Sokołów Małopolski

Sokołów Małopolski
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	rzeszowski
Gmina	Sokołów Małopolski
Aglomeracja	rzeszowska
Prawa miejskie	1569
Burmistrz	Andrzej Mariusz Ożóg
Powierzchnia	15,54 km²
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 4236; 272,6 os./km²
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	36-050
Tablice rejestracyjne	RZE
	Położenie na mapie gminy Sokołów Małopolski Sokołów Małopolski
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sokołów Małopolski
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Sokołów Małopolski
	Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego Sokołów Małopolski
	50°13′57″N 22°07′15″E/50,232500 22,120833
TERC (TERYT)	1816114
SIMC	0974966
	Urząd miejskiul. Rynek 1; 36-050 Sokołów Małopolski
	Strona internetowa
	BIP

Sokołów Małopolski – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sokołów Małopolski. Jest jednym z miast aglomeracji rzeszowskiej. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 878, 875 i 881.

Sokołów Małopolski leży w historycznej ziemi przemyskiej^[3], w XVI w. położony był w powiecie przeworskim w województwie ruskim^[4].

Według danych z 1 stycznia 2018 Sokołów Małopolski liczył 4133 mieszkańców^[5].

Ośrodek usługowy; drobny przemysł: metalowy, drzewny i spożywczy.

Położenie

Sokołów Małopolski leży na skrzyżowaniu historycznych szlaków handlowych: „krakowskiego” z Tarnowa przez Krzeszów i „Madziarskiego” z Sandomierza przez Rzeszów i Duklę na Węgry. Usytuowane w węźle pięciu gościńców, w widłach Wisły i Sanu, na Płaskowyżu Kolbuszowskim w granicach Kotliny Sandomierskiej, w odległości 24 kilometrów na północ od Rzeszowa i 128 kilometrów na południe od Lublina. W pobliżu znajduje się Port Lotniczy w Jasionce (11 km).

Teren gminy leży na obszarze dawnej Puszczy Sandomierskiej, a najbardziej wartościowe fragmenty tego kompleksu leśnego zostały objęte ochroną krajoznawczą tworząc Sokołowsko-Wilczowolski Obszar Chronionego Krajobrazu. Miasto i Gmina Sokołów Małopolski posiada łagodny klimat, z niewielką ilością opadów.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. rzeszowskiego.

Południowo-zachodni narożnik rynku w Sokołowie po pożarze 25–26 lipca 1904 r. Po lewej ruiny dawnej apteki

Przedwojenny sokołowski rynek wraz z kościołem i jego starą wieżą w tle

Historia^[6]

Początek miastu Sokołów Małopolski dała stara osada łowiecka i targowa w Puszczy Sandomierskiej, powstała prawdopodobnie w XIV wieku. W 1569 roku Jan z Pilczy Pilecki otrzymał od Zygmunta Augusta prawa miejskie dla Sokołowa i nakreślił renesansowe rozplanowanie sieci ulic z centralnie położonym obszernym rynkiem. Miasto zostało ulokowane na prawie chełmińskim, a mieszkańcy zwolnieni byli z podatków na najbliższych 20 lat. Rozwój miasta zostaje przerwany w roku 1608, kiedy to Sokołów zniszczył i ograbił Stanisław Stadnicki z Łańcuta zwany „Diabłem Łańcuckim”. Miasto rozwijało się szybko, uzyskując status prężnego ośrodka rzemieślniczego, którego wyroby szewskie, stolarskie, garncarskie, tkackie i kowalskie słynęły w szerokiej okolicy. W roku 1641 wydany zostaje ponadto dekret powołujący do życia w Sokołowie cech wspólny obejmujący bednarzy, stolarzy, kołodziejów i garncarzy.

W roku 1657 Sokołów po raz kolejny zostaje zniszczony, tym razem za sprawą węgierskich wojsk pod wodzą księcia Siedmiogrodu, Jerzego II Rakoczego. Miasto zostaje wtedy spalone, a wraz z nim miejscowy kościół. W XVII w. próbą obrony, przeciw rozmaitym najazdom, była budowa fortyfikacji. Wcześniej miasto nękali między innymi Węgrzy oraz Tatarzy, pustosząc również okoliczne miejscowości. Po 1772 Sokołowszczyzna wraz z samym Sokołowem wcielona zostaje do zaboru austriackiego. Mimo licznych tragicznych wydarzeń miasto wzrasta i w połowie XIX wieku zostaje stolicą powiatu sokołowskiego. Niepomyślny koniec XIX wieku i pierwsza połowa wieku XX przyhamowują jednak rozwój gospodarczy miasta.

W 1863 (pożar dzielnicy żydowskiej), a następnie 25 lipca 1904 roku w wielkim pożarze, w ciągu zaledwie trzech godzin Sokołów doszczętnie spłonął, co zmusiło dużą część mieszkańców do opuszczenia miasta. Zmniejszyła się również liczba ludności żydowskiej w mieście, szczególnie tej bogatszej, która udaje się na emigrację m.in. do Stanów Zjednoczonych.

Miasto po tych zdarzeniach wyraźnie podupada, a w okresie międzywojennym staje się to coraz bardziej widoczne. Likwidowane zostają urzędy, zniesiony zostaje urząd podatkowy, a w mieście nie zostaje wybudowana żadna fabryka, podczas gdy miasto leżało w obrębie Centralnego Okręgu Przemysłowego, nie powstała również planowana linia kolejowa, która miała przebiegać przez Sokołów.

W 1944 roku w pobliskim lesie w Turzy NKWD przeprowadzało egzekucje żołnierzy Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Sokołowa Małopolskiego w 2014 roku^[5].

Zabytki

Pierwotny układ ulic, wpisany został do Rejestru Zabytków. W wyniku pożarów (szczególnie z 1904 roku) nie przetrwało zbyt wiele budowli z dawniejszych okresów. Miasto posiada zwartą zabudowę z XIX i XX wieku.

W XVII wieku Sokołów posiadał wały ziemne wraz z pięcioma bramami wjazdowymi i fosą. Ich fragmenty zachowały się obecnie jedynie w plebańskim ogrodzie oraz od strony wschodniej miasta przy ulicy Zawale.

W Sokołowie znajduje się również najlepiej zachowany w województwie podkarpackim nowy cmentarz żydowski z 300 nagrobkami z XVII-XX wieku. Przy ul. Kochanowskiego na miejscu starszego cmentarza żydowskiego stoi odbudowany ohel z macewami ku pamięci sokołowskiego rabina Meilecha Weichselbauma.

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela wybudowany w stylu neogotyckim w latach 1908–1916 według projektu Jana Sas Zubrzyckiego. Nowy hełm wyniosłej wieży tego kościoła, zniszczonej w wyniku działań wojennych w lipcu 1944 roku zaprojektował prof. Wiktor Zin. W miasteczku znajduje się drugi filialny kościół pw. Ducha Świętego wybudowany w II połowie XIX wieku. Na obrzeżach Sokołowa znajduje się wiele XVIII-to wiecznych krzyży i figur. W gminie znajdują się cztery zabytkowe kościoły, z których na największe uznanie zasługuje drewniany kościółek z XVII wieku w Wólce Niedźwiedzkiej.

Wybrane obiekty zabytkowe Sokołowa Małopolskiego

Kościół św. Ducha

Kościół parafialny św. Jana

Magistrat w Sokołowie Małopolskim

Macewy na cmentarzu żydowskim Nowym

„Stara Poczta” ul. Podstawskiego

Transport

W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:

droga wojewódzka nr 878: kierunek Rzeszów-Sokołów Małopolski-Lublin-Białystok
droga wojewódzka nr 875: kierunek Mielec-Kolbuszowa-Sokołów Małopolski-Leżajsk
droga wojewódzka nr 881: kierunek Łańcut

Przez Sokołów Małopolski przebiega droga ekspresowa S19 wraz z wschodnią obwodnicą miasta.

Miasto posiada bardzo dobre połączenia autobusowe z Rzeszowem i Stalową Wolą.

Szkoły

Zespół Szkół w Sokołowie Małopolskim, ul. Lubelska 37 – link
Zespół Szkół im. Jana Pawła II, ul. Lubelska 41 – link
Niepaństwowa Szkoła Muzyczna I i II st., ul. Lubelska 41 – link

Instytucje i organizacje kulturalne

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Sokołowie Małopolskim – link
Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Sokołowie Małopolskim – strona oficjalna
Fundacja Wspierania Edukacji Artystycznej w Sokołowie Małopolskim – link
Towarzystwo Miłośników Ziemi Sokołowskiej – link

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Jana Chrzciciela, należąca do dekanatu Sokołów Małopolski, diecezji rzeszowskiej.
Świadkowie Jehowy:
- zbór Sokołów Małopolski, Sala Królestwa^[7].

Sport

Kluby sportowe

TG Sokół Sokołów Małopolski – piłka nożna, strona oficjalna
UKS Sokół Sokołów Małopolski – badminton

Obiekty sportowe

Trybuna stadionu przy ul. Polnej (2013)

Początkowo za boisko do piłki nożnej mieszkańcom Sokołowa i okolic służyły błonia pod Turzą. Tuż po I wojnie światowej podjęto działania mające na celu budowę dużego stadionu sportowego przy wylocie ulicy Raniżowskiej (obecnie Podstawskiego). Stadion został oddany do użytku na początku lat dwudziestych.

Stadion przy ul. Polnej – piłka nożna; obiekt TG Sokół Sokołów Małopolski powstał w l. 1919-1921; po remoncie na przełomie 2011 i 2012 posiada 820 miejsc siedzących i wymiary boiska 104 × 63 m (wcześniej odpowiednio 200 i 105m x 68m). W lipcu 1961 rozpoczęto budowę pawilonu sportowego, który oficjalnie otwarto 8 maja 1966. W 1972 nastąpiło poszerzenie terenu stadionu, a w 1986 po raz kolejny rozbudowano pawilon sportowy. Remont stadionu na przełomie 2011 i 2012 objął płytę stadionu, budynek pawilonu klubowego oraz trybuny^[8].
Stadion przy ul. Lubelskiej – lekkoatletyka, piłka nożna, siatkówka plażowa
Kryta Pływalna przy ul. Pileckich 5 – link
„Orlik” – ul. Sportowa 6 – piłka nożna, siatkówka, koszykówka, piłka ręczna
Hala Sportowa – ul. Lubelska 37
Hala Sportowa – ul. Lubelska 41

Rekreacja

Okolice Sokołowa Małopolskiego posiadają dużą liczbę ścieżek, które idealnie nadają się do letniej turystyki rowerowej i pieszej. W zimie natomiast leśne ścieżki w okolicy Turzy wykorzystywane są przez amatorów biegów narciarskich. Przez miasto, w którym zlokalizowana jest mała baza hotelowa i restauracja, przebiega niebieski szlak turystyczny z Głogowa Młp. do Leżajska^[9]. W Wólce Niedźwiedzkiej oddano do użytku zbiornik wodny „Niedźwiadek” o powierzchni 8,0 ha lustra wody z przyległym obszarem rekreacyjnym. Podobny zbiornik znajduje się także tuż obok osiedla „Pod Lasem”^[10].

Ludzie związani z Sokołowem

Miasta partnerskie

Zobacz też

Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Małopolskim
Stary cmentarz żydowski w Sokołowie Małopolskim
Stara Synagoga w Sokołowie Małopolskim
Synagoga w Sokołowie Małopolskim
Synagoga Chowewej Cijon w Sokołowie Małopolskim

Przypisy

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2011 r.). [dostęp 2013-03-18].
↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-02-02]
↑ „Historia”, tomy LXIV–LXVII (wyd. zbiorcze), red. Wacław Korta. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1988, s. 254.
↑ Piotr Ożóg, Leszek Zugaj: Historia administracji w gminie Sokołów Małopolski. Lublin 2012, s. 4.
↑ ^a ^b Sokołów Małopolski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ https://web.archive.org/web/20160702095629/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?5.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15] .
↑ Walicki B., Walicki L., W biało-niebieskich barwach. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i jego dziedzictwo w latach 1894–2004. Towarzystwo Miłośników Ziemi Sokołowskiej. Sokołów Młp. 2005.
↑ [1], na dole mapka.
↑ https://web.archive.org/web/20120820122437/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?4.
↑ https://web.archive.org/web/20130407042620/http://www.sokolow-mlp.pl/news.php, zakładka „Miasta Partnerskie”.
↑ ^a ^b ^c https://web.archive.org/web/20120826085928/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?35.
↑ ^a ^b ^c https://web.archive.org/web/20130531175701/http://falcontowns.org/.

Linki zewnętrzne

Stare i nowe zdjęcia miasta Sokołów Małopolski [2]
Ziemia Sokołowska – opis i fotogaleria
Sokołów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 31 .

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2011 r.). [dostęp 2013-03-18].

[rap-2] Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-02-02]

[3] „Historia”, tomy LXIV–LXVII (wyd. zbiorcze), red. Wacław Korta. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1988, s. 254.

[4] Piotr Ożóg, Leszek Zugaj: Historia administracji w gminie Sokołów Małopolski. Lublin 2012, s. 4.

[Populacja2018-5] Sokołów Małopolski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[6] ttps://web.archive.org/web/20160702095629/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?5.

[7] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15] .

[8] Walicki B., Walicki L., W biało-niebieskich barwach. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i jego dziedzictwo w latach 1894–2004. Towarzystwo Miłośników Ziemi Sokołowskiej. Sokołów Młp. 2005.

[9] [1], na dole mapka.

[10] ttps://web.archive.org/web/20120820122437/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?4.

[11] ttps://web.archive.org/web/20130407042620/http://www.sokolow-mlp.pl/news.php, zakładka „Miasta Partnerskie”.

[sokolow-mlp.pl-12] ttps://web.archive.org/web/20120826085928/http://www.sokolow-mlp.pl/page.php?35.

[falcontowns.org-13] ttps://web.archive.org/web/20130531175701/http://falcontowns.org/.

[a-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e podczas okupacji 1939–45 większość gmin powiatu zniesiono kosztem utworzenia obszarów specjalnych; jedynie miasta Kolbuszowa i Sokołów oraz gminę Sokołów włączono do Landkreis Reichshof (dystrykt krakowski, GG)

[a-15] ursywą opisano jednostki utworzone przez władze hitlerowskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[A]

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przeworsk Ropczyce Sanok Stalowa Wola Strzyżów Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Miasta	Błażowa Boguchwała Dynów Głogów Małopolski Sokołów Małopolski Tyczyn
Gminy miejskie	Dynów
Gminy miejsko-wiejskie	Błażowa Boguchwała Głogów Małopolski Sokołów Małopolski Tyczyn
Gminy wiejskie	Chmielnik Dynów Hyżne Kamień Krasne Lubenia Świlcza Trzebownisko

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Kolbuszowa (od 1934) Sokołów (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Kolbuszowa (→) Majdan Sokołów (→)
Gminy miejskie (1920–39^[A] i 1945–75)	Kolbuszowa^[A] Sokołów (Małopolski)^[A]
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39^[A], 1945–54 i 1973–75)	Cmolas (do 1939 i od 1945) (Stary) Dzikowiec (do 1939 i od 1945) Kolbuszowa (od 1973) Kolbuszowa Dolna (de facto do 1942, de jure do 1948) Kolbuszowa Górna (do 1939 i 1945–54) Majdan (Królewski) (do 1939 i od 1945) Niwiska (de facto od 1944, de jure od 1949) Raniżów (do 1939 i od 1945) Sokołów (Małopolski)^[A]
Gromady (1954–72)	Cmolas (1954–72) Domatków (1954–59) Dzikowiec Stary (1954–72) Górno (1954–72) Jagodnik (1954–72) Kolbuszowa Dolna (1954–72) Kolbuszowa Górna (1954–72) Krzątka (1954–72) Kupno (1954–72) Lipnica (1954–59) Majdan (Królewski) (1954–72) Mazury (1954–61) Mechowiec (1954–59) Nienadówka (1954–72) Niwiska (1954–72) Ostrowy Tuszowskie (1954–59) Przedbórz (1954–72) Raniżów (1954–72) Siedlanka (1954–72) Sokołów (Małopolski) (1954–72) Staniszewskie (1954–59) Stary Dzikowiec (1954–72) Trzeboś (1954–68) Trzęsówka (1954–59) Werynia (1954–61) Widełka (1954–59) Wilcza Wola (1954–72) Wola Raniżowska (1954–72) Wola Rusinowska (1954–61) Zapole (1954–59)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne