Sokół siwy

Sokół siwy

Falco hypoleucos[1]
Gould, 1841
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sokołowe
Rodzina	sokołowate
Podrodzina	sokoły
Plemię	Falconini
Rodzaj	Falco
Gatunek	sokół siwy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
narażony na wyginięcie

Sokół siwy^[3] (Falco hypoleucos) – gatunek rzadko spotykanego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae), zamieszkującego Australię. Monotypowy (nie wyróżnia się podgatunków)^[4]. Narażony na wyginięcie.

Charakterystyka

Od góry posiada głównie szare upierzenie, od dołu białe. Lotki mają ciemniejsze końcówki. Woskówka ma żółtą barwę. Ptak mierzy 30–45 cm długości i 85–95 cm rozpiętości skrzydeł. Waży 350–600 g. Samice są większe.

Występowanie i środowisko

Sokół siwy jest endemicznym gatunkiem Australii, zwykle ograniczony areałem do suchego interioru. Spotykany na otwartych przestrzeniach, np. na użytkach zielonych z rosnącą tam rośliną z rodzaju Triodia, akacjowych zaroślach i suchych terenach zalesionych.

Zachowanie

Większość ptaków jest osiadła, oprócz okresów suszy, kiedy ptaki rozlatują się na wybrzeże lub w inne rejony interioru. Zaobserwowano tendencję do występowania tych ptaków latem bardziej na południu, a zimą żyją one w bardziej północnej części areału. W Queenslandzie wykazano regularne przemieszczenia z zachodu na wschód. Od jesieni do zimy w okresie pozalęgowym osobniki młodociane i nie posiadające partnera lęgowego zalatują na wybrzeża Queenslandu i Nowej Południowej Walii (nie ma ich tam latem).

Pożywienie

Żywi się ptakami, zwłaszcza papugami i gołębiami. Łapie też inne ptaki, małe ssaki, gady i duże owady. Może jeść padlinę.

Poluje w trakcie niskiego, szybkiego lotu, lotu szybowcowego lub długiej zasiadki, po której następuje sfrunięcie i schwycenie zdobyczy, która znajduje się na ziemi. Może też łapać ją bezpośrednio w locie. Lot charakterystyczny dla sokołów rozpoczyna z wysokich partii drzew, nurkując w powietrzu porusza się po zygzakowatym torze wzdłuż wewnętrznych cieków wodnych.

Okres lęgowy

Gniazda znajdują się na drzewach, wykorzystuje lęgowiska zbudowane z gałęzi po innych ptakach, np. krukowatych. Nie tworzy kolonii. Lęgowiska zwykle położone są na najwyższych drzewach rosnących przy ciekach wodnych, szczególnie na eukaliptusach kamaldulskich.

W lęgu znajduje się 2–3 jaj, wyjątkowo 4. Wysiadywanie trwa 35 dni. Młode pozostają w gnieździe przez 41–52 dni. Okres lęgowy uzależniony jest od pory deszczowej. Przy przedłużającej się suszy ptaki mogą porzucać gniazda.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2012 uznaje sokoła siwego za gatunek narażony (VU – vulnerable). Wcześniej – od 2000 miał on status bliski zagrożenia (NT – near threatened), a od 1994 – VU^[2].

Jest to ptak szeroko rozpowszechniony, ale bardzo rzadki. Populację ostrożnie szacuje się na około 500 par lęgowych, a trend liczebności uznaje się za stabilny. Zagrożenie dla gatunku wynika z nadmiernego wypasu na pastwiskach w strefie suchej oraz wycinki drzew i oczyszczania terenu pod drobne uprawy rolne w strefie półpustynnej, co spowodowało degradację siedlisk tych sokołów i negatywnie wpłynęło na liczebność ich potencjalnych ofiar i dostępność miejsc gniazdowania^[2].

Gatunek wymieniony w porozumieniu CITES w załączniku II.

Sokół siwy uznany jest za gatunek narażony (vulnerable) na mocy australijskiego Aktu Ochrony Środowiska i Zachowania Bioróżnorodności z 1999 roku (Environment Protection and Biodiversity Conservation Act 1999 – EPBC) z późniejszymi poprawkami^[5].

Status w poszczególnych jednostkach podziału administracyjnego Australii (2020)^[5]

• Australia Południowa – rzadki (rare)
• Australia Zachodnia – narażony (vulnerable)
• Nowa Południowa Walia – zagrożony (endangered)
• Queensland – narażony (vulnerable)
• Terytorium Północne – narażony (vulnerable)
• Wiktoria – zagrożony (threatened); na doradczej liście zagrożonych kręgowców Victorii z 2013 roku: zagrożony (endangered)

Przypisy

Bibliografia

• BirdLife International. (2006). Species factsheet: Falco hypoleucos. Downloaded from http://www.birdlife.org on 9/12/2006
• Marchant, S.; & Higgins, P.J. (Eds). (1993). Handbook of Australian, New Zealand and Antarctic Birds. Vol. 2: Raptors to Lapwings. Oxford University Press: Melbourne. ISBN 0-19-553069-1.
• Charakterystyka sokoła siwego (ang.)

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).