Sokolik czerwonooki

Sokolik czerwonooki
Polihierax semitorquatus[1]
(A. Smith, 1836)
Ilustracja
Samiec w Parku Narodowym Buffalo Springs, Kenia
Ilustracja
Samica w Parku Narodowym Buffalo Springs
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sokołowe

Rodzina

sokołowate

Podrodzina

sokoły

Plemię

Falconini

Rodzaj

Polihierax
Kaup, 1847

Gatunek

sokolik czerwonooki

Synonimy
  • Falco simitorquata A. Smith, 1836[2]
Podgatunki
  • P. s. castanonotus (Heuglin, 1860)
  • P. s. semitorquatus (A. Smith, 1836)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

Sokolik czerwonooki[4] (Polihierax semitorquatus) – gatunek małego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae) zamieszkującego wschodnią i południową Afrykę. To najmniejszy drapieżny ptak Czarnego Kontynentu.

To mały sokół mający jedynie 19–20 cm długości. Jego ofiarami padają owady, małe gady, a nawet niewielkie ssaki.

Systematyka

Wyróżniono dwa podgatunki P. semitorquatus[5]:

  • P. semitorquatus castanonotus
  • P. semitorquatus semitorquatus

Charakterystyka

Dorosłe sokoliki czerwonookie mają biały spód ciała i oblicze. Wyższe partie są szare, a samice mają poza tym kasztanowy grzbiet. Na karku widać białe plamy przypominające oczy. Osobniki młodociane mają brązowy grzbiet, ale są bardziej matowe niż dorosłe samice i mają cienką rudą smugę na piersi. Lotki na skrzydłach posiadają czarne i białe (bardziej czarne od góry, a bardziej białe od dołu) plamki. Ogon posiada biało-czarne prążki[6].

Lata nisko, falującym torem. Rozmiarami, wzorem ubarwienia, nawykami z siedzeniem w wyprostowanej postawie na gałęzi lub wierzchołku drzewa przypomina dzierzby.

Wydawany odgłos to wysokie, powtarzane „kikikik” (w Kenii) lub „czip czip” i „kik-kik-kik-kik” (w południowej Afryce).

Zasięg występowania, środowisko

Sokolik czerwonooki zamieszkuje obszary suchego buszu. Podgatunek P. s. castanonotus występuje od Sudanu Południowego do Somalii na wschodzie i do Ugandy i Tanzanii na południu. Podgatunek P. s. semitorquatus zasiedla regiony od południowej Angoli do północnej części Południowej Afryki[3][5].

Pożywienie

Żywi się owadami, jaszczurkami i małymi wężami, które chwyta na ziemi po locie z wyeksponowanej gałęzi i zabiera z powrotem na gałąź do zjedzenia. Zjada też małe ptaki, które łapie w locie[7].

Gniazdowanie

W Kenii sokolik czerwonooki wydaje swoje potomstwo w gniazdach bawolika białogłowego, tam gdzie pokrywają się zasięgi obu tych gatunków. W południowej Afryce młode sokoliki znajduje się w pobliżu gniazd bawolików czerwonodziobych, choć głównie wychowują pisklęta w niezamieszkałych gniazdach tkaczy, które są pokaźnych rozmiarów i mają wiele komór. Czasem mogą je zajmować nawet w gnieździe, gdzie wyprowadzany jest nadal lęg tkaczy. Pomimo iż żywią się innymi ptakami i są większe od tkaczy, zwykle ich nie atakują, choć wyjątkowo mogą je chwytać, zjadać pisklęta, a nawet osobniki dorosłe[8].

Okres lęgowy ciągnie się od sierpnia do marca. Najczęściej wysiadywanie jaj przypada na październik i listopad. Może wyprowadzać 2 lęgi w ciągu roku. Samica składa od 1 do 4 jaj (zwykle 3) o wymiarach 28 × 22,5 mm. Wysiadywanie trwa 28-30 dni. Młode karmione są przez oboje rodziców. Ich opieka kończy się po około 2 miesiącach.

Poliandria

Afrykańskie sokoliki czerwonookie czasem pozostają w związkach poliandrycznych, gdzie razem żyją więcej niż dwa osobniki zajmujące się pisklętami. Są cztery możliwości wytłumaczenia tego zachowania:

  • skuteczniejsza obrona młodych;
  • poliandria na zasadach kooperacji;
  • opóźnienie w wydawaniu potomstwa przez młodociane sokoliki;
  • lepsza termoregulacja (zachowanie ciepłoty ciała).

Potwierdzeniem tej ostatniej tezy jest fakt przebywania południowoafrykańskich sokolików czerwonookich w gniazdach tkaczy także zimą, już poza sezonem lęgowym. W gniazdach tkaczy zachowana jest lepsza izolacja termiczna[9].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokolika czerwonookiego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[3].

Przypisy

  1. Polihierax semitorquatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. African Pygmy Falcon (Polihierax semitorquatus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
  3. a b c BirdLife International, Polihierax semitorquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017 [online], wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-26] (ang.).
  4. Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-04].
  5. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-04]. (ang.).
  6. Zimmerman, Dale A.; Turner, Donald A.; and Pearson, David J.: Birds of Kenya and Northern Tanzania. Princeton University Press, 1999, s. 90–91, 110–111, 309. ISBN 0-691-01022-6. [dostęp 2007-07-26].
  7. Species account: Pygmy Falcon Polihierax semitorquatus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-09-04]. (ang.).
  8. Covas, Rita; Huyser, Onno; and Doutrelant, Claire. Pygmy Falcon predation of nestlings of their obligate host, the Sociable Weaver. „Ostrich”. 75 (4), s. 325–326, 2004. 
  9. Spottiswoode, Claire; Herrmann, Eric; Rasa, O. Anne E.; and Sapsford, Colin W.. Co-operative breeding in the Pygmy Falcon Polihierax semitorquatus. „Ostrich”. 75 (4), s. 322–324, 2004. DOI: 10.2989/00306520409485462. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Polihierax semitorquatus -Buffalo Springs National Park, Kenya-8.jpg
Autor: Steve Garvie from Dunfermline, Fife, Scotland, Licencja: CC BY-SA 2.0
An adult male African Pygmy-falcon at Buffalo Springs National Park, Kenya.
Polihierax semitorquatus distribution map.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Range map for Polihierax semitorquatus based on BirdLife International and Durham University data.