Solaris (gwiazda)
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 21h 13m 35,990s[1] | ||||||||
| Deklinacja | +14° 41′ 21,78″[1] | ||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||
| Odległość | |||||||||
| Wielkość obserwowana (pasmo V) | |||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||
| Ruch własny (DEC) | −0,275 ± 0,056[1] mas/rok | ||||||||
| Prędkość radialna | −44,46 ± 0,04[1] km/s | ||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||
| Typ widmowy | K5[1] | ||||||||
| Masa | |||||||||
| Promień | |||||||||
| Metaliczność [Fe/H] | 0,36 ± 0,03[2] | ||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||
| Jasność | |||||||||
| Okres obrotu | |||||||||
| Prędkość obrotu | 0,77 ± 0,81[2] km/s | ||||||||
| Przyspieszenie grawitacyjne | 398[2] m/s² | ||||||||
| Temperatura | 4884 ± 30[2] K | ||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||
| |||||||||
Solaris[4] (BD +14 4559) – gwiazda w gwiazdozbiorze Pegaza. Według pomiarów sondy Gaia opublikowanych w 2018 roku, jest odległa od Słońca o 161 lat świetlnych. Obiega ją co najmniej jedna planeta pozasłoneczna.
Charakterystyka obserwacyjna
Jest to gwiazda niewidoczna gołym okiem, jej obserwowana wielkość gwiazdowa to 9,66m[2]. Jest jednak dostrzegalna przez niewielki teleskop optyczny, a w dobrych warunkach obserwacyjnych nawet przez lornetkę. Znajduje się na niebie pomiędzy najjaśniejszą gwiazdą Pegaza, Enif (Epsilon Pegasi) a gwiazdozbiorem Delfina, z Polski jest dobrze widoczna przez większą część roku, szczególnie w jesienne i zimowe wieczory[5].
Charakterystyka fizyczna
Solaris to pomarańczowy karzeł, gwiazda mniejsza i chłodniejsza od Słońca; należy do typu widmowego K5[1][6]. Ma temperaturę około 4884 K[2]. Jej masa to 0,87 masy Słońca, a promień to 0,84 promienia Słońca[2].
W 2009 roku zespół astronomów Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierunkiem Andrzeja Niedzielskiego odkrył krążącą wokół tej gwiazdy planetę BD +14°4559 b (Pirx); współodkrywcami byli Grzegorz Nowak, Monika Adamów i Aleksander Wolszczan. Planeta jest gazowym olbrzymem podobnym do Jowisza, który obiega swoją gwiazdę po ekscentrycznej orbicie w średniej odległości 0,77 au, podobnej do odległości Wenus od Słońca. Krąży w obrębie ekosfery układu. Istnieją przesłanki, że w układzie znajduje się także druga, dalsza planeta[3][5].
| Towarzysz | Masa (MJ) | Okres orbitalny (dni) | Półoś wielka (au) | Ekscentryczność |
|---|---|---|---|---|
| b[3][7] (Pirx) | 1,47 | 268,94 ± 0,99 | 0,777 | 0,29 ± 0,03 |
Nazwa
Gwiazda ma nazwę własną Solaris, wywodzącą się z twórczości Stanisława Lema. W powieści pod tym tytułem, Solaris jest pokrytą oceanem planetą, wokół której obraca się akcja. Nazwa została wyłoniona w konkursie zorganizowanym w 2019 roku przez Międzynarodową Unię Astronomiczną w ramach stulecia istnienia tej organizacji. Prawo nazwania gwiazd i okrążających je planet zyskało sto państw. Uczestnicy z Polski mogli wybrać nazwę dla tej gwiazdy. Wybrane nazwy miały być powiązane tematycznie i związane z Polską[5][6]. Spośród nadesłanych propozycji zostało wybranych siedem par nazw (dla gwiazdy i planety), z których w głosowaniu internetowym najwięcej głosów otrzymały Geralt i Ciri, imiona postaci z twórczości Andrzeja Sapkowskiego, ale Międzynarodowa Unia Astronomiczna przyjęła parę, która otrzymała drugi z kolei wynik – Solaris i Pirx[4], gdyż Geralt i Ciri jako postaci z serii gier komputerowych Wiedźmin są znakami towarowymi. Kolejne miejsca w plebiscycie zajęły: Swarog i Weles, Jantar i Wolin, Piast i Lech, Polon i Rad, Twardowski i Boruta[8].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Solaris (gwiazda) w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l B. Deka-Szymankiewicz i inni, The Penn State – Torun Centre for Astronomy Planet Search stars. IV. Dwarfs and the complete sample., „Astronomy & Astrophysics”, 615A, DOI: 10.1051/0004-6361/201731696, Bibcode: 2018A&A...615A..31D, arXiv:1801.02899 (ang.).
- ↑ a b c A. Niedzielski, G. Nowak, M. Adamów, A. Rieke. Substellar-mass Companions to the K-dwarf BD+14 4559 and the K-giants HD 240210 and BD+20 2457. „The Astrophysical Journal”. 707 (1), s. 768–777, 2009. DOI: 10.1088/0004-637X/707/1/768. arXiv:0906.1804. Bibcode: 2009ApJ...707..768N. (ang.).
- ↑ a b Polska planeta i gwiazda otrzymały nazwy nawiązujące do twórczości Stanisława Lema. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2019-12-17. [dostęp 2019-12-17].
- ↑ a b c Rusza konkurs na nazwy planet pozasłonecznych – wymyśl polską nazwę dla egzoplanety!. Urania – Postępy Astronomii, 2019-06-06. [dostęp 2019-06-07].
- ↑ a b IAU100 NameExoWorlds. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2019-06-06. [dostęp 2019-06-07].
- ↑ Solaris (gwiazda) w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
- ↑ Piotr Cieśliński, Walka o polski układ w kosmosie. Lem wygrywa, Sapkowski zdyskwalifikowany, wyborcza.pl, 17 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-18].
Linki zewnętrzne
- Anderson E, Francis C: HIP 104780. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2019-06-07]. (ang.).