Sosna meksykańska

Sosna meksykańska
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasanagonasienne
Klasaiglaste
Rządsosnowce
Rodzinasosnowate
Rodzajsosna
Gatuneksosna meksykańska
Nazwa systematyczna
Pinus ayacahuite Ehrenb. ex Schltdl.
Linnaea 12:492. 1838
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa zasięgu
Szyszki

Sosna meksykańska[5] (Pinus ayacahuite Ehrenb. ex Schltdl.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w Meksyku (Jalisco, Querétaro, Michoacán, Hidalgo, Dystrykt federalny, México, Guanajuato, Veracruz, Tlaxcala, Morelos, Puebla, Guerrero, Oaxaca, Chiapas), Gwatemali, Salwadorze i Hondurasie.

Morfologia

Pokrój
Korona drzewa od stożkowatej do zaokrąglonej, gałęzie w regularnych okółkach, rosnące poziomo, dolne często opadające. U starszych drzew pokrój bardziej nieregularny.
Pień
Prosty, dorasta do 45 m wysokości i 2 m średnicy. Kora początkowo cienka i gładka, z wiekiem staje się chropawa, szaro-brązowa, podzielona na małe prostokątne płaty.
Liście
Szpilki zebrane po 5 na krótkopędach, długości 10–18 cm, proste lub lekko skręcone, giętkie, ale nie opadające.
Szyszki
Szyszki męskie skupione przy końcach młodych pędów, żółte, owalne, o długości 7–10 cm. Podczas pylenia pomarańczowo-brązowe. Szyszki nasienne wyrastają po 2–4 przy końcach głównych gałęzi. Zwisające, delikatnie wykrzywione, dojrzałe o długości 15–40 cm, po otwarciu szerokie na 7–15 cm. Łuski nasienne cienkie, giętkie, o długości 5–7 cm. Nasiona jasnobrązowe z ciemnymi plamkami, opatrzone skrzydełkiem o długości 3–4 cm. Szyszki odmiany var. veitchii są dłuższe (15–50 cm) z grubo zakończonymi łuskami nasiennymi, dodatkowo skrzydełka nasion są krótsze.

Biologia i ekologia

Igły w przekroju poprzecznym trójkątne, mają po 2–4 kanały żywiczne, rzadko do 7. Siewki wykształcają 11–13 liścieni.

Sosna meksykańska rośnie zazwyczaj w górskich lasach mieszanych z innymi sosnami i jodłami. W parku Los Altos de San Miguel Totonicapán, w Gwatemali, rośnie razem z sosną Montezumy (Pinus montezumae), P. pseudostrobus, P. hartwegii, P. oocarpa, Abies guatemalensis i Cupressus lusitanica[6]. Występuje głównie na wysokościach 2000–3200 m n.p.m., chociaż spotykana już od 1500 m i aż do 3600 m. Odmiana typowa rośnie w całym zakresie wysokości, ale preferuje 1900–3200 m. Rośnie na stanowiskach stosunkowo chłodnych i wilgotnych[7]. Odmiana var. veitchii występuje w zakresie 2000–3600 m i preferuje wyżej położone stanowiska (2500-3200 m). Często porasta obszary sporadycznie zaśnieżane[8].

Populacje rosnące w meksykańskich stanach Oaxaca i Chiapas oraz w Gwatemali są gospodarzami pasożytniczej rośliny Arceuthobium guatemalense[7].

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[9]:

  • podrodzaj Strobus
    • sekcja Quinquefoliae
      • podsekcja Strobus
        • gatunek P. ayacahuite

Wyróżnia się dwie odmiany:[6]

  • P. ayacahuite var. ayacahuite (syn. Pinus don-pedrii Roezl, Pinus hamata Roezl, Pinus loudoniana Gordon var. don-pedrii (Roezl) Carrière, Pinus ayacahuite Ehrenb. ex Schltdl. var. oaxacana Silba)[7]
  • P. ayacahuite var. veitchii (Roezl) Shaw (syn. Pinus veitchii Roezl, Pinus popocatepetlii Roezl, Pinus loudoniana Gordon, Pinus ayacahuite subsp. loudoniana (Gordon) E. Murray, Pinus ayacahuite var. loudoniana (Gordon) Silba[8]) – występuje w Meksyku, w stanach: Guanajuato, Hidalgo, México, Michoacán, Morelos, Puebla, Querétaro, Tlaxcala, Veracruz.

Wyróżniana wcześniej trzecia odmiana P. ayacahuite var. brachyptera traktowana jest jako synonim Pinus strobiformis[6].

W 1904 r. na terenie angielskiego arboretum Westonbirt w hrabstwie Gloucestershire przypadkiem powstał mieszaniec sosny meksykańskiej (P. ayacahuite) i himalajskiej (P. wallichiana). Mieszaniec otrzymał nazwę sosna Holforda (Pinus ×holfordiana)[6][5]. Ma smukłe zielono-niebieskie igły o długości do 18 cm, zebrane po 5 na krótkopędach, jasnobrązowe szyszki pokryte białą żywicą, o długości do 30 cm.

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia w skali całego świata LC (least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, nie spełniający kryteriów gatunków zagrożonych (IUCN 2.3[10], IUCN 3.1[11]). Odmiana P. ayacahuite var. veitchii została uznana za bliską zagrożeniu i nadano jej kategorię zagrożenia NT (near threatened)[12]. Zagrożeniem dla odmiany jest rozwój urbanistyczny na terenach zajmowanych przez populacje wokół miasta Meksyk. Ponadto drewno tej sosny jest poszukiwanym surowcem.

Zastosowanie

Drewno sosny meksykańskiej jest cenionym i poszukiwanym surowcem. Wykorzystywane jest przede wszystkim w Meksyku, w przemyśle meblarskim i do wykończeń stolarskich.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19, 2011, s. 55–70 [dostęp 2021-03-26].
  4. ↑ Pinus ayacahuite, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ a b Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 318. ISBN 978-83-242-0842-5.
  6. ↑ a b c d Christopher J. Earle: Pinus ayacahuite (ang.). W: Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-03].
  7. ↑ a b c Christopher J. Earle: Pinus ayacahuite var. ayacahuite (ang.). W: Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-04].
  8. ↑ a b Christopher J. Earle: Pinus ayacahuite var. veitchii (ang.). W: Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-04].
  9. ↑ Christopher J. Earle: Pinus (ang.). W: Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-03].
  10. ↑ A. Farjon, Pinus ayacahuite, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-08-03] (ang.).
  11. ↑ A. Farjon, Pinus attenuata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2013-07-30] (ang.).
  12. ↑ A. Farjon, Pinus ayacahuite var. veitchii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2013-08-18] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Pinus ayacahuite cones 2.jpg
Autor: Silversyrpher from Scotland, UK, Licencja: CC BY 2.0
Cultivated Pinus ayacahuite, Saltoun Wood, East Lothian, Scotland.
Pinus ayacahuite range map 1.png
Natural distribution map for Pinus ayacahuite — Mexican white pine.
Mexican White Pine.jpg
Autor: Silversyrpher, Licencja: CC BY 2.0
Mexican White Pine Pinus ayacahuite branch. Cultivated, Saltoun Forest, East Lothian, Scotland