Sophia Jex-Blake

Sophia Jex-Blake
Ilustracja
Sophia Jex-Blake (ok. 1860)
Data i miejsce urodzenia

21 stycznia 1840
Hastings, East Sussex

Data i miejsce śmierci

7 stycznia 1912
Rotherfield

Zawód, zajęcie

nauczycielka i lekarka

Narodowość

szkocka

Tytuł naukowy

stopień M.D.

Alma Mater

Queen’s College,
Uniwersytet w Bernie

Sophia Jex-Blake (ur. 21 stycznia 1840 w Hastings, East Sussex, zm. 7 stycznia 1912 w Rotherfield) – pierwsza szkocka lekarka, sufrażystka, działaczka na rzecz otwarcia dla brytyjskich kobiet drogi do edukacji medycznej, kariery zawodowej i niezależności finansowej, założycielka pierwszych medycznych szkół dla kobiet w Londynie (1874) i w Edynburgu (1886) oraz szpitali dla kobiet i dzieci w obu miastach.

Życiorys

Dzieciństwo i college

Urodziła się w roku 1840 w Hastings, jako córka Mary Cubitt i Thomasa Jex-Blaka, wziętego adwokata (wkrótce przeszedł na emeryturę). Była dzieckiem inteligentnym i niepokornym[1]. Gdy miała 11 lat rodzina przeniosła się do Brighton. Sophia uczyła się w kilku prywatnych szkołach z internatem. Chciała podjąć studia, lecz rodzice – ewangelicy-anglikanie o tradycyjnych poglądach na temat edukacji dziewcząt – początkowo odmówili swojej zgody. Zgodę ojca otrzymała w roku 1858 i zaczęła uczęszczać do Queen's College(ang.) przy Harley Street w Londynie[2][a]. Znaczący wpływ wywarł na nią nauczyciel Frederick Denison Maurice(ang.)[3] – jeden z założycieli Ruchu Chrześcijańskich Socjalistów, a jej koleżankami były Dorothea Beale[4] i Frances Mary Buss(ang.)[5]. Osiągała tak dobre wyniki w nauce matematyki, że złożono jej propozycję objęcia posady nauczyciela tego przedmiotu. Rodzice wyrazili zgodę na podjęcie tej pracy pod warunkiem, że nie będzie pobierać wynagrodzenia[2][6].

Kontakt z założycielkami Kensington Society

W pierwszym okresie swojej pracy nauczycielskiej mieszkała z Octavią Hill[7] i jej rodziną; zaprzyjaźniła się też z grupą feministek[b], które w roku 1865 założyły grupę dyskusyjną Kensington Society(ang.)[8], a w roku 1866 złożyły petycję do Parlamentu z prośbą o przyznanie kobietom prawa wyborczego. Między innymi spotkała Elizabeth Garrett – przyszłą pierwszą angielską lekarkę – której w roku 1862 pomagała przygotować podanie o przyjęcie na studia medyczne w Uniwersytecie Edynburskim – poznała dokładniej wysokość barier, które stały przed kobietami zamierzającymi zdobyć wyższe wykształcenie[2][6].

Pobyt w Niemczech i Stanach Zjednoczonych

W roku 1862 Sophia Jex-Blake – przy wsparciu matki i za niechętną zgodą ojca – rozpoczęła obserwacje stanu edukacji kobiet w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Pracowała początkowo jako nauczycielka języka angielskiego w Mannheim – w domu prywatnym, a następnie (przez pół roku) w Grand Ducal Institution. Miała okazję zwiedzić Europę. Swoje spostrzeżenia na temat organizacji szkolnictwa w Niemczech oraz wrażenia z podróży regularnie opisywała w listach do matki i przyjaciółek[c][9].

Przełomowym był w jej życiu pobyt w Stanach Zjednoczonych (1865). Odwiedziła tam liczne szkoły – żeńskie i koedukacyjne – m.in. w Oberlin (Ohio), Hillsdale (Michigan), Saint Louis, Yellow Springs (Ohio) (Antioch College). Zgromadziła bogaty zbiór informacji o historii odwiedzanych szkół i uczelni, ich organizacji oraz programach nauczania. W Stanach Zjednoczonych spotkała dwie czołowe kobiety-lekarki: Lucy Sewall oraz Elizabeth Blackwell (doktorat w Boston MA), dzięki której miała możliwość pracy w New England Hospital for Women and Children[d] – szpitalu założonym w roku 1862 z inicjatywy dr Marii Zakrzewskiej, prowadzonym wyłącznie przez kobiety, w którym prowadzono również szkołę dla pielęgniarek[10]). Podjęła decyzję, że będzie lekarzem[2][11][12].

Okres po powrocie ze Stanów Zjednoczonych

Pierwsze szkockie absolwentki Uniwersytetu Edynburskiego
Były Bruntsfield Hospital, Edynburg[13]

Po powrocie do Edynburga w roku 1869 Sophia Jex-Blake rozpoczęła energiczne starania o prawa – dla siebie i czterech innych kobiet – do nauki w uniwersyteckiej Medical School. W tej długiej kampanii, m.in. w publicznych wypowiedziach, ujawniał się jej „zadziorny temperament”, co nie sprzyjało sprawie. Włączeniu kobiet do akademickiej społeczności sprzeciwiły się nie tylko władze uczelni – również studenci-mężczyźni[1][14], ostatecznie jednak Parlament uchwalił prawo umożliwiające kobietom studia medyczne, w tym utworzenie – w roku 1874 – London School of Medicine for Women. Jej założycielki, Elizabeth Garrett Anderson[15] i S. Jex-Blake, uzyskały stopień M.D. (Medical Doctor) za granicą – pierwsza w roku 1870 na Sorbonie, a druga w roku 1877 w Bernie (Szwajcaria)[1]. Kierownictwo szpitala objęła E. Garrett Anderson – osoba mniej kontrowersyjna od współzałożycielki[11].

S. Jex-Blake przeniosła się do Edynburga, gdzie we wrześniu 1878 roku otworzyła placówkę Provident Dispensary for Women and Children, przekształconą wkrótce w Edinburgh Hospital and Dispensary for Women and Children (apteka i 6 łóżek dla kobiet wymagających leczenia szpitalnego)[2][13]. W roku 1887 otworzyła również Edinburgh School of Medicine for Women (w której doszło do jej konfliktu z kilkoma studentkami, sprzeciwiającymi się surowym zasadom postępowania), a następnie konkurencyjną szkołę Scottish Association for the Medical Education for Women. Była aktywną działaczką Women's Suffrage Society. W roku 1899 przeszła na emeryturę i wyjechała z Edynburga. Zamieszkała, wspólnie z Margaret Georginą Todd (1859–1918) w małym gospodarstwie Windydene we wsi Mark Cross, ok. 5 mil od Royal Tunbridge Wells, gdzie kontynuowała kampanię w sprawie praw wyborczych dla kobiet. Tamże zmarła w dniu 7 stycznia 1912 roku[16][2].

Publikacje

Wśród wielu tekstów, napisanych przez Sophię Jex-Blake, znajdowały się m.in. (wybór według books.google)[17]:

  • 1867 – A Visit to Some American Schools and Colleges[12],
  • 1871 – Letter to "Dear Sir" : Edinburgh,
  • 1872 – Medicine as a Profession for Women,
  • 1872 – Official Papers Relating to the Case of Sophia Louisa Jex-Blake and Others V. Edinburgh University,
  • 1872 – Medical Women. Two Essays. I. Medicine as a Profession for Women. II. Medical Education of Women,
  • 1872 – Closed Record in Causa Sophia Louisa Jex-Blake and Others Against the Senatus Academicus of the University of Edinburgh, and Chancellor Thereof,
  • 1874 – The Medical Education of Women,
  • 1875 – The Practice of Medicine by Women: An Essay,
  • 1877 – Puerperal Fever: An Enquiry Into Its Nature and Treatment, with an Historical Retrospect of Some of the Chief Epidemics Recorded Under that Name and of the Principle Theories Successively Entertained Respecting It. With Notes of Personal Observations,
  • 1884 – The Care of Infants: A Manual for Mothers and Nurses, reprint BiblioBazaar, 2010 [1],
  • 1886 – Medical Women (V. 2); A Thesis and a History, reprint Nabu Press, 2012
  • 1893 – Medical Women in Fiction,

Upamiętnienie

Poza zachowanymi publikacjami Sophii Jex-Blake do upamiętnienia jej postaci przyczyniła się najbardziej Margaret Georgina Todd (1859–1918) – przyjaciółka, lekarka i pisarka – która w roku 1918 wydała obszerną książkę The Life Of Sophia Jex-Blake. Książka jest udostępniona w wersji cyfrowej przez California Digital Library[9]. Sophia Jex-Blake jest jedną z głównych bohaterek książki zatytułowanej Storming the Citadel. The Rise of the Woman Doctor[18] (E.H.Ch.M. Bell, E. Blackwell, 1953), jej nazwisko jest też wymieniane w słowniku biograficznym Notable women in the life sciences (B.F. Shearer, B.S. Shearer, 1996)[19].

Tablice pamiątkowe umieszczono na ścianie domu, w którym się urodziła oraz w Katedrze św. Idziego w Edynburgu. Nazwisko Sophii Jex-Blake znajduje się też na jednym z witraży Kościoła pw. Wszystkich Świętych w High Wycombe. W t.zw. „Dove Window”, upamiętniającym Frances Dove (założycielkę szkoły żeńskiej Wycombe Abbey w roku 1896), znajdują się wizerunki i nazwiska innych kobiet, które przeciwdziałały męskiej dominacji; obok wizerunków Świętej Małgorzaty Szkockiej, Małgorzaty Beaufort i innych historycznych postaci, zamieszczono m.in. nazwiska: Octavia Hill, Sophia Jex-Blake, Elizabeth Garret-Anderson[20].

Imię Sophii Jex-Blake nadano jednemu z kraterów na Wenus[21].

1

Powyżej:
Tablice pamiątkowe:
na ścianie domu urodzenia
Sophii Jex-Blake w Hastings
i w Katedrze św. Idziego w Edynburgu[e],


Po prawej:
„Dove Window” w All Saints Church[f],
High Wycombe
2
3

Uwagi

  1. ↑ Zobacz – Schools Queen’s College, Harley Street w portalu British History Online
  2. ↑ M.in. Barbara Bodichon, Emily Davies, Elizabeth Garrett, Adelaide Anne Procter(ang.), Emily Faithfull
  3. ↑ Dużą część tych listów znalazła się w książce The life of Sophia Jex-Blake, której autorką jest Margaret Georgina Todd, mocno związana z Sophią Jex-Blake w ostatnich latach jej życia.
  4. ↑ New England Female Medical Collegeotwarto w roku 1856, a New England Hospital for Women and Children – w roku 1862.
  5. ↑ Zobacz – St Giles' Cathedral, Edinburgh.
  6. ↑ Zobacz – All Saints Church, High Wycombe

Przypisy

  1. ↑ a b c Dr. SOPHIA JEX-BLAKE 1840 - 1912. [w:] The WOMEN of BRIGHTON & HOVE [on-line]. womenofbrighton.co.uk. [dostęp 2013-11-28]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f John Simkin: Sophia Jex-Blake. [w:] Spartacus Educational > British History > Women's Suffrage [on-line]. www.spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2015-12-10]. (ang.).
  3. ↑ John Simkin: Frederick Denison Maurice. [w:] Spartacus Educational > British History > History of Socialism [on-line]. spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
  4. ↑ Dorothea Beale. [w:] Spartacus Educational > British History > British Education [on-line]. www.spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2015-12-17].
  5. ↑ John Simkin: Frances Buss. [w:] Spartacus Educational > British History > British Education [on-line]. spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2016-02-09]. (ang.).
  6. ↑ a b Shirley Roberts: Blake, Sophia Louisa Jex-Blake (1840–1912), physician and campaigner for women's rights. [w:] Oxford Dictionary of National Biography [on-line]. Oxford University Press, 2004. [dostęp 2018-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. (ang.).
  7. ↑ John Simkin: Octavia Hill. [w:] Spartacus Educational > British History > Religion and Society [on-line]. spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
  8. ↑ John Simkin: Kensington Society. [w:] Spartacus Educational > British History > Parliamentary Reform [on-line]. spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2016-02-09]. (ang.).
  9. ↑ a b Todd, Margaret Georgina, 1859–1918: The life of Sophia Jex-Blake. [w:] California Digital Library, Digital Archive [on-line]. Macmillan (London), 1918. [dostęp 2013-11-25]. (ang.).
  10. ↑ New England Hospital for Women and Children Records, 1792-1994 > Historical Note. [w:] Sophia Smith Collection Smith College Northampton, MA [on-line]. asteria.fivecolleges.edu. [dostęp 2013-11-28]. (ang.).
  11. ↑ a b Shirley Roberts: Sophia Jex-Blake: A Woman Pioneer in Nineteenth Century Medical Reform, ISBN 978-0-415-08753-7. Routledge, 1993. [dostęp 2013-11-26]. (ang.).
  12. ↑ a b Sophia Jex-Blake: A Visit to Some American Schools and Colleges. Macmillan and Company, 1867. [dostęp 2013-11-26]. (ang.).
  13. ↑ a b Lothian Hospital Histories > Bruntsfield Hospital. www.lhsa.lib.ed.ac.uk. [dostęp 2013-11-28]. (ang.).
  14. ↑ SOPHIA JEX BLAKE: Speech for admission to the Royal Infirmary of Edinburgh, 1871 From The Englishwoman's Review, April 1871. [w:] Notable Sussex Women [on-line]. www.hastingspress.co.uk. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
  15. ↑ John Simkin: Elizabeth Garrett Anderson. [w:] Spartacus Educational > British History > Women's Suffrage [on-line]. spartacus.schoolnet.co.uk. [dostęp 2016-01-20]. (ang.).
  16. ↑ Helena Wojtczak: SOPHIA JEX-BLAKE Determined to be a Physician. [w:] Notable Sussex Women [on-line]. www.hastingspress.co.uk. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
  17. ↑ Books › "Sophia Jex-Blake". [w:] Lista książek na www.google.pl; inauthor:"Sophia Jex-Blake" [on-line]. [dostęp 2013-11-26]. (ang.).
  18. ↑ Enid Hester Chataway Moberley Bell, Elizabeth Blackwell, Sophia Jex Blake, Elizabeth Garrett Anderson: Storming the Citadel. The Rise of the Woman Doctor. [With Special Reference to Elizabeth Blackwell, Elizabeth Garrett Anderson and Sophia Jex-Blake. London: 1953.
  19. ↑ Benjamin F. Shearer, Barbara Smith Shearer: Notable women in the life sciences: a biographical dictionary. Greenwood Press, 1996.
  20. ↑ Peter Cormack: Women Stained Glass Artists of the Arts and Crafts Movement: Exhibition Catalogue (Paperback). 7 grudnia 1985. ISBN 978-0-901974-22-8. (cyt. według en:wiki, zob. All Saints')
  21. ↑ Raymond M. Batson, Joel F. Russell: Gazetteer of Planetary Nomenclature 1994. [w:] U.S. Survey Bulletin 2129 [on-line]. States Government Printing Offive, Wshington, 1995. s. 207. [dostęp 2013-11-29]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Sophia Jex Blake (3573744951).jpg
Autor: Simon Harriyott from Uckfield, England, Licencja: CC BY 2.0
Sophia Jex Blake
Sophia Jex-Blake as a young woman.jpg
Sophia Jex-Blake (1840-1912) as a young woman
Sophia Jex-Blake memorial plaque, St Giles Edinburgh.JPG
Autor: Kim Traynor, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sophia Jex-Blake memorial plaque, St Giles Edinburgh
Former Bruntsfield Hospital, Whitehouse Loan Edinburgh.JPG
Autor: Kim Traynor, Licencja: CC BY-SA 3.0
Former Bruntsfield Hospital, Whitehouse Loan Edinburgh
Dove.png
Autor: Weglinde, Licencja: CC0
The three-light window in All Saints' High Wycombe is known as the “Dove Window” and remembers Frances Dove (1847-1942). It was designed by Caroline Townshend and Joan Howson. Frances Dove was one of the first students to enrol at Girton College and became founder and first headmistress of Wycombe Abbey School for girls in 1896. She was an active advocate of “women’s rights” and when the 1907 Qualification of Women (County and Borough Councils) Act was passed, which gave women the right to sit on local councils even though they could not vote, she was one of the first women in the country to be elected. In 1908 she was invited by the Council to become the Mayor and although Miss Dove had been elected by the Council this was overturned at the public “mayor making” ceremony when a male candidate stepped forward. This “mayor making” ceremony would take place in the market square ( an ancient weighing-in ceremony) at which the “mayor elect” is acclaimed by the people. Never before or since was another candidate brought in at that ceremony and “elected” by acclamation of the crowd, a crowd on that occasion no doubt packed with anti-feminists. Although Dove was not elected the Bucks Free Press noted that she was the only person to come out of the meeting with dignity. It seems she chose to wear a scholar’s cap with her councillor’s robes and High Wycombe women councillors still wear scholar’s caps with their robes to this day. She retired as headmistress in 1910, was appointed a JP, supported the Suffragettes and in 1928 was made a dame. She presented the window to the parish church to pay tribute to the achievement of women through the ages, in the face of male domination. The window was dedicated on Ascension Day in 1933. In the left panel, Townshend and Howson depicted Charlotte Brontë, Emily Davies, the first principal of Girton, St Bridget, St Winifred, Elizabeth Fry, the prison reformer and Florence Nightingale. They also listed the names of Maud Royden and Dame Millicent Fawcett, both suffragettes, Agnata Ramsay, the first woman to achieve a classics tripos at Cambridge, Mary Kingsley, Hannah More, anti-slavery writer and friend of Wilberforce and Edith Cavell. In the centre panels are depictions of St Margaret the Scottish Queen, Margaret Roper, daughter to Sir Thomas More, Margaret Beaufort, mother of Henry VII and benefactress of Oxford and Cambridge universities and Ann Clough, the first principal of Newnham College and the names Josephine Butler the social reformer, Octavia Hill, co-founder of the National Trust, Jenny Lind, opera singer, Sophia Jex-Blake, a pioneer of medical education for women, Elizabeth Garret-Anderson, first woman member of the British Medical Association and Agnes Jones the nurse praised by Florence Nightingale. In the right hand panel were depicted Grace Darling, Queen Victoria, Christina Rosetti and St Hilda together with the names St Frideswide, Mary Slessor the Scottish missionary, Alice Marval who died caring for plague victims in India, Amy Johnson, and Elsie Inglis a suffragette who took women’s medical units to serve on the Western Front in the Great War.
The first Scottish women to graduate from The University of Edinburgh.jpg
The first Scottish women to graduate from The University of Edinburgh