Sorgo
 (c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0 Sorgo dwubarwne | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | sorgo |
| Nazwa systematyczna | |
| Sorghum Moench Meth. 207. 4 Mai 1794 | |
Sorgo (Sorghum Moench) – rodzaj roślin z rodziny wiechlinowatych obejmujący w zależności od ujęcia systematycznego 21[3], 30[4], do nawet około 60 gatunków[5]. Szczególnie dużo problemów taksonomicznych przysparza Sorghum bicolor, którego odmiany i podgatunki były powodem opisywania licznych, odrębnych gatunków[3]. Rośliny tego rodzaju występują w strefie klimatów ciepłych i gorących Starego Świata (tylko jeden endemiczny gatunek rośnie w Meksyku)[4], stanowiąc jedną z najważniejszych roślin zbożowych tych regionów świata. Poza Afryką różne gatunki i odmiany uprawiane są także w Indiach i Chinach. Gatunkiem typowym jest Sorghum bicolor (L.) Moench[6]. Sorgo zajmuje piąte miejsce na świecie pod względem obszaru upraw i może być uprawiane na ponad 80 procentach światowych terenów rolniczych. Rośliny tego gatunku cechują się dużą odpornością na wysokie temperatury i susze. Wartość odżywcza sorgo jest porównywalna z kukurydzą[7]. Ziarno cechuje się wysoką wartością odżywczą i może być wykorzystywane zarówno w celach konsumpcyjnych jak i jako pasza[8].
Systematyka
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), rzędu wiechlinowców (Poales)[2]. W obrębie rodziny należy do podrodziny Panicoideae, plemienia Andropogoneae[9].
- Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Juncanae Takht., rząd wiechlinowce (Poales Small), rodzina wiechlinowate (Poaceae (R. Br.) Barnh.), rodzaj sorgo (Sorghum Moench)[10].
- Gatunki flory Polski[11]
- sorgo alepskie (Sorghum halepense (L.) Pers.) – efemerofit
- Inne gatunki i mieszańce[12]
- Sorghum × almum Parodi
- Sorghum amplum Lazarides
- Sorghum angustum S. T. Blake
- Sorghum arundinaceum (Desv.) Stapf
- Sorghum bicolor (L.) Moench – sorgo dwubarwne, s. zwyczajne
- Sorghum brachypodum Lazarides
- Sorghum bulbosum Lazarides
- Sorghum burmahicum Raizada
- Sorghum controversum (Steud.) Snowden
- Sorghum × derzhavinii Tzvelev
- Sorghum × drummondii (Nees ex Steud.) Millsp. & Chase
- Sorghum ecarinatum Lazarides
- Sorghum exstans Lazarides
- Sorghum grande Lazarides
- Sorghum interjectum Lazarides
- Sorghum intrans F. Muell. ex Benth.
- Sorghum laxiflorum F. M. Bailey
- Sorghum leiocladum (Hack.) C. E. Hubb.
- Sorghum macrospermum E. D. Garber
- Sorghum matarankense E. D. Garber & Snyder
- Sorghum miliaceum (Roxb.) Snowden
- Sorghum nitidum (Vahl) Pers.
- Sorghum plumosum (R. Br.) P. Beauv.
- Sorghum propinquum (Kunth) Hitchc.
- Sorghum purpureosericeum (Hochst. ex A. Rich.) Asch. & Schweinf.
- Sorghum stipoideum (Ewart & Jean White) C. A. Gardner & C. E. Hubb.
- Sorghum timorense (Kunth) Büse
- Sorghum trichocladum (Hack.) Kuntze
- Sorghum versicolor Andersson
- Sorghum virgatum (Hack.) Stapf
Zastosowanie
- Niektóre gatunki są bardzo wartościowymi roślinami żywieniowymi, ponieważ zawierają do 13% białka oraz witaminy z grupy B.
- Liście wykorzystuje się jako paszę dla bydła, a ziarno przerabia na kaszę i mąkę, z której robi się placki.
- Z sorgo wykonuje się napój alkoholowy podobny do piwa albo wódki (rozmaite odmiany): gaoliang.
- Sorgo dostarcza także materiału do wyrobu mioteł i szczotek (tzw. szczotek ryżowych), źdźbła służą jako opał, materiał budowlany i do stawiania płotów[5].
Uprawa w Polsce
Sorgo zyskuje zainteresowanie w Polsce ze względu na zmianę warunków klimatycznych, które coraz bardziej sprzyjają uprawie sorgo niż kukurydzy[13]. Okresowe susze, podatność kukurydzy na stonkę kukurydzianą, choroby grzybowe oraz uprawa na niewłaściwych glebach przekonują rolników do zmiany upraw[14].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-14] (ang.).
- ↑ a b Species Records of Sorghum (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-14].
- ↑ a b Sorghum (ang.). W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-01-14].
- ↑ a b Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 493, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
- ↑ Interest of sorghum in Europe. [dostęp 2019-01-25].
- ↑ B. Bujanowicz i inni, Skład mineralny zielonek w zależności od gatunku i fazy wegetacji roślin, „Roczniki UMCS”, XIII (33), 2000, s. 257-262.
- ↑ Poaceae (grass family) (ang.). W: Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2011-01-14].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Sorghum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-23].
- ↑ Brzóska F., Śliwiński B., Jakość pasz objętościowych w żywieniu przeżuwaczy i metody jej oceny, „Wiadomości Zootechniczne”, 2011.
- ↑ Berenji J., Dahlberg J., Perspectives of sorghum in Europe, „J. Agron. Crop Sci.”, 190 (5), Parlier, 2004, s. 332-338, DOI: 10.1111/j.1439-037X.2004.00102.x.
Media użyte na tej stronie
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Habitus of Sorghum, probably Sorghum bicolor resp. a closely related agricultural hybrid. The plants are ± full-grown (up to ~4 m in hight) and part of a >5 hectare field in northern Germany. Obviously, they were cultivated experimentally as renewable organic material for fermentation in biogas plants.
Irrigating grain sorghum near Gainesville, Florida, USA.