Sosna Massona

Sosna Massona
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna Massona

Nazwa systematyczna
Pinus massoniana Lamb.
Descr. Pinus. 1: 17. 1803
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Morfologia

Sosna Massona (Pinus massoniana Lamb.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae).

Zasięg występowania

Występuje na Tajwanie oraz w centralnych i południowych Chinach. Na Tajwanie spotykana głównie na północy oraz na wschodzie, gdzie zasiedla przybrzeżne wzgórza[5]. W Chinach jej zasięg obejmuje Anhui, Fujian, Guangdong, Kuangsi, Kuejczou, Hajnan, zachodni Henan, Hubei, Hunan, południe Jiangsu, Jiangxi, południowy wschód Shaanxi, Syczuan, wschodni Junnan i Zhejiang[6].

Poza naturalnym zasięgiem występowania gatunek był uprawiany w północnym Wietnamie, m.in. w prowincjach: Hải Dương, Thanh Hóa i Quảng Ninh.

Morfologia

Pokrój
Drzewo o koronie szerokostożkowatej lub parasolowatej.
Pień
Krzywy, osiąga do 45 m wysokości i do 1,5 m średnicy. Kora w górnej części pnia czerwonobrązowa, ku dołowi szaro- lub czerwonobrązowa, nieregularne łuszcząca się lub podłużnie i głęboko spękana. Młode gałązki żółtawobrązowe.
Pąki
Zimowe pąki brązowe, jajowato-cylindryczne lub cylindryczne, na czubku zaostrzone.
Liście
Igły wyrastają po 2 (lub 3) na krótkopędach, lekko skręcone, wiotkie, jasnozielone, o długości 12–20 cm.
Szyszki
Szyszki nasienne zwisające, osadzone na krótkich szypułkach. Początkowo zielone, dojrzałe kasztanowe. Jajowate lub jajowato-cylindryczne, o rozmiarach (2,5)4–7 na 2,5–4(5) cm. Łuski nasienne z romboidalną apofyzą, lekko wypukłą lub płaską. Piramidka spłaszczona, lekko zapadnięta, przeważnie tępa. Nasiona brązowe, wąskojajowate, długości 4–6 mm, ze skrzydełkiem o długości 1,6–2,1 cm.

Biologia i ekologia

Igły półkoliste w przekroju poprzecznym. Dwie wiązki przewodzące i 4–9 kanałów żywicznych w liściu. Rzędy aparatów szparkowych widoczne na wszystkich stronach liścia. Pochewki liściowe trwałe.

Siewka wykształca 5–8 liścieni. Pylenie następuje od kwietnia do maja. Nasiona dojrzewają od października do grudnia następnego roku.

Występuje na wysokościach od bliskich poziomu morza do 2000 m n.p.m.

Systematyka i zmienność

Synonimy[7]: P. massoniana (Lamb.) Opiz 1839.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[8]:

  • podrodzaj Pinus
    • sekcja Pinus
      • podsekcja Pinus
        • gatunek P. massoniana

Wyróżnia się trzy odmiany:

  • P. massoniana Lamb. var. massoniana (syn. P. sinensis D. Don, P. nepalensis J. Forbes, P. canaliculata Miq., P. calavierei Lemée et Lév., P. argyi Lemée et Lév., P. argyi var. longe-vaginans Lév., P. crassicorticea Y.C. Zhong et K.X. Huang) – odmiana typowa, kora u podstawy pnia szarobrązowa, nieregularnie łuszcząca się, gałęzie pierwszego rzędu rozpostarte poziomo lub wzniesione, igły wiotkie, o długości 12–20 cm, szyszki nasienne jajowate lub stożkowato-jajowate, o rozmiarach 4–7 na 2,5–4 cm[9].
  • P. massoniana Lamb. var. hainanensis Cheng et Fu 1975 – kora czerwonobrązowa, łuszcząca nię nieregularnie, igły wiotkie, o długości 12–20 cm, gałęzie pierwszego rzędu rozpostarte poziomo, gałązki wznoszące się, szyszki nasienne jajowato-cylindryczne, o rozmiarach 4–7 na 2,5–5 cm. Odmiana występuje w chińskiej prowincji Hajnan[10],
  • P. massoniana Lamb. var. shaxianensis D.X. Zhou 1991 (uznana za synonim var. massoniana przez Farjona[11], ale powtórnie uznana za odmianę przez Wu i Ravena[6]) – pień prosty, kora czerwonobrązowa, łuszcząca się, pąki zimowe czerwonobrązowe, szyszki nasienne jajowato-elipsoidalne, o rozmiarach 5–9 na 2–3 cm, łuski nasienne jajowato-klinowate, apofyza lekko wypukła, piramidka kolczasta, nasiona czarno-brązowe, prawie jajowate, skrzydełko długości 2,5–3 cm. Występuje w środkowej części chińskiej prowincji Fujian (Shaxian)[12].

Oznaczanie odmian[6]:

1. Piramidka kolczasta – var. shaxianensis
1*. Piramidka zazwyczaj spłaszczona lub tępa.
2. Szyszki nasienne jajowate lub stożkowato-jajowate, kora szarobrązowa w dolnej części pnia, nieregularnie łuskowata i łuszcząca się – var. massoniana.
2*. Szyszki nasienne jajowato-cylindryczne, kora czerwonobrązowa, nieregularnie łuszcząca się – var. hainanensis.

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LC (Least Concern)[4].

Odmiana P. massoniana Lamb. var. hainanensis Cheng et Fu otrzymała wyższą kategorię zagrożenia EN (Endangered). Głównym zagrożeniem dla tej odmiany jest przejmowanie jej naturalnych siedlisk pod lasy gospodarcze[13].

Nazewnictwo

Gatunek nosi nazwę pochodzącą od nazwiska botanika Francisa Massona, który przywiózł z Przylądka Dobrej Nadziei okaz tej sosny do zielnika Banksa w Muzeum Brytyjskim[14].

Zastosowanie

Ważny gatunek leśny w południowych Chinach. Drewno wykorzystywane jest do prac konstrukcyjnych, w kolejnictwie, górnictwie oraz do wyrobu mebli i pulpy.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. ↑ a b A. Farjon, Pinus massoniana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2011-10-12] (ang.).
  5. ↑ Li Hui-Lin, Keng Hsuan: Pinaceae. W: Flora of Taiwan. Huang Tseng-Chieng (red. nacz.). Wyd. 2. Cz. 1. Tajpej: Editorial Committee of the Flora of Taiwan, 1994, s. 573. ISBN 957-9019-52-5.
  6. ↑ a b c Pinus massoniana. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden (ang.). [dostęp 2011-10-12]. 
  7. ↑ Christopher J. Earle: Pinus massoniana (ang.). W: Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2011-10-12].
  8. ↑ Christopher J. Earle: Pinus (ang.). W: Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2011-10-12].
  9. ↑ Pinus massoniana var. massoniana. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Scence Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden (ang.). [dostęp 2011-10-18]. 
  10. ↑ Pinus massoniana var. hainensis. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden (ang.). [dostęp 2011-10-18]. 
  11. ↑ Aljos Farjon: World Checklist and Bibliography of Conifers. Richmond: Royal Botanical Gardens at Kew, 1998. ISBN 1-900347-54-7.
  12. ↑ Pinus massoniana var. shaxianenis. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Scence Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden (ang.). [dostęp 2011-10-18]. 
  13. ↑ A. Farjon, Pinus massoniana var. hainanensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2011-10-12] (ang.).
  14. ↑ A. B. Lambert: A description of the genus Pinus, illustrated with figures, directions relative to the cultivation, and remarks on the uses of the several species. Londyn: J. White, 1803.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Pinus massoniana 2.jpg
Autor: Doctoroftcm, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pinus massoniana. The photo was taken in a hill of elevation about 200M in east of Jiangxi, China.
Pinus massoniana1.jpg
Pinus massoniana. Botanical illustration from: Description of the Genus Pinus, with directions relative to the cultivation, remarks on the uses of the several species and descriptions of many other new species of the Family of Coniferae illustrated with figures by Aylmer Bourke Lambert, Esq. London: Messrs. Weddell, MDCCCXXXII