christie, David A. (2001) Raptors of the World, Christopher Helm, London.
• Global Raptor Information Network (2007) Species account: Dickinson's Kestrel Falco dickinsoni. Downloaded from http://www.globalraptors.org on 1 Aug. 2007.
• Sinclair, Ian & Ryan, Peter (2003) Birds of Africa south of the Sahara, Struik, Cape Town.
• Zimmerman, Dale A.; Turner, Donald A. & Pearson, David J. (1999) Birds of Kenya & Northern Tanzania, Christopher Helm, London.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia sokoła białorzytnego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Zdjęcia sokoła białorzytnego. kestreling.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-08)].