Sokołówka (struga)

Ten artykuł należy dopracować: od 2020-06 → napisać artykuł w sposób neutralny, od 2020-06 → usunąć nieencyklopedyczne treści. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Sokołówka

Sokołówka na terenie osiedla Marysin
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	10,2 km
Źródło
Miejsce	Na osiedlu Marysin-Rogi w Łodzi
Współrzędne	51°48′32″N 19°29′47″E/51,808889 19,496389
Ujście
Recypient	Bzura
Miejsce	Bzura
Współrzędne	51°50′24″N 19°20′52″E/51,840000 19,347778
Położenie na mapie Łodzi źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa łódzkiego źródło ujście

Sokołówka – rzeka w województwie łódzkim, której długość szacuje się na ok. 10,2 km.

Źródło rzeki znajduje się na osiedlu Marysin-Rogi w Łodzi. Sokołówka zasila m.in. stawy w parku im. Adama Mickiewicza (Julianowskim).

Sokołówka, drugi, lewy dopływ Bzury z terenu Łodzi, uchodzący do niej poza granicami miasta poniżej wsi Sokołów (stąd nazwa), miała obszary źródłowe na północny wschód od Łodzi, w rejonie wsi Rożki. Jej długość ogólna wynosi 13,3 km, w tym na obszarze Łodzi 13,0 km, w kanalizacji krytej 4,6 km. Dorzecze ma obszar 44,5 km kwadratowych.

Bieg Sokołówki w terenie

Sokołówka rozpoczyna się dziś od przepustu pod ul. Strykowską poniżej ul. Ametystowej, dalej płynie w kierunku zachodnim suchą, miejscami słabo wykształconą bruzdą doprowadzoną do ul. Centralnej. Stąd koryto cieku ujęte jest w kanał kryty o długości ok. 1,3 km. Przy wylocie kanału krytego, poniżej ul. Dziewanny, pojawia się stały przepływ, jednakże jego zabarwienie wskazuje na domieszkę ścieków bytowo-gospodarczych. Tutaj do koryta rzeki skierowane są liczne wyloty kanałów deszczowych od strony ul. Morelowej oraz kolektor deszczowy doprowadzony z rejonu ul. Inflanckiej. Wszystkie wyloty są w pewnym stopniu zanieczyszczone ściekami, z uwagi na brak sieci kanalizacji sanitarnej w górnej części zlewni Sokołówki, powyżej ul. Łagiewnickiej.

Przepływając przez Park im. Mickiewicza na Julianowie, Sokołówka dzięki spiętrzeniu na zastawce przy ul. Zgierskiej tworzy dwa ciekawe stawy widokowe z wyspą.

Dalej koryto rzeki jest wyraźnie wykształcone i poniżej ul. Brukowej przyjmuje z prawej strony dopływ – rzekę Brzozę. Natomiast koryto uregulowane jest aż do ujścia do Bzury, 270 m poza granicą miasta, przy moście na drodze Zgierz-Aleksandrów, stanowiącym granicę między Łodzią i gminą Aleksandrów.

Poniżej ul. Sokołowskiej, na wschód od ul. Zimna Woda, Sokołówka przyjmuje z lewej strony dopływ – Aniołówkę z rzeką Zimną Wodą, a kilkaset metrów przed ujściem do Bzury, prawy dopływ – rzekę Wrzącą.

Z Sokołówką i jej dopływem – Brzozą (bardzo często utożsamianą z Sokołówką) łączy się istotne nieporozumienie, pokutujące do dzisiaj wśród starszych łodzian, a nawet mylące niektórych współczesnych badaczy historii Łodzi. Gęsta i splątana sieć łódzkich cieków – zwłaszcza w północnej części miasta powodowała, że ludność przypisywała odcinkom tych cieków nazwy innych rzek, albo wręcz obdarzała je rozmaitymi nazwami (np. Wiekczyzna-Wietrzyzna-Wrząca, Trawica-Rokitówka-Brzoza, Stara Rzeka-Starowiejska-Struga-Ostroga-Łódka itp).

Podobnie Sokołówka na starszych mapach i planach nazywana była Brzozą, którą to nazwę obecnie ma krótki, prawy dopływ Sokołówki, zwany dawniej Trawicą.

Związki z odległą i niedawną historią

Sokołówka, nader często pomyłkowo wiązana z nazwą Brzozy, trwale związana jest z najdawniejszą historią tego rejonu. Na terenie parku im. Adama Mickiewicza w Julianowie, należącym dawniej do Radogoszcza, jednego z najstarszych osiedli w sąsiedztwie Łodzi, znajduje się osobliwy pagórek okolony głębokim rowem. Istnieją uzasadnione przypuszczenia, że na tym miejscu w XIII w. wznosił się obronny gródek, strzegący starego szlaku z Łęczycy do Piotrkowa. W dokumencie z 1242 roku, Radogoszcz wymieniony jest jako miejsce zjazdu książąt polskich, w którym uczestniczył Konrad I mazowiecki. Zarówno gródek jak i wieś Radogoszcz posadowione były wzdłuż południowej krawędzi doliny rzeki.

W latach 80. XIX wieku tę część Radogoszcza nabył na licytacji jeden z najzamożniejszych przemysłowców łódzkich, „król wełny” – Juliusz Heinzel i na wzniesieniu w starym parku wystawił wspaniały pałac. Szerokie schody prowadziły z tarasu pałacowego nad brzeg stawu, utworzonego przez spiętrzenie przepływającej przez park rzeki Sokołówki. Pomiędzy pałacem a stawem tryskała fontanna, zaś po obu stronach urządzono zwierzyniec i ogród owocowy. W parku wokół pałacu zasadzono liczne okazałe drzewa, w tym setki lip sprowadzonych z Berlina. Największą jego ozdobą były oczka wodne, powstałe na poszerzeniu Sokołówki. Urządzane tu były latem i zimą wystawne przyjęcia, bale, zimowe kuligi.

We wrześniu 1939 r. pałac zbombardowali Niemcy. Ślad po dawnej rezydencji przetrwał tylko w postaci niewielkich stawów na Sokołówce, działających obecnie jako zbiorniki techniczno-retencyjne. Po 1945 roku rozebrane zostało murowane ogrodzenie parku. Do dzisiaj w parku można znaleźć pozostałości ozdobnych kafli z pałacu.

Sokołówka i inne łódzkie rzeki są celowe utrzymywane w klasyfikacji w katastrach wodnych jako rzeki po to, żeby uzasadnić ich podległość przepisom o ochronie wód^[1].

Renaturyzacja Sokołówki

Przykładem właściwego postępowania z łódzkimi rzekami jest właśnie Sokołówka. W ostatnim okresie w historii Sokołówki następuje ważny przełom.

Podjęte zostały decyzje o renaturyzacji Sokołówki i jej doliny. Planowane jest utworzenie wielu akwenów – stawów retencyjnych zlokalizowanych w miejscu dawnych, istniejących przed laty naturalnych zbiorników wodnych na odcinku między ul. Zgierską i Szczecińską. Stawy podniosą walory krajobrazowe okolicy i poprawią mikroklimat na znacznym obszarze. Ich brzegi zostaną zadrzewione, a na utworzonych wysepkach może żyć ptactwo wodne. Wzdłuż brzegów rzeki przewiduje się utworzenie kilkunastokilometrowych ścieżek rowerowych.

Wprawdzie mieszkańcy rzędu bloków przy ulicy Liściastej, wzdłuż której miał powstać pierwszy staw zgłosili szereg obaw związanych z nieoczekiwaną zmianą środowiska, ale wspólny entuzjazm Zarządu Miasta, naukowców i projektantów podejmujących działania dla zapewnienia czystości i bezpieczeństwa dla otoczenia renaturyzowanej rzeki, zapewne zagwarantuje powodzenie tych działań. Roboty kanalizacyjne w pobliżu koryta Sokołówki powyżej ul. Zgierskiej prowadzone jednocześnie, spowodują, że do rzeki przestaną spływać miejskie ścieki. Być może wkrótce łodzianie będą mogli spacerować nad brzegami tworzonych zbiorników. Całość prac przewiduje się zakończyć do 2013 r. lub 2015 r., a teren między ul. Zgierską i al. Włókniarzy włączony zostanie do Parku im. Adama Mickiewicza (Park Julianowski).

Rzeka została objęta „Programem małej retencji dla miasta Łodzi”. Program zakłada odtworzenie naturalnego koryta rzeki, utworzenie na niej 7 stawów (w tym zbiorników retencyjnych) oraz zagospodarowanie parkowe okolicznych terenów.

Wstępna ocena statusu ekologicznego wód rzeki Sokołówki (K. Krawętek, P. Nowicka, J. Żelazna-Wieczorek, 2008), wskazuje na IV i V klasę czystości, natomiast zbiorniki na rzece klasyfikują się do III i IV klasy. Wody charakteryzują się silną eutrofią. Na odcinkach rzecznych są α-mezo-polisaprobowe do α-mezosaprobowych (Van Dam 1994), natomiast zbiorniki są nieco mniej obciążone materią organiczną, a ich wody klasyfikują się jako α-mezosaprobowe do β-α-mezosaprobowych (Hofmann 1994).

Zobacz też

• rzeki w Łodzi.
• Rzeki w Polsce

Przypisy

Bibliografia

• Waldemar Bieżanowski: Łódka i inne rzeki łódzkie. Łódź: Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Łodzi, Zora, 2003, wyd. II
• Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2000 roku. Praca zbiorowa, Łódź, 2001
• Materiały Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Łodzi
• Katarzyna Krawętek, Paulina Nowicka, Joanna Żelazna-Wieczorek: Ecological status assessment of the Sokołówka River, based on benthic diatoms. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2008