Sosnowiec Główny

Sosnowiec Główny

nr rej. A/15/99 z 30 kwietnia 1999
Zabytkowy budynek dworca na stacji (widok od strony ul. 3 Maja)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Sosnowiec
Lokalizacja	Śródmieście
Zarządca	PKP PLK
Data otwarcia	24 sierpnia 1859[1]
Poprzednie nazwy	Sosnowice – (1859–1900) Sosnowiec – (1901–1914) Sosnowice Warschauer Bahnhof – (1914–1918) Sosnowiec Warszawski – (1918–1930) Sosnowiec Północny – (1931–1939) – (1945–1950) Sosnowitz Nord – (1939–1945)[2]
Dane techniczne
Liczba peronów	2
Liczba krawędzi peronowych	3
Kasy
Linie kolejowe
1 Warszawa Zachodnia – Katowice 62 Tunel – Sosnowiec Główny
Położenie na mapie województwa śląskiego Sosnowiec Główny
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sosnowiec Główny
50°16′43″N 19°07′32″E/50,278611 19,125556
Portal Transport szynowy

Sosnowiec Główny – stacja kolejowa w Sosnowcu – jedna z najważniejszych w województwie śląskim, usytuowana w centrum miasta, przy ulicy 3 Maja. Według klasyfikacji PKP stacja ma najwyższą kategorię Premium^[3]. Powstała 24 sierpnia 1859 w ramach połączenia linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Kolei Górnośląskiej jako stacja graniczna, która z biegiem czasu dała początek miastu Sosnowiec. Stacja stanowi również węzeł kolejowy, z którego linie odchodzą w kierunku Katowic, Warszawy Centralnej oraz Tunelu. Odjeżdżają z niej pociągi wszystkich kategorii, w tym Twoich Linii Kolejowych i Express InterCity, a także pociągi międzynarodowe^[2][4].

W roku 2021 stacja obsługiwała ok. 2700 pasażerów na dobę^[5].

Stacja należy do Zakładu Linii Kolejowych PKP Polskich Linii Kolejowych w Sosnowcu^[6].

Historia

Tablica upamiętniająca bitwę w Sosnowcu, podczas powstania styczniowego

Widok na dworzec główny w Sosnowcu (po prawej). Zdjęcie z przełomu lat 60. i 70. XX w.

Geneza i powstanie stacji

Początki sosnowieckiej stacji wiążą się z budową linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W dniu 25 listopada 1838 zostało powołane Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, które rozpoczęło budowę linii kolejowej łączącej Warszawę z Granicą (obecnie Sosnowiec Maczki; pierwotnie planowano ukończenie linii w Niwce). Budowę, mimo kłopotów organizacyjno-finansowych, ukończono etapami pod Zarządem Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej 5 kwietnia 1848, kiedy to oddano do użytku odcinek Ząbkowice – Granica^[7][8].

Pomysł połączenia sieci Kolei Górnośląskiej i Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej przez Sosnowiec pojawił się już w 1854 ze względu na duże natężenie istniejącego szlaku przez Granicę, który prowadził dalej do granicy z Cesarstwem Austrii. W wyniku porozumienia obydwu spółek w czerwcu 1858 rozpoczęto budowę połączenia tych dwóch sieci kolejowych (odcinek Ząbkowice – Szopienice przez Sosnowiec). Miało to na celu skrócenie czasu podróży między Cesarstwem Rosyjskim a Królestwem Prus. Po zakończeniu prac, na odcinku Sosnowiec – Szopienice 24 sierpnia 1859 uroczyście otwarto połączenie między Ząbkowicami a Katowicami. Po uruchomieniu połączenia większość ruchu towarowego między Prusami a Królestwem Polskim zamiast przez Maczki kierowano przez Sosnowiec i dzięki temu w 1868 stacja w Sosnowcu przyjmowała 25 razy więcej towarów oraz 3 razy więcej pasażerów niż stacja Granica^[1][9][10].

Stacja powstała w ówczesnej wsi Sosnowice jako duża stacja graniczna z komorą celną i obiektami technicznymi. Budynek dworca jak i stację oddano do użytku w 1859. Piętrowy budynek w stylu neoklasycystycznym z parterowymi dobudowami ciągnącymi się wzdłuż peronu wzniesiono prawdopodobnie według projektu włoskiego architekta Henryka Marconiego. Plan budynku wzorowany był na projekcie gmachu Dworca Wiedeńskiego w Warszawie. W wyglądzie dworca dominują formy klasycystyczne. W dworcu mieściły się poczekalnie 1., 2. i 3. klasy, pokoje dla dostojnych osób, ekspedycja celna, biuro paszportowe i lokale mieszkalne, a także restauracja. Oprócz dworca wybudowano też perony, bocznice, magazyny oraz parowozownię^{[10][11][12][8][13]}.

Powstanie stacji dało początek szybkiemu rozwojowi Sosnowca, dzięki czemu wokół niej powstały obiekty użyteczności publicznej (banki, hotele i placówki handlowo-usługowe) oraz obiekty mieszkalne, co sprawiło że Sosnowiec w 1902 otrzymał prawa miejskie od cara Mikołaja II^[11][13].

Stacja podczas powstania styczniowego

Podczas powstania styczniowego, nocą z 6 na 7 lutego 1863 na stacji rozegrała się bitwa pomiędzy polskimi powstańcami i posterunkiem rosyjskim. Powstańcy użyli wtedy uzbrojonego pociągu by wyruszyć z Maczek do Sosnowca, dokonując przerzutu żołnierzy w okolice Sielca, po czym zaatakowali i zdobyli sosnowiecki dworzec oraz komorę celną^[14][11].

Okres międzywojenny XX w.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 stacja przeszła we władanie polskiej administracji. W latach międzywojennych na sosnowieckiej stacji zaszły istotne zmiany. W 1922 oddano do użytku łącznik między stacjami Sosnowiec Główny a Sosnowiec Południowy, dzięki czemu główna stacja w Sosnowcu stała się węzłem kolejowym. W 1927 przy prostokątnej parowozowni urządzono warsztaty naprawcze wagonów, a dwa lata później wybudowano nową, wachlarzową lokomotywownię z obrotnicą^[15].

Okres od 1945 r.

Po II wojnie światowej stację przyporządkowano Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Katowicach. W latach 50. XX w. na stacji pojawiły się pierwsze pociągi elektryczne. Decyzja o elektryfikacji linii Warszawa – Katowice przez Sosnowiec Główny zapadła w połowie 1948 r. Plany elektryfikacji tej linii argumentowano koniecznością usprawnienia ruchu pasażerskiego i towarowego. Elektryfikacja przebiegała etapami, z czego odcinek Gliwice – Katowice – Sosnowiec Główny – Łazy zelektryfikowano 1 czerwca 1957^[16].

Na przełomie lat 60. i 70. XX w. w ramach przebudowy Śródmieścia Sosnowca wyburzono część budynku dworca od strony północno-wschodniej, gdzie w latach 60. XX w. znajdowała się sala gimnastyczna. W miejscu wyburzonego fragmentu dworca wzniesiono budynek Centrum Obliczeniowego Informatyki Kolejowej PKP (obecnie sosnowiecki oddział PKP Informatyka). Przebudowano również halę główną dworca, gdzie umieszczono wejście do przejścia podziemnego na drugą stronę miasta oraz na perony stacji kolejowej^[8][13][12].

W latach 1997–2002 dworzec uległ dalszym przeobrażeniom w ramach kolejnego projektu przebudowy Śródmieścia na 100-lecie miasta. W pierwszym etapie zostały wyremontowane i odnowione wnętrza oraz fasada budynku. W drugim wykonano pasaż handlowy łączący ul. Modrzejowską z Osiedlem Kilińskiego po drugiej stronie torów, a także uporządkowano obszar wokół dworca oraz kościoła kolejowego^[8][12].

Zabytkowy budynek dworca na stacji Sosnowiec Główny 21 czerwca 2005 stał się jednym z obiektów Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, skupiających obiekty turystyki industrialnej^[17]. Był on też później jednym z obiektów, w których corocznie organizowano Industriadę. Ostateczne dworzec ten skreślono ze szlaku w listopadzie 2012 głównie z powodu braku atrakcji na dworcu. Zabrakło też oferty merytorycznej. Obiekt był zamknięty dla podróżnych, a Polskie Koleje Państwowe, nie były nim jako elementem Szlaku Zabytków Techniki zainteresowane. Z tych powodów dworzec źle wpływał na markę Szlaku Zabytków Techniki, ale Urząd Miasta Sosnowiec był bardzo zaangażowany w organizację Industriady na stacji^[18].

Peron 2 w trakcie estetyzacji w 2014

PKP Polskie Linii Kolejowe SA w lipcu 2014 ogłosił przetarg na estetyzację (remont) peronów na stacji. Przetarg ten zakładał wymianę nawierzchni oraz progów peronów, a także naprawę i pomalowanie dachu wiaty oraz budynku służbowego. Prace te rozpoczęły się we wrześniu 2014 i docelowo miały trwać do końca listopada^[19][20], jednakże ze względu na niedotrzymanie tego i kolejnych terminów, PKP PLK w styczniu 2015 rozwiązało umowę z firmą przeprowadzającą estetyzację^[21]. Do tego czasu wyasfaltowano 1/3 drugiego peronu, a część nawierzchni pozostała rozkopana. PKP PLK w połowie marca 2015 ogłosiła przetarg na dokończenie remontu peronu. Prace te, warte 400 tys. złotych, ukończono w połowie czerwca 2015^[22][23].

7 maja 2015 ponownie został udostępniony dla podróżnych hall dworca kolejowego. Projekt aranżacji hallu opracowano do końca 2014, a w lutym 2015 rozpoczęto prace w tym adaptację kas od PKP Intercity oraz pomieszczeń dla całodobowej ochrony obiektu. Wykonano również windę łączącą nadziemną i podziemną część stacji, a także wyremontowano dach oraz elewację od strony wejścia na dworzec. Koszt prac modernizacyjnych wyniósł około 1 mln złotych^{[24][25][26][27][28]}.

Infrastruktura

Zachodnie skrzydło dworca od strony ul. 3 Maja

Budynek PKP Informatyka przy dworcu

Dworzec kolejowy

Budynek dworca z 1859, znajduje się przy ul. 3 Maja 16. Jest piętrowy, w stylu neoklasycystycznym, wzniesiony prawdopodobnie według projektu włoskiego architekta Henryka Marconiego^[10]. Budynek ten jest wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego pod numerem A/15/99^[29]. Po zamknięciu holu dworzec pełnił funkcję biblioteki. Został on ponownie zaadaptowany dla potrzeby obsługi podróżnych i otwarty 7 maja 2015^[26][25]. Budynek ten jest również siedzibą Zakładu Linii Kolejowych w Sosnowcu^[30]. Odprawa podróżnych odbywa się w hali oraz pod budynkiem dworca. W podziemnej części stacji znajduje kasa biletowa Kolei Śląskich, a także poczekalnia^[31][32][12].

Główny hall dworca jest czynny całą dobę. Znajdują się w nim trzy kasy biletowe PKP Intercity (w tym jedna dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych), pomieszczenia ochrony oraz ławki z dwunastoma miejscami do siedzenia. Dworzec wyposażony jest w system informacji pasażerskiej. Przejście z budynku dworca na perony odbywa się przez schody prowadzące do przejścia podziemnego, a także windę^[26][27][28].

Linie kolejowe

Stacja Sosnowiec Główny ma charakter węzła kolejowego. Przez nią przechodzą dwie linie kolejowe, w tym międzynarodowa linia E65. Wykaz wszystkich istniejących linii wraz z kilometrażem początku, osi i końca stacji przedstawia poniższa tabela^[4][33]:

Perony

Przejście na peron 2.

Na stacji znajdują się 2 perony. Peron 1. to peron jednokrawędziowy niski o długości 232 m i wysokości 30 cm. Przylega on do toru 4. na linii kolejowej nr 62. Posiada on nawierzchnię utwardzoną z kostki brukowej. Peron 2. natomiast jest peronem wyspowym wysokim o długości 394 m i wysokości 65 cm. Przylega on do toru 2. i 1. przy linii kolejowej nr 1. Posiada on nawierzchnię bitumiczną. Peron ten wyposażony jest w zadaszenie oraz ławki^[34].

Dojście do peronów odbywa się poprzez przejścia podziemne pod torami (wejścia do tuneli są od ul. 3 Maja oraz ul. Kilińskiego). Na peronach znajduje się pochylnia, a także urządzenia nagłaśniające i wyświetlacze elektroniczne^[34].

Perony od września 2014 do połowy czerwca 2015 przeszły estetyzację, w ramach której wymieniono nawierzchnię asfaltową oraz krawędzie peronowe. Wyremontowano również wiatę oraz zainstalowano nowe elementy małej architektury – ławki i kosze na śmieci oraz zamontowano elektroniczną platformę dla niepełnosprawnych przy schodach^[20][35][23].

Ruch pociągów pasażerskich

EN75 Kolei Śląskich do przystanku Tychy Lodowisko

Pociągi osobowe

Stacja Sosnowiec Główny z racji położenia na jednej z najbardziej uczęszczanych linii kolejowych w Polsce stanowi ważny punkt lokalnej komunikacji kolejowej, dzięki czemu na niej zatrzymują się pociągi osobowe obsługiwane przez Koleje Śląskie. Realizują one połączenia na obszarze województwa śląskiego. Przez sosnowiecką stację przebiegają też dwie linie regionalne^[36][37]:

• S1 Częstochowa – Gliwice przez Katowice, Sosnowiec Główny i Zawiercie;
• S4 Sosnowiec Główny – Tychy Lodowisko przez Katowice; linia Szybkiej Kolei Regionalnej, stanowiąca system kolei aglomeracyjnej, działająca od 14 grudnia 2008.

Pociągi dalekobieżne

Na stacji zatrzymują się składy pociągów Twoich Linii Kolejowych, InterCity, Express InterCity, Express InterCity Premium oraz pociągi międzynarodowe. Według rozkładu z 2014 główne kierunki pociągów dalekobieżnych to: Bielsko-Biała Główna, Gdynia Główna, Kędzierzyn-Koźle, Lublin, Łódź Kaliska, Opole Główne, Toruń Główny, Warszawa Centralna oraz Wrocław Główny. W tym okresie pociągi międzynarodowe łączyły Sosnowiec Główny ze stacjami: Budapest Keleti, Ostrava hlavní nádraží oraz Villach Hauptbahnhof. Połączenia są realizowane przez spółki PKP Intercity^[36].

Powiązania komunikacyjne

Przystanek komunikacji miejskiej Sosnowiec Dworzec PKP

Stacja Sosnowiec Główny jest bardzo dobrze skomunikowana z komunikacją miejską dzięki zlokalizowanemu przed budynkiem dworca, na ul. 3 Maja, przystankiem autobusowym oraz tramwajowym Sosnowiec Dworzec PKP, z którego według stanu z lipca 2021 odjeżdża ponad 20 linii autobusowych i sześć linii tramwajowych ZTM oraz jedna linia autobusowa PKM Jaworzno. Linie te łączą dworzec z miastami Zagłębia Dąbrowskiego, Katowicami, Bytomiem, Siemianowicami Śląskimi, Piekarami Śląskimi, Mysłowicami oraz Jaworznem. Realizowane są tu też liczne połączenia autobusowej komunikacji pozamiejskiej, w tym głównie do Katowic i Olkusza^[38][39][40].

Plany na przyszłość

PKP Polskie Linie Kolejowe w ramach modernizacji linii kolejowej Będzin Miasto – Katowice – Zebrzydowice planuje przebudowę stacji. Planowana jest dobudowa dwóch torów oraz budowa trzeciego peronu. Wraz z nowym peronem kompleksową modernizację mają przejść dotychczasowe, które wyglądem mają nawiązywać do zabytkowego charakteru dworca^[41].

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Bielecki: 150 lat Dworca Kolejowego w Sosnowcu. Regionalne Stowarzyszenie Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego, 2009. [dostęp 2014-10-25]. (pol.).
• Marcin Biernat (red.): Katalog zabytków techniki przemysłowej Zagłębia Dąbrowskiego. Sosnowiec: Zagłębiowska Oficyna Wydawnicza, 2012. ISBN 978-83-928381-1-1. [dostęp 2014-10-25].
• Tomasz Liszaj: Zabytkowe dworce w Polsce. Bielsko-Biała: Wyd. Dragon, 2011. ISBN 978-83-62521-25-8.
• Krzysztof Soida (red.): Dzieje katowickiego okręgu kolejowego. Katowice: Śląska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, 1997. ISBN 83-908518-0-6.

Linki zewnętrzne

• Sosnowiec Główny w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
• Sosnowiec Główny w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego

Sosnowiec Główny
Linia 1 Warszawa Zachodnia – Katowice (309,544 km)
Będzin odległość: 4,020 km		Katowice Szopienice Południowe odległość: 3,366 km
Linia 62 Tunel – Sosnowiec Główny (84,054 km)
Sosnowiec Południowy odległość: 1,322 km