Solanka kolczysta

Solanka kolczysta
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinaszarłatowate
Rodzajsolanka
Gatuneksolanka kolczysta
Nazwa systematyczna
Salsola kali L.
Sp. Pl. 222. 1753[3]
Salsola kali Helgoland.JPG

Solanka kolczysta (Salsola kali L.) – gatunek rośliny z rodziny szarłatowatych[2], w XX wieku w wyodrębnianej rodzinie komosowatych[4]. Występuje w Europie, Azji i północnej Afryce[4], jako roślina zawleczona i zdziczała rośnie także w Ameryce Północnej[5]. W Polsce rośnie głównie na nizinach[6].

Morfologia

Pokrój
Roślina naga lub owłosiona, sinozielona, wyprostowana i zwykle z licznymi łukowato wzniesionymi rozgałęzieniami[4].
Łodyga
Osiąga od 10 do 100 cm wysokości. Jest bruzdowana i białawozielona, często czerwono nabiegła[4].
Liście
Szydlaste lub równowąskolancetowate, płaskie lub nieco mięsiste. Siedzące i od nasady ku wierzchołkowi zwężają się. Na końcu z kolcem[4].
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo lub po 2–3 w kątach przysadek w kłosokształtnych kwiatostanach wzdłuż szczytowych odcinków pędu. Przysadki podobne do liści – szydlaste i zakończone kolcem, na brzegu błoniaste. Każdy kwiat wsparty jest dwoma dłuższymi od okwiatu podkwiatkami, podobnymi do przysadek i liści. Listki okwiatu w dwóch okółkach. W zewnętrznym są trzy listki szersze, a w wewnętrznym dwa węższe. Listki te są błoniaste, ale podczas owocowania twardnieją i otulają owoc[4].
Owoce
Błoniaste, kształtu beczułkowatego lub kulistego. Zawierają czarne nasiona[4].

Biologia i ekologia

  • Roślina jednoroczna, halofit. Rośnie na piaskach i solniskach. Kwitnie od lipca do września. Liczba chromosomów 2n = 36[5]. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Na pustyniach wiatr pędzi zeschnięte pędy tej rośliny wraz z nasionami, w ten sposób je rozsiewając. Są to tzw. biegacze pustynne[7].
  • Roślina o działaniu alergicznym. Przy bezpośrednim kontakcie ze skórą może powodować zapalenie skóry. Jej ostre kolce przebijają skórę i stymulują reakcję uczuleniową. U osób uczulonych powoduje astmę, alergiczny nieżyt nosa i alergiczne zapalenie spojówek[8].

Systematyka i zmienność

W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[4][5]:

  • subsp. kali – występuje na brzegach mórz. Końce listków okwiatu z wyraźnym nerwem środkowym wyciągniętym w kolec. W Polsce rośnie tylko na wybrzeżu. Podgatunek charakterystyczny klasy Cakiletea maritimae[9].
  • subsp. ruthenica (Iljin) Soó (synonimy: S. kali subsp. pontica Pallas, S. tragus L., S. ruthenica Iljin, S. australis R.Br.) – występuje na terenach piaszczystych, głównie na obszarach śródlądowych. Końce listków słabo zaostrzone, nerw środkowy słabo wykształcony. Podgatunek charakterystyczny zespołu Salsoletum ruthenicae. Podgatunek wyróżniający zespołu Corispermo-Brometum tectorum.

Zastosowanie

Zawiera dużą ilość soli mineralnych. W krajach Azji Zachodniej popiół pozostały po spaleniu solanki kolczystej mieszano z oliwą z oliwek i otrzymywano w ten sposób ług używany do mycia i prania. W tym samym celu używano także solanki bezbronnej lub solirodu krzaczastego[7]. W Biblii znajdują się w 3 miejscach odniesienia do takiego zastosowania ługu: (Jr 2,22, Ml 3,2, Dn 13,17)[7].

Zagrożenia i ochrona

Podgatunek typowy umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) w kategorii zagrożenia VU (narażony)[10][11].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-08-08] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
  4. ↑ a b c d e f g h Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1992, s. 211. ISBN 83-85444-06-8.
  5. ↑ a b c Salsola kali (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-08-08].
  6. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  7. ↑ a b c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  8. ↑ Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
  10. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ​ISBN 83-89648-38-5​
  11. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
354 Salsola kali.jpg

Kali turgida (Dumort.) Guterm., (Syn. Salsola kali L.)

Original Description
Sodaört, Salsola kali L.
Salsola kali Helgoland.JPG
Autor: Gabriele Kothe-Heinrich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Salsola kali, Heligoland (Germany)