Sosnowiec

Sosnowiec

miasto na prawach powiatu
Kolaż (kolejno od góry od lewej): Sosnowiec Główny, Kino Helios, Cerkiew, Zamek Sielecki, Pałac Oskara Schona, Muzeum Geologii, Pomnik Jana Kiepury i Plac Stulecia
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Konurbacja	górnośląska
Prawa miejskie	10 czerwca 1902
Prezydent	Arkadiusz Chęciński
Powierzchnia	91,06 km²
Wysokość	250 m n.p.m.
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość	195 978[1] 2152,1 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	41-200 do 41-225
Tablice rejestracyjne	SO
Położenie na mapie województwa śląskiego Sosnowiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sosnowiec
50°17′N 19°08′E/50,283333 19,133333
TERC (TERYT)	2475011
SIMC	0943428
Hasło promocyjne: Sosnowiec łączy
Urząd miejski ul. Aleja Zwycięstwa 20 41-200 Sosnowiec
Strona internetowa
BIP

Sosnowiec (niem. Sosnowitz) – miasto na prawach powiatu w Polsce, w województwie śląskim, największe pod względem ludności miasto Zagłębia Dąbrowskiego. Położone na Wyżynie Śląskiej, stanowiącej część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, nad 3 rzekami: Czarną Przemszą, Białą Przemszą i Brynicą. Znajduje się we wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r., miasto było zamieszkiwane przez 195 978 osób^[1].

Pod względem historycznym Sosnowiec leży w Małopolsce, w dawnej ziemi krakowskiej^[2] (skrawek historycznego Śląska znalazł się w granicach miasta na skutek zmian administracyjnych w 1960 roku, znajduje się na nim Stadion Ludowy w Sosnowcu^[3]) .

Nazwa

Nazwa miasta pochodzi od borów sosnowych porastających te tereny przed 1830. Pierwotna nazwa miasta brzmiała Sosnowice. Miasto powstało w wyniku połączenia wielu miejscowości w procesach urbanizacyjnych, które zostały zanotowane w dokumentach historycznych.

W latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymienia wsie, które stały się częścią miasta jak: Klimontów w formach Clymonthow oraz Clymuntow, Zagórze w formie Zagorze, Sielec w formie Szyedlecz, Porąbka w formie Porambka, Pogoń w formie Pogonya^[4].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 notuje nazwę miasta Sosnowiec^[5].

W latach 1939-1945 funkcjonowała niemiecka nazwa okupacyjna Sosnowitz.

Historia

Sosnowiec, Plac Stulecia popularnie nazywany „Patelnią”

Znaczek z 1916 z Sosnowic; z nazwą „Sosnowice”

Do jednych z najstarszych śladów osadnictwa na terenie miasta należą znaleziska z cmentarzyska łużyckiego na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Wstępnie datowane na okres epoki brązu i wczesną epokę żelaza^[6]. Najstarsza znana wzmianka o osadzie z terenu obecnego Sosnowca pochodzi być może z 1123, a już z pewnością o Milowicach, jak również o Klimontowie, Zagórzu i innych można mówić na podstawie dokumentu z 1228 i innych począwszy od XIII wieku. Do jednych ze starszych dzielnic należą również Pogoń, Sielec, Porąbka i inne. Aż do czasów rozbiorów Polski większość z wymienionych wyżej dzielnic wchodziła w skład województwa krakowskiego. Część z nich wchodziła natomiast w skład księstwa siewierskiego. Prawa miejskie przez krótki okres w XVIII wieku posiadał Modrzejów, a następnie od 1902 Sosnowiec, co było pierwszym przypadkiem nadania takich praw w Generał-gubernatorstwie Warszawskim za rządów caratu po Powstaniu Styczniowym, w trakcie którego w Sosnowcu funkcjonowała polska administracja, sąd i służba celna. W 1848 roku doprowadzona została do granic zaboru rosyjskiego i austriackiego w Maczkach kolej Warszawsko-Wiedeńska, a w 1859 roku powstał obecny dworzec w Sosnowcu. W drugiej połowie XIX wieku przybyli do Sosnowca z Saksonii Lamprechtowie, Schönowie i Dietlowie, którzy mieli udział w rozwoju przemysłu na terenie obecnego miasta. Projekt utworzenia miasta Sosnowca pojawił się po raz pierwszy w 1885 roku, z inicjatywy sosnowieckich przemysłowców^[7]. Miasto Sosnowiec utworzono jednak dopiero w 1902 roku z istniejących osad: Kuźnicy, Starego Sosnowca, Sielca, Środulki, Ostrej Górki, Pogoni i Radochy. W 1915 roku przyłączono także Dębową Górę, Konstantynów, Milowice, Modrzejów, Pekin i Środulę. W momencie utworzenia miasta Sosnowiec liczył 61 tys. mieszkańców, miał własną prasę, teatr zawodowy, rozwinięte lecznictwo ze szpitalem, wśród wydarzeń, jakie miały tu miejsce, prócz wspomnianych walk powstańczych, należy wymienić wydarzenia z 1905 r. czy np. pierwszy w Polsce – razem z Warszawą – pochód pierwszomajowy.

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 23 Eskadra Towarzysząca^[8].

26 listopada 2009 podczas LII Sesji Rady Miejskiej w Sosnowcu sztandar miasta został udekorowany odznaczeniem „Za Zasługi dla ZKRPiBWP”. Dekoracji sztandaru dokonał Prezes Zarządu Miejskiego ZKRPiBWP por. Edward Całka.

Geografia

Położenie

Sosnowiec położony jest na Wyżynie Śląskiej w obrębie wschodniej części Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego. Pod względem geologicznym Sosnowiec położony jest na monoklinie śląsko-krakowskiej znajdującej się na platformie paleozoicznej.

Według danych z 1 stycznia 2013 r. powierzchnia miasta wynosiła 91,06 km²^[9].

Sosnowiec graniczy z następującymi miastami:

• na północy: Czeladź, Będzin, Dąbrowa Górnicza,
• na wschodzie: Sławków,
• na południu: Jaworzno, Mysłowice,
• na południowym zachodzie: Katowice.

Czarna Przemsza na wysokości Parku Sieleckiego

Rzeki i cieki wodne

• Czarna Przemsza
• Biała Przemsza
• Brynica
• Bobrek
• Potok Zagórski
• Jamki
• Potok Dańdówka

Zbiorniki wodne i jeziora

• Balaton w Porąbce
• Leśna w Kazimierzu
• Stawiki w Starym Sosnowcu

Ochrona środowiska

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Sosnowiec został sklasyfikowany jako trzydzieste piąte najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej^[10].

Sosnowiec podpisał deklarację przystąpienia do międzynarodowej platformy NAZCA. Okazją do przystąpienia do platformy był szczyt miast „Miasta dla klimatu”, który odbył się 5 grudnia w Katowicach jako jedno z wydarzeń towarzyszących 24. Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu^[11].

Podział terytorialny

Mapa Zagłębia Dąbrowskiego z 1846 roku

Terytorium Sosnowca można podzielić w pierwszym stopniu na następującego rodzaju jednostki:

• dzielnice historyczne (wyróżnia się ich od 20 do 30),
• dzielnice – jednostki pomocnicze gminy Sosnowiec (aktualnie 5: „Południe”, czyli Niwka-Modrzejów utworzona w 2004 r., „Środula” utworzona w 2012 r., „Maczki” utworzona w 2012 r., „Juliusz” utworzona w 2014 r. i „Ostrowy Górnicze” utworzona w 2014 r.; władze Sosnowca przyjęły koncepcję tworzenia jednostek pomocniczych na wniosek społeczności lokalnych, a nie jednolitego podziału całej gminy na dzielnice przez radę miasta jak w sąsiednich Katowicach; w związku z tym większa część obszaru Sosnowca nie jest aktualnie podzielona na jednostki pomocnicze);
• obręby ewidencyjne urzędu miasta (aktualnie 10), podzielone w drugim stopniu na mniejsze, numerowane jednostki,
• części miasta według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju TERYT (aktualnie 29 bez Śródmieścia, które zostało potraktowane jako tożsame z miastem / miejscowością),
• rejony działania urzędów pocztowych vel rejony obowiązywania kodów pocztowych (aktualnie 10, dawniej 15).

Dzielnice zwyczajowe i jednostki urzędowe

Dzielnica Środula

Dzielnice zwyczajowe to dawne miasta, osady typu miejskiego, gminy i gromady wiejskie, wsie, przysiółki i kolonie, a także utrwalone w świadomości mieszkańców oficjalne lub zwyczajowe nazwy osiedli mieszkaniowych i innych charakterystycznych rejonów mieszkalnych. Dzielnice zwyczajowe oraz ich nazwy nie zawsze mają charakter urzędowy. Niektóre z niżej wymienionych dzielnic zwyczajowych są jednostkami urzędowego podziału terytorialnego kraju (tak zwanymi integralnymi częściami miejscowości o własnych odrębnych nazwach). Jednostki te posiadają oficjalne identyfikatory w rejestrze TERYT.

Śródmieście

Dzielnica Zagórze

Ponadto w niektórych częściach Sosnowca zostały z inicjatywy mieszkańców utworzone przez radę miasta jednostki pomocnicze gminy o nazwie dzielnic:

• Dzielnica Południe – od 2004 r., obejmująca w przybliżeniu obszar obrębu ewidencyjnego nr 12 – obszar byłej gminy Niwka (siedzibą organów dzielnicy jest była wieś Niwka, identyfikator TERYT 0943629)
• Dzielnica Środula
• Dzielnica Maczki
• Dzielnica Ostrowy Górnicze
• Dzielnica Juliusz

Aktualnie istnieją grupy inicjatywne mieszkańców dążące do utworzenia kolejnych jednostek pomocniczych gminy, to znaczy:

• Dzielnicy Zagórze
• Dzielnicy Pogoń
• Dzielnicy Stary Sosnowiec
• Dzielnicy Kazimierz Górniczy^[12]

Demografia

Pierwsze pod względem liczby mieszkańców miasto Zagłębia Dąbrowskiego, trzecie w województwie śląskim (po Katowicach i Częstochowie) i siedemnaste w Polsce. Jest jednym z ośrodków centralnych policentrycznej aglomeracji górnośląskiej.

Pod koniec 2021 roku, miasto liczyło 195 978 mieszkańców^[1].

• Wykres liczby ludności Sosnowca od czasu uzyskania praw miejskich (1902 r.)

W okresie powojennym najbardziej dynamiczny wzrost liczby ludności Sosnowca miał miejsce w latach 70. XX wieku. Wynikał on nie tylko z rozbudowy osiedli mieszkaniowych, ale przede wszystkim z powiększenia obszaru miasta w 1975 roku i włączenia w jego skład dotychczasowych samodzielnych ośrodków: miast Zagórze, Kazimierz Górniczy i Klimontów oraz osiedla Maczki. Dzięki temu Sosnowiec już w 1977 roku stał się miastem ponad dwustutysięcznym (204 630 mieszkańców)^[13]. Dalszy wzrost liczby mieszkańców miasta nastąpił wskutek budowy nowych osiedli mieszkaniowych, głównie dla pracowników Kombinatu Metalurgicznego „Huta Katowice” w Dąbrowie Górniczej. W 1981 roku Sosnowiec stał się miastem ćwierćmilionowym i był nim do 1993 roku. Największą liczbę mieszkańców odnotowano w 1987 roku (259 580 mieszkańców).

Od początku lat 90. XX wieku trwa permanentny spadek liczby ludności Sosnowca. Wynika on nie tylko z ubytków naturalnych ludności, ale również ujemnego salda migracji. Procesy te spowodowane zostały przede wszystkim przemianami społeczno-gospodarczymi, w wyniku których gospodarka miasta, oparta przede wszystkim na przemyśle ciężkim, znacznie podupadła.

• Piramida wieku mieszkańców Sosnowca w 2014 roku^[14].

Architektura

Wysokościowce

Żyleta – najwyższy budynek w Sosnowcu

W Sosnowcu znajdują się obecnie dwa budynki które można zaliczyć do wysokościowców.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Zamki, Pałace, Dwory

Sosnowiec, Zamek Sielecki

Pałac Oskara Schöna przy ul. 1-go Maja

• Zamek Sielecki w Sosnowcu Sielcu
• Pałac Dietla w Sosnowcu Pogoni (ul. S. Żeromskiego)
• Pałac Schöna w Sosnowcu Środuli (Środulce) z zespołem parkowo-pałacowym
• Pałac Oskara Schöna w Sosnowcu (ul. 1 Maja)
• Pałac Wilhelma
• Dom Ludowy w stylu zakopiańskim
• Dwór Mieroszewskich w Sosnowcu Zagórzu

Zabytkowe kościoły i obiekty sakralne

Cerkiew prawosławna pw. Wiary, Nadziei i Miłości

Dom w stylu zakopiańskim, Ostrowy Górnicze

• Katedra Wniebowzięcia NMP w Sosnowcu
• Kościół ewangelicki w Sosnowcu-Pogoni
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sosnowcu
• Kościół Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Sosnowcu Kazimierzu Górniczym
• Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu Sielcu
• Kościół pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła w Sosnowcu Maczkach
• Kościół pw. św. Barbary w Sosnowcu Sielcu
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Sosnowcu Niwce
• Kościół pw. św. Joachima w Sosnowcu Zagórzu
• Kościół pw. św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu Pogoni
• kościół – Sanktuarium Miłosierdzia Bożego dla diecezji sosnowieckiej, Sosnowiec, ul. Jagiellońska
• Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, w którym znajduje się Muzeum (ul. m. Teresy Kierocińskiej 25)
• Parafialna cerkiew prawosławna pw. Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii, ul. Jana Kilińskiego
• Kaplica Matki Bożej AK-owskiej w Sosnowcu Zagórzu

• Cmentarze kilku wyznań w zespole przy ul. Smutnej Sosnowcu
• Stary cmentarz żydowski w Sosnowcu
• Cmentarz żydowski w Sosnowcu Rudnej

Budynki mieszkalne i obiekty przemysłowe

Pałac Ernsta Schöna: Muzeum w Sosnowcu Środuli

• Teatr Zagłębia
• Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny
• Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki
• Gmach dawnego Liceum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu Pogoni
• Hotel Victoria
• Willa Piątkowskiego w Sosnowcu przy ulicy Mireckiego
• Budynek administracyjny zakładów włókienniczych
• Osiedle robotnicze w Klimontowie
• Osiedle robotnicze przy ul. Chemicznej

Pomniki

Sosnowiec jako miasto w przeszłości graniczne posiada krótką, ale bogatą historię, którą odzwierciedlają pomniki oraz płyty i tablice pamiątkowe. W przeszłości najbardziej znanym był Pomnik Czynu Rewolucyjnego z charakterystyczną konstrukcją z rur. Obecnie najbardziej eksponowanym jest pomnik Jana Kiepury znajdujący się na centralnym placu miasta.

Inne atrakcje

• Trójkąt Trzech Cesarzy historyczny punkt zbiegu granic trzech państw biorących udział w rozbiorach polski
• Stok Narciarski Środula sztuczny stok narciarski i snowboardowy w Parku Środula ul. 3 Maja 51
• Gródek rycerski w Sosnowcu Zagórzu

Zieleń miejska

Park Środula, na drugim planie stok narciarski Górka Środulska

Tor rolkowy w Parku Sieleckim

Sosnowiec posiada ponad 2 250 ha terenów zielonych w parkach, skwerach, strefach ochronnych, ogródkach działkowych i lasach. Na obszarze miasta zachowało się wiele parków zakładanych przy rezydencjach przemysłowców, a także powstało wiele nowych. Dużo z nich przedstawia wartość zabytkową oraz przyrodniczą^[17]. 70 drzew rosnących w Sosnowcu to pomniki przyrody, z kolei 5 parków jest wpisanych do śląskiego wojewódzkiego rejestru zabytków^[18].

Parki miejskie – zabytkowe

• Park Sielecki w Sosnowcu Sielcu – park zamkowy
• Zespół Parkowo-Pałacowy Schöna – park w dzielnicy Środula
• Park Dietla (wcześniej Park Żeromskiego) – park pałacowy w dzielnicy Pogoń
• Park Mieroszewskich – park pałacowy w dzielnicy Zagórze
• Park Schöna przy ul. 1 Maja

Ważniejsza parki miejskie

Stawiki

• Park Harcerski w Sosnowcu Ostrej Górce – m.in. ogród jordanowski, ogród polisensoryczny
• Park Leśna w Sosnowcu Kazimierzu Górniczym ze zbiornikiem wodnym o tej samej nazwie i ogrodem zoologicznym
• Park Środula – stosunkowo młody park ze sztucznym stokiem narciarskim
• Park Fusińskiego (wcześniej Park Kruczkowskiego, Park Kresowa) z Egzotarium
• Park Tysiąclecia w Milowicach

Tereny chronione i cenne przyrodniczo

• Torfowisko Bory – obszar chroniony Natura 2000
• Piaszczyste Doły nad Czarną Przemszą
• Podmokłe Łąki i Zapadliska w Zagórzu
• Śródleśne łąki w Starych Maczkach
• Zespół urbanistyczno-przyrodniczy w Ostrowach Górniczych
• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Szopienice-Borki”

Gospodarka

Ulica 3 Maja: siedziba firmy Timken widoczna po prawej stronie

Sosnowiec powstał jako miasto przemysłowe, dzięki szybkiemu rozwojowi przemysłu ciężkiego. Swój rozwój zawdzięcza głównie dogodnej lokalizacji na skrzyżowaniu szlaków drogowych i kolejowych^[19]. Po 1989 w mieście nastąpiła restrukturyzacja przemysłu, gdzie w wyniku likwidacji większości zakładów wydobywczych uległ zmianie profil rozwoju miasta z górniczo-hutniczego przekształcił się w przemysłowo-handlowy z uwzględnieniem warunków lokalizacyjnych.

W końcu marca 2015 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Sosnowcu obejmowała ok. 9,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,5% do aktywnych zawodowo^[20].

Transport

Transport drogowy

Ulica 3 Maja: drogra rowerowa, bus pas.

Łączna długość wszystkich dróg w Sosnowcu wynosi 333,5 km, w tym: (a) drogi krajowe – 12,0 km; (b) drogi powiatowe – 101,7 km; (c) – drogi gminne – 219,8 km^[18]. W pobliżu Sosnowca przebiega autostrada A4 – odległość ze Śródmieścia do jej węzłów wynosi:

• Katowice-Murckowska – 9 km
• Mysłowice – 1 km od granicy dzielnicy Niwka, 10 km od centrum miasta

Przez miasto przebiegają:

• droga ekspresowa S1, droga krajowa nr 1 Zwardoń – Pyrzowice, fragment trasy europejskiej E75
• droga ekspresowa S86, droga krajowa nr 86
• droga krajowa nr 79 Warszawa – Kraków – Bytom
• droga krajowa nr 94 Krzywa – Legnica – Katowice – Kraków – Balice

W mieście znajduje się ponad 30 stacji paliw, 11 stacji kontroli pojazdów i kilka wielkich salonów samochodowych połączonych z autoryzowanymi serwisami.

Transport kolejowy

Sosnowiec. Fragment dworca kolejowego

Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny

Przez miasto przebiegają odnogi historycznych szlaków:

• Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej (do stacji Sosnowiec Maczki dotarła 1 kwietnia 1848)
• Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej (do stacji Sosnowiec Główny doprowadzona w 1887)

Dworce Sosnowiec Główny oraz Sosnowiec Maczki mają zabytkową architekturę, oba były przed I wojną światową stacjami granicznymi.

Aktualnie na terenie Sosnowca znajduje się siedem stacji kolejowych na następujących liniach:

• linia kolejowa nr 1 (Warszawa Centralna – Katowice): Sosnowiec Główny
• linia kolejowa nr 62 (Tunel – Sosnowiec Główny): Sosnowiec Południowy, Sosnowiec Dańdówka, Sosnowiec Porąbka, Sosnowiec Kazimierz
• linia kolejowa nr 133 (Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny): Sosnowiec Maczki
• linia kolejowa nr 134 (Mysłowice – Jaworzno Szczakowa): Sosnowiec Jęzor.

Pociągi dalekobieżne (w tym międzynarodowe do: Bratysławy, Budapesztu, Mińska, Moskwy, Pragi i Wiednia) zatrzymują się na stacji Sosnowiec Główny. Na pozostałych stacjach zatrzymują się wyłącznie osobowe pociągi podmiejskie.

W odległym o 18 km od Śródmieścia Sosnowca sąsiednim Sławkowie planowana jest inwestycja oddziaływająca na cały zagłębiowski region, w postaci rozbudowy suchego portu przeładunkowego na zakończeniu Linii Hutniczej Szerokotorowej, jako strategiczny element kombinowanego połączenia towarowego wschód-zachód.

Niezależnie od kolei publicznych na terenie miasta działa sieć kolei przemysłowych dawnego PMP-PW, łącząca miejsca wydobywania piasku podsadzkowego z tutejszymi kopalniami węgla kamiennego. W wyniku likwidacji kopalń węgla, część sieci została zlikwidowana, a zachowanie fragmenty coraz częściej są wykorzystywane do transportu innych towarów.

Transport autobusowy

ul. 3-go Maja, Centrum Sosnowca: 2021 rok - trwa przebudowa placu przed dworcem PKP Sosnowiec Główny

Przez Śródmieście Sosnowca kursują linie dalekobieżne, głównie w kierunku województw świętokrzyskiego i małopolskiego, co wynika z kierunków imigracji ludności wywołanej budową Huty Katowice.

Komunikacja miejska

19 września 1991 Sosnowiec przystąpił do związku gmin w celu wspólnej organizacji transportu miejskiego^[21] którym zajmuje się od tej pory Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego zrzeszający 27 miast województwa śląskiego. Na tym obszarze (również na terenie Sosnowca) obowiązuje wspólny cennik przewozu, wspólne wzory biletów oraz aplikacje do zakupu e-biletów czy karta SKUP. Trasy na terenie miasta obsługuje PKM Sosnowiec na zlecenie KZK GOP^[22].

Głównym węzłem komunikacyjnymi jest dworzec autobusowy przy ul. Mościckiego^[23]. Także przed dworcem kolejowym Sosnowiec Główny zatrzymuje się wiele linii komunikacji miejskiej.

Transport lotniczy

W odległości około 24 km na północ od centrum Sosnowca znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice z asfaltobetonową drogą startową o długości 3200 metrów i szerokości 45 metrów. Port posiada trzy terminale pasażerskie oraz jeden terminal cargo. Przepustowość roczna terminali pasażerskich wynosi ok. 5.5 mln. Lotnisko w Pyrzowicach obsługuje ponad 30 stałych połączeń rejsowych liniami lotniczymi LOT, Lufthansa, Wizz Air, Ryanair, Transavia i Ellnair.

W odległości około 70 km od Sosnowca znajduje się port lotniczy: Airport Kraków w Balicach. Inne pobliskie lotniska to: port lotniczy Ostrawa, port lotniczy Radom-Sadków, lotnisko w Kamieniu Śląskim pod Opolem,

W 2010 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko przy pl. Medyków 1.

Hulajnogi elektryczne systemu Blinkee

Transport alternatywny

W 2019 roku w mieście po raz pierwszy pojawiły się publiczne systemy wypożyczenia hulajnóg elektrycznych i skuterów elektrycznych^[24]. Od 2017 roku w Sosnowcu systematycznie rośnie ilość dróg rowerowych, a od czerwca 2018 roku działa system roweru miejskiego.

Opieka zdrowotna

Lista szpitali publicznych^[25]:

• Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II
• Sosnowiecki Szpital Miejski
• Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. Świętej Barbary

Edukacja

Budynek Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu

W 2018 roku w Sosnowcu było zarejestrowanych około 200 jednostek szczebla podstawowego i średniego. Wśród nich jest 117 publicznych jednostek edukacyjnych, działających w ramach zespołów szkół lub jako samodzielne jednostki: 52 przedszkoli, 76 szkół podstawowych oraz 80 szkół ponadpodstawowych^[26][27].

W ramach zespołów szkół działa: 14 zespołów szkół ogólnokształcących, 3 zespoły szkół specjalnych, 1 centrum kształcenia ustawicznego, 11 zespołów szkół zawodowych^[27].

Obok szkół publicznych istnieje również 55 jednostek edukacyjnych niepublicznych: 2 przedszkola niepubliczne, 2 szkoły podstawowe niepubliczne, 1 szkoła podstawowa publiczna prowadzona przez osobę prawną, 5 gimnazjów, 1 liceum profilowane, 3 szkoły średnie zawodowe, 7 liceów ogólnokształcących młodzieżowych, 9 liceów ogólnokształcących dla dorosłych, 26 szkół policealnych zawodowych^[27].

Na poziomie wyższym i pomaturalnym znajduje się kilka uczelni bądź instytutów wyższych z siedzibą w Sosnowcu, jak również kilka filii jednostek z innych miast.

Turystyka

ul. 1 Maja, na skraju Bulwaru Czarnej Przemszy.

Sosnowiec posiada liczne zabytki z dawnego osadnictwa sięgającego średniowiecza, ery rozwoju przemysłowego oraz dużo obszarów zielonych, w tym zabytkowych parków i terenów chronionych.

Ruchem turystycznym, oznakowaniem i wytyczaniem szlaków opiekuje się sosnowiecki oddział PTTK i Centrum Informacji Miejskiej. Z okazji setnej rocznicy nadania praw miejskich została ustanowiona dwustopniowa Odznaka Krajoznawcza Miasta Sosnowca^[28].

Przez miasto przebiega kilka szlaków turystycznych rowerowych i pieszych.

Szlaki rowerowe

• Szlak Rowerowy Dawnego Pogranicza^[29] – trasa nr 465 : Park Tysiąclecia – ul. Kresowa – ul. Sobieskiego – ul. Ostrogórska – ul. Orląt Lwowskich – Trójkąt Trzech Cesarzy^[30]
• Szlak Rowerowy Lasu Zagórskiego^[29]: Las Zagórski – Park im. Jacka Kuronia^[30]
• Szlak Rowerowy Czarnego Morza^[31] – trasa nr 467 Z: Trójkąt Trzech Cesarzy – ul. Orląt Lwowskich – Bór – ul. Szybowa – ul. Upadowa – ul. Kujawska – rzeka Bobrek – oś. Juliusz – ul. Łukasiewicza – ul. Wiejska – Park im. Jacka Kuronia – Szlak Rowerowy Lasu Zagórskiego^[30]

Trasy rowerowe Śląskiej Sieci Tras Rowerowych

• Trasa średnicowa – rowerowa nr 3: Gliwice – Zabrze – Ruda Śląska – Katowice – Sosnowiec – Sławków^[32]
• Trasa rowerowa nr 5: Katowice Centrum – Szopienice (Katowice) – Stary Sosnowiec – Pogoń (Sosnowiec) – Będzin – Psary – Przeczyce – Woźniki – Częstochowa^[32][33]
• Trasa rowerowa nr 470: Strzemieszyce Wielkie (Dąbrowa Górnicza) – Ostrowy Górnicze (Sosnowiec) – Bory (Sosnowiec) – Maczki (Sosnowiec) – Długoszyn (Jaworzno) – Chropaczówka – Niedzieliska – os. Podwarpie – Jaworzno Centrum

Szlaki piesze

• Szlak Metalurgów^[30][33]
• Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK^[30][33]
• Szlak Via Regia – Droga św. Jakuba^[33][34][35]
• Szlak Pustynny^[30][33]

Muzea

• Muzeum w Sosnowcu Środuli (Środulce)
• Muzeum Geologiczne Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego
• Muzeum Diecezjalne Diecezji Sosnowieckiej przy ul. Korczaka
• Muzeum Domu Macierzystego Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus

Kultura i media

Zagłębiowska Mediateka, ul. Kościelna

Placówki kultury

• Teatr Zagłębia
• Sosnowieckie Centrum Sztuki – Zamek Sielecki
• Energetyczne Centrum Kultury
• Muza – Sala widowiskowo-koncertowa
• Klub im. Jana Kiepury w Sosnowcu Pogoni
• Miejski Dom Kultury „Kazimierz”^[36]
• Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego
• Centrum Edukacji i Wychowania Młodzieży KANA
• Klub Bakcyl w Sosnowcu Zagórzu

Kina

• Cinema City (6 sal^[37])
• Centrum Filmowe Helios (4 sale^[38])

Ogrody Zoologiczne

• Egzotarium w Sosnowcu
• Mini Zoo w Parku Leśna w Sosnowcu Kazimierzu Górniczym

Media

Pierwszym tytułem prasy drukowanej w Sosnowcu był Głos Sosnowca^[39], pierwszą rozgłośnią radiową było podstudio uruchomionej 15 stycznia 1936r. rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach, jako placówka radiowa Zagłębia Dąbrowskiego^[40], zaś pierwszą samodzielną rozgłośnią było Radio R ( Radio Rezonans, Radio Eska Śląsk ) nadające od 1993 roku^[41]. Od 2011 roku na terenie Zagłębia Dąbrowskiego działa telewizja TV Zagłębie, poruszająca tematykę regionalną^[42]. Najliczniejszą grupę w 2020 wśród mediów regionalnych stanowią wydawnictwa internetowe, wśród których najmocniej skoncentrowanymi na tematyce miejskiej są: 41-200.pl oraz Zagłębie.FM.

Wspólnoty wyznaniowe

Niektóre kościoły w Sosnowcu

{{{8}}}

Centrum Kongresowe Świadków Jehowy w Sosnowcu, wnętrze Sali Zgromadzeń

Kościół rzymskokatolicki

Sosnowiec jest siedzibą rzymskokatolickiej diecezji sosnowieckiej, do której na terenie miasta należą 32 kościoły parafialne, w tym jedna bazylika – sosnowiecka katedra – oraz jedno sanktuarium – Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. W mieście powstało też żeńskie zgromadzenie zakonne – Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, których współzałożycielka, Czcigodna Sługa Boża Matka Teresa od św. Józefa – Janina Kieorcińska, zwana w kręgach katolickich Matką Zagłębia jest kandydatką na ołtarze^[43]. Z Sosnowcem związana była także Czcigodna Służebnica Boża Wanda Malczewska.

Oprócz karmelitanek w Sosnowcu działa jeszcze kilka zgromadzeń zakonnych męskich i żeńskich.

Pozostałe wspólnoty wyznaniowe

W Sosnowcu działają:

• Dwie parafie starokatolickie: Kościoła Polskokatolickiego (Matki Bożej Bolesnej)^[44] oraz Kościoła Starokatolickiego Mariawitów (Matki Boskiej Różańcowej)^[45];
• Parafia Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego^[46]; W przeszłości w Sosnowcu – jako ważnej miejscowości Cesarstwa Rosyjskiego i kongresowego Królestwa Polskiego – znajdowały się aż trzy cerkwie prawosławne. Jedyną z nich, która zachowała się do naszych czasów, jest cerkiew pw. Świętych Wiary, Nadziei, Miłości i ich matki Zofii;
• Cztery kościoły protestanckie: Ewangeliczny Związek Braterski (Ewangeliczny Kościół Chrystusowy w Sosnowcu)^[47][48], Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (zbór w Sosnowcu)^[49], Kościół Chrystusowy w RP (Kościół Chrystusowy w Sosnowcu)^[50] i Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP (Parafia Ewangelicko-Augsburska^[51] posiadająca 1 kościół^[52] i 1 kaplicę^[53]);
• Centrum Kongresowe (ul. Mikołajczyka 84) i trzy kompleksy Sal Królestwa Świadków Jehowy (ul. Gospodarcza 29, ul. Lenartowicza 55, ul. Działkowa 8) (11 zborów: Sosnowiec–Dańdówka, Sosnowiec–Kazimierz, Sosnowiec–Klimontów, Sosnowiec–Milowice, Sosnowiec–Niwka, Sosnowiec–Pekin, Sosnowiec–Pogoń, Sosnowiec–Południe, Sosnowiec–Rudna, Sosnowiec–Środula, Sosnowiec–Zagórze)^[54][55]
• Ośrodek medytacyjny Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu^[56]

W przeszłości istniała w Sosnowcu Wielka Synagoga, która 9 września 1939 r. stała się miejscem kaźni wyznawców judaizmu z rąk hitlerowców; niewielka ilość wyznawców tej religii zamieszkuje miasto do dzisiaj.

Ponadto w Sosnowcu mieści się unikatowa nekropolia: Cmentarz Wielowyznaniowy, podzielony na 4 części: katolicką, ewangelicką, prawosławną i żydowską.

Sport i rekreacja

Wake Zone Stawiki

Kluby sportowe

W 2015 roku w Sosnowcu było zarejestrowanych 60 klubów i organizacji sportowych. Wiele z nich ma na koncie sukcesy na poziomie krajowym i światowym w sportach drużynowych i indywidualnych. Do najbardziej znanych należą: Zagłębie Sosnowiec, Płomień Sosnowiec, Czarni Sosnowiec.

Ośrodek narciarski Środula, Górka Środulska

Obiekty sportowe

Obiekty sportowe w mieście możemy podzielić na 3 kategorie: komercyjne, obiekty stowarzyszeń i organizacji oraz w utrzymaniu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. 20 spośród nich znajduje się w administracji MOSiR. Większość obiektów z wyjątkiem terminów zawodów sportowych jest ogólnodostępna. Wiele z nich było areną zawodów mistrzowskich na poziomie krajowym, europejskim, a nawet światowym. Do najważniejszych można zaliczyć:

• Wake Zone Stawiki – wyciąg i tor do sportów wodnych
• Stadion Ludowy – stadion piłkarski
• Stadion Zimowy

Trasa rowerowa, most rowerowy w okolicach Środuli, rowerzysta na rowerze Sosnowieckiego Roweru Miejskiego

Infrastruktura rowerowa

Do 2017 roku w Sosnowcu panował zastój w polityce rowerowej a miasto było notowane na ostatnich miejscach w rowerowych rankingach. Od 2017 inwestycje w mieście pod tym kątem nabrały tempa, także na koniec 2018 roku łączna długość dróg powiększyła się z nieco ponad 20 do 45 km. Podniosły się także standardy. Od 2019 roku drogi zaczęły przyjmować charakter ciągły.

W Sosnowcu od 2018 roku działa publiczna sieć wypożyczalni rowerów. Funkcjonuje ona od początku kwietnia do końca listopada.

W obszarze miasta wyznaczone są 3 turystyczne szlaki rowerowe:

Administracja

Siedziba Urzędu Miejskiego w Sosnowcu

Sosnowiec jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Sosnowcu 28 radnych^[57]. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta, którym obecnie jest Arkadiusz Chęciński^[58][59].

Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.

Placówka konsularna

Od 1 lipca 2010 roku w Sosnowcu istnieje Konsulat Ludowej Republiki Bangladeszu, z siedzibą przy ul. Partyzantów 5^[60], a Konsulem Honorowym Bangladeszu jest Omar Faruque^[61].

Ludzie związani z miastem

Miasta partnerskie

Lista miast z którymi władze Sosnowca podpisały umowę o współpracy^[62][63][64]:

• Suczawa (Rumunia) – od 12 maja 2002
• Les Mureaux (Francja) – od 1 maja 2004
• Komárom (Węgry) – od 27 kwietnia 2005
• Roubaix (Francja) – od 9 czerwca 2006
• Casablanka Maârif (Maroko) – od 4 czerwca 2010^[65]
• Idar-Oberstein (Niemcy) – od 2011
• Dergacze (Ukraina) – od 2011
• Dziwnów (Polska) – od 2013
• Gorlice (Polska) – od 2017
• Gori (Gruzja) – od 2014

Zobacz też

• Portal:Małopolska
• Miasto Niwek
• Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu

Przypisy

Bibliografia

• Krwawy spór wydawniczy. „Nowości Illustrowane”. 40, s. 1–2, 1 października 1910.

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta. um.sosnowiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-07)].
• Sosnowiec w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego
• Sosnowiec wczoraj i dziś (galeria fotografii)
• Archiwum Sosnowiec (galeria fotografii)
• Głos Sosnowca (podcast)
• Sosnowiec 1., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 91 .
• Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona