Sokół skalny

Sokół skalny

Falco eleonorae[1]
Gené, 1839
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sokołowe
Rodzina	sokołowate
Podrodzina	sokoły
Plemię	Falconini
Rodzaj	Falco
Gatunek	sokół skalny
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
lęgowiska      zimowiska

Sokół skalny^[3] (Falco eleonorae) – gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae), zamieszkujący basen Morza Śródziemnego, atlantyckie wybrzeże Afryki oraz brzegi Morza Czerwonego. Zimuje na Madagaskarze. Do Polski zalatuje wyjątkowo^[4]. Nie wyróżnia się podgatunków^[5][6].

Morfologia

Cechy gatunku

Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są nieco większe od samców. Wierzch ciała łupkowoszary, spód brązowy z ciemnymi podłużnymi plamkami. Dziób czarny, nogi żółte. Ogon dłuższy niż u innych sokołów, skrzydła długie i smukłe. Występują dwie odmiany barwne: ciemna, prawie czarna, oraz znacznie częstsza jasna – z ciemnym „wąsem” na jasnych policzkach i wyraźnie kreskowanym spodem ciała.

Wymiary średnie

długość ciała ok. 36–42 cm^[5]
rozpiętość skrzydeł 84–105 cm^[5]
masa ciała samca 350–390 g, samicy 340–460 g^[5]
stosunek długości czaszki do dł. dzioba (u 1 okazu): 49 mm do 20 mm^[7]

Zasięg występowania, środowisko

Zasięg występowania

Gniazduje na wyspach i wybrzeżach od Wysp Kanaryjskich i północno-zachodniego Maroka na wschód przez basen Morza Śródziemnego po Sporady, Limnos, Cyklady, Dodekanez, Kretę i Cypr. Zimuje głównie na Madagaskarze, jednak niektóre osobniki migrują na Maskareny lub do Mozambiku. Opuszcza kolonie lęgowe w środku października lub w listopadzie^[5].

W Polsce do 2002 roku stwierdzony 10 razy^[8][9], jedenaste stwierdzenie miało miejsce w 2012 roku^[9]. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego w 2013 roku dokonała rewizji stwierdzeń rzadkich ptaków i aż 7 stwierdzeń sokoła skalnego zweryfikowała negatywnie^[10].

Biotop

Podczas rozrodu głównie wyspy i mniejsze wysepki, na zimowiskach na Madagaskarze również otwarte lasy^[11]. W okresie lęgowym na większych wyspach, np. Sardynii i Sycylii, oraz w Afryce i Turcji gnieździ się na nadbrzeżnych klifach^[12].

Zachowanie

Jaja z kolekcji muzealnej

Gniazdo

Na półce skalnej lub na ziemi^[11]. Często w zagłębieniu lub pod krzewem^[12].

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając od 1 do 4 jaj^[12] w lipcu-sierpniu; dzięki temu wylęganie się młodych przypada na okres jesiennych migracji wróblowych^[5]. Inkubacja trwa 28–30 dni, a młode opierzają się po 35–40 dniach życia. Młode samce zwykle pozostają zwykle w okolicach kolonii, za to młodociane samice bardziej się oddalają^[12].

Pożywienie

Owady i małe ptaki^[5]. W sezonie lęgowym specjalizuje się w polowaniu na migrujące ptaki wróblowe. Niekiedy kilka sokołów skalnych współpracuje ze sobą, tworząc „barierę” w odstępach kilkuset metrów, dzięki której każdy przelatujący ptak zostanie dostrzeżony^[12].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokoła skalnego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji szacowano na 29 200 – 29 600 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy^[2].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[13].

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Species account: Eleonora's Falcon Falco eleonorae. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund, 2020. [dostęp 2020-09-08]. (ang.).