Szupin

Szupin
	; Sophora tetraptera
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	szupin
	Nazwa systematyczna
	Sophora L.; Sp. Pl. 373. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Sophora tomentosa L.
Synonimy
	Ammothamnus Bunge; Cephalostigmaton (Yakovlev) Yakovlev; Echinosophora Nakai; Edwardsia Salisb.; Edwarsia Dumort.; Goebelia Bunge ex Boiss.; Keyserlingia Bunge ex Boiss.; Patrinia Raf.; Pseudosophora (DC.) Sweet; Radiusia Rchb.; Vexibia Raf.; Vibexia Raf.; Zanthyrsis Raf.;

Sophora denudata

Szupin, sofora (Sophora L.) – rodzaj roślin należących do rodziny bobowatych, do podrodziny bobowate właściwe. Obejmuje 61 gatunków^[4]. Rodzaj jest szeroko rozprzestrzeniony w strefie międzyzwrotnikowej oraz na obszarach o ciepłym klimacie stref umiarkowanych na obu półkulach, z centrum zróżnicowania w Indiach, Chinach i Indochinach^[5]. W Europie południowo-wschodniej występują dwa gatunki, w Nowej Zelandii – 5^[6]. Pojedyncze gatunki rosną naturalnie w Afryce, liczne zostały tam introdukowane^[5]. W Europie i Azji Środkowej rosną rośliny zielne z tego rodzaju. Na Nowej Zelandii i w Chile dominują gatunki żółto kwitnące, a na pozostałych obszarach – biało i niebiesko^[7].

Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne. Niektóre używane są jako lecznicze lub z powodu właściwości toksycznych jako insektycydy. Wiele gatunków dostarcza cenionego drewna^[5]. Korzenie S. nuttalliana są żute dla ich słodkiego smaku. S. toromiro było jedynym gatunkiem dostarczającym drewna użytecznego do budownictwa na Wyspie Wielkanocnej. W 1917 został jeden okaz z powodu nadmiernej eksploatacji, a w 1962 gatunek na wyspie wyginął. Przetrwał dzięki okazom zielnikowym zebranym przez Thora Heyerdahla, z których pozyskano nasiona i namnożono w ogrodach botanicznych, przywracając z czasem gatunek także na wyspę, z której pochodzi^[6].

Morfologia

Sophora davidii

Pokrój: Krzewy i drzewa do 30 m wysokości, rzadziej także półkrzewy i byliny^[7]^[8].
Liście: Sezonowe lub zimozielone, skrętoległe, bez lub z przylistkami. Blaszka nieparzysto pierzasto złożona. Listków jest od 5 do 43 i osadzone są one mniej lub bardziej naprzeciwlegle na osi liścia. Blaszki listków są całobrzegie^[7]^[8].
Kwiaty: Zebrane w grona, czasem rozgałęzione lub silnie skrócone, wyrastające na końcach pędów lub w kątach liści. Kwiaty motylkowe, białe, żółte, niebieskie do fioletowych. Kielich dzwonkowaty, z 5 ząbkami. Pręcików 10, o nitkach zrastających się u nasady lub wolnych. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną, gęsto owłosioną zalążnią zawierającą 1–5 zalążków^[7]^[8], z szyjką słupka zwieńczoną drobnym, główkowatym znamieniem^[8].
Owoce: Strąki mięsiste lub skórzaste^[8], zwężające się między nasionami i często rozpadające się na jednonasienne segmenty^[7]. Nasiona w liczbie od jednego do wielu, kulistawe do eliptycznych, jasnoczerwone do czarnych^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Sophoreae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)^[2]^[9]. W dawniejszych ujęciach rodzaj obejmował liczniejsze gatunki, które zostały wyodrębnione do osobnych rodzajów (perełkowiec Styphnolobium, Calia), których tylko odległe pokrewieństwo potwierdziły badania molekularne^[5].

Wykaz gatunków^[4]

Sophora albescens (Rehder) C.Y.Ma
Sophora albopetiolulata Leonard
Sophora alopecuroides L.
Sophora bakeri C.B.Clarke ex Prain
Sophora benthamii Steenis
Sophora brachygyna C.Y.Ma
Sophora cassioides (F.Phil.) Sparre
Sophora chathamica Cockayne
Sophora chrysophylla (Salisb.) Seem.
Sophora davidi (Franch.) Skeels
Sophora denudata Bory
Sophora dunii Prain
Sophora exigua Craib
Sophora fernandeziana (Phil.) Skottsb.
Sophora flavescens Aiton
Sophora franchetiana Dunn
Sophora fraseri Benth.
Sophora fulvida (Allan) Heenan & de Lange
Sophora gibbosa (DC.) Yakovlev
Sophora godleyi Heenan & de Lange
Sophora howinsula (W.R.B.Oliv.) P.S.Green
Sophora huamotensis Mattapha, Suddee & Rueangr.
Sophora inhambanensis Klotzsch
Sophora interrupta Bedd.
Sophora jaubertii Spach
Sophora koreensis Nakai
Sophora leachiana M.E.Peck
Sophora lehmannii (Bunge) Yakovlev
Sophora linearifolia Griseb.
Sophora longicarinata G.Simpson & J.S.Thomson
Sophora longipes Merr.
Sophora macnabiana (Graham) Skottsb.
Sophora macrocarpa Sm.
Sophora mangarevaensis H.St.John
Sophora masafuerana (Phil.) Skottsb.
Sophora microcarpa C.Y.Ma
Sophora microphylla Aiton
Sophora mollis (Royle) Graham ex Baker
Sophora molloyi Heenan & de Lange
Sophora moorcroftiana (Benth.) Benth. ex Baker
Sophora nuttalliana B.L.Turner
Sophora oblongata P.C.Tsoong
Sophora pachycarpa Schrenk ex C.A.Mey.
Sophora praetorulosa P.T.Li
Sophora prostrata Buchanan
Sophora raivavaeensis H.St.John
Sophora rapaensis H.St.John
Sophora reedeana (Phil.) Yakovlev
Sophora saxicola Proctor
Sophora songarica Schrenk
Sophora stenophylla A.Gray
Sophora tetraptera J.S.Muell.
Sophora tomentosa L.
Sophora tonkinensis Gagnep.
Sophora toromiro (Phil.) Skottsb.
Sophora velutina Lindl.
Sophora violacea Thwaites
Sophora wightii Baker
Sophora xanthoantha C.Y.Ma
Sophora yunnanensis C.Y.Ma
Sophora zeylanica Trimen

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-16] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
↑ ^a ^b ^c Sophora L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-05].
↑ ^a ^b ^c ^d G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 243. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ ^a ^b David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 869. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 283. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Bojian Bao & Michael A. Vincent: Sophora Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-12].
↑ Genus Sophora L. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-12].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-16] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].

[powo-4] Sophora L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-05].

[legumes-5] G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 243. ISBN 978-1-900347-80-8.

[mabb-6] David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 869. ISBN 978-1-107-11502-6.

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 283. ISBN 0-333-73003-8.

[china-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Bojian Bao & Michael A. Vincent: Sophora Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-12].

[grin-9] Genus Sophora L. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-12].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Szupin

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie