Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech

Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech
Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD
Советская военная администрация в Германии – СВАГ
Państwo

 Okupacja aliancka Niemiec

Data utworzenia

1945

Data likwidacji

1949

Siedziba

Berlin

Komendant

marszałek Wasilij Sokołowski

Adres
Sowjetische Militäradministration in Deutschland
(Советская военная администрация в Германии – СВАГ)
Leipziger Straße 5–7
Berlin
Położenie na mapie Berlina
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech”
Ziemia52°30′31″N 13°23′01″E/52,508611 13,383611
(c) Bundesarchiv, B 145 Bild-F088847-0001 / Thurn, Joachim F. / CC-BY-SA 3.0
Komendantura Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech w berlińskiej dzielnicy Karlshorst
(c) Bundesarchiv, Bild 146-1979-074-36A / Hagemann, Otto / CC-BY-SA 3.0
ówczesna siedziba Ministerstwa Lotnictwa Rzeszy przy Wilhelmstraße/Leipziger Straße (1938), następnie Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (1945-)
(c) Bundesarchiv, Bild 183-19000-4055 / CC-BY-SA 3.0
Budynek przy Leipziger Straße 7, ówczesna siedziba Niemieckiej Komisji Gospodarczej (1949)
Kompleks budynków Administracji; współczesne zdjęcie lotnicze
Komendantura Radziecka w Saksonii na zamku Albrechtsberg w Dreźnie, widok od strony Łaby
Komendantura Radziecka w Meklemburgii na zamku Schwerin w Schwerinie
Komendantura Radziecka w Turyngii w kompleksie Gauforum w Weimarze; widok Atrium
Komendantura Radziecka w Turyngii w kompleksie Gauforum w Weimarze
(c) Deutsche Fotothek‎, CC BY-SA 3.0 de
Redakcja Täglichen Rundschau w Berlin-Prenzlauer Berg przy Göhrener Straße
Siedziba Radzieckiej Komendantury w Berlinie przy Luisenstrasse 57
Willa przy Majakowskiring 46-48 – rezydencja b. komendanta radzieckiej strefy okupacyjnej Berlina, następnie pierwszego premiera NRD

Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech (również Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech, niem. Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD, ros. Советская военная администрация в Германии – СВАГ) – administracja wojskowa ZSRR, która przejęła najwyższą władzę wykonawczą w sowieckiej strefie okupacyjnej[1], do czasu utworzenia w październiku 1949 Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Administracja wyrosła ze struktur frontowych – 1 Frontu Białoruskiego, 2 Frontu Białoruskiego i 1 Frontu Ukraińskiego oraz Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech.

Po części jej zadania przejęła Radziecka Komisja Kontroli w Niemczech (Sowjetische Kontrollkommission – SKK, Советская контрольная комиссия в Германии) (1949-1953), a następnie aparat Wysokiego Komisarza ZSRR w Niemczech (Hoher Kommissar der UdSSR in Deutschland, Верховный комиссар СССР в Германии) (1953-1955).

W 1947 powołano Niemiecką Komisję Gospodarczą (Deutsche Wirtschaftskommission, Немецкая/Германская экономическая комиссия) niemiecką strukturę wykonawczą, która funkcjonowała do chwili utworzenia w 1949 NRD.

Struktura centralna w 1945

  • Sztab (Штаб), Berlin-Karlshorst przy Zwieseler Straße
  • Zarząd Komendantury (Управление комендантской службы), Berlin-Karlshorst
  • Oddział Wojskowy (Военный отдел)
  • Oddział Marynarki Wojennej (Военно-морской отдел)
  • Oddział Lotnictwa Wojskowego (Военно-воздушный отдел)
  • Oddział Polityczny (Политический отдел)
  • Oddział Przemysłu (Промышленный отдел)
  • Oddział Rolnictwa (Сельскохозяйственный отдел)
  • Oddział Handlu i Zaopatrzenia (Отдел торговли и снабжения)
  • Oddział Transportu (Транспортный отдел), Berlin-Karlshorst przy Gundelfinger Straße 38 (1945-1946), w Wendenschloß (1946-1949), oraz ponownie w Berlin-Karlshorst przy Treskowallee (1949-)
  • Oddział Paliw (Отдел топлива), Berlin-Karlshorst przy Treskowallee 44
  • Oddział Finansów (Финансовый отдел)
  • Oddział Łączności (Отдел связи), Berlin-Karlshorst
  • Oddział Spraw Wewnętrznych (Отдел внутренних дел), Berlin-Karlshorst przy 2 linia 40
  • Oddział Edukacji (Отдел народного образования), Berlin-Karlshorst
  • Oddział Ochrony Zdrowia (Отдел здравоохранения), Berlin-Karlshorst
  • Oddział Prawny (Правовой отдел), Berlin-Karlshorst
  • Oddział Zatrudnienia (Отдел рабочей силы)
  • Oddział ds Repatriacji (Отдел по репатриации), Poczdam (1945-1947), Berlin-Karlshorst (1947-1949)
  • Oddział ds Reparacji i Zaopatrzenia (Отдел по репарациям и поставкам)
  • Wojentorg (centrala zaopatrzenia kadry)

Struktura Administracji miała charakter aparatu centralnego. Łącznie jej stan osobowy wynosił 28 204 osoby (1945), 63 897 (1946) itd.. Struktury ulegały zmianom, np. powołano

  • Wydawnictwo SWAG,
  • Biuro Informacji, Berlin przy Lindenstraße (1945), następnie w Berlin-Weißensee przy Parkstrasse 15,
  • Redakcję gazety „Tägliche Rundschau”, początkowo w Berlinie-Kopenick w „Villa Karolinenhof”, w Berlinie-Prenzlauer Berg, przy Göhrener Straße 11 (1945-), ostatnio w Berlinie-Friedrichshain,
  • Rozgłośnię Radiową,
  • Szkołę Antyfaszystowską, Rüdersdorf oraz w Königs Wusterhausen,
  • Biuro Hydro-Meteorologiczne, Poczdam
  • Oddział Handlu Zagranicznego,
  • Oddział Gospodarki,
  • Oddział Statystyki,
  • Oddział Propagandy, Berlin-Karlshorst, następnie w Berlinie-Lichtenberg przy Normannenstraße 22
  • Oddział Państwowego Banku ZSRR – Gosbanku (Государственный банк СССР),
  • Centralny Klub, Berlin-Karlshorst przy Treskowallee
  • sądy wojskowe,
  • prokuratury.

Był to proces organizacji radzieckich struktur zarządzania państwem w Radzieckiej Strefie Okupacyjnej. Powołano też m.in.

  • Zarząd Radzieckich Towarzystw Akcyjnych w Niemczech, Berlin-Weißensee, Berliner Allee 107-110 (1946-)[2],
  • Zarząd Przemysłu Lekkiego,
  • Zarząd Górnictwa i Przemysłu Metalurgicznego, Berlin-Karlshorst przy Treskowallee 44 (1948-1949),
  • Zarząd Administracji Obywatelskiej, Berlin-Karlshorst
  • Zarząd Przedsiębiorstw Handlowo-Komunalnych,
  • Zarząd badań naukowych i technologii w Niemczech,
  • szereg oddziałów poszczególnych radzieckich resortów i centralnych podmiotów gospodarczych.

2 września 1948 centralny aparat Administracji składał się z 69 zarządów i oddziałów, w której było zatrudnionych 8618 oficerów i cywilnych specjalistów. Niektóre z nich mieściły się pod innymi adresami. Cały szereg przedstawicielstw różnych resortów lub instytucji pozostawało poza strukturami Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech[3].

Struktura terenowa

Posiadała też struktury terenowe – komendantury (Управление Советской военной администрации) w:

  • Turyngii (SMATh), w Jenie, od 11 lipca 1945 w Weimarze przy Kurtstraße oraz w Gauforum przy Karl-Marx-Platz (ob. Weimarplatz).
  • Saksonii, w Dreźnie na zamku Albrechtsberg przy Bautzner straße 130 oraz na zamkach Lingner oraz Eckberg; od 1946 w Dreźnie przy Nordallee 5
  • Saksonii-Anhalt, w Halle przy Luisenstraße
  • Meklemburgii, na zamku Schwerin w Schwerinie (1945-1947)
  • Brandenburgii, w Poczdamie przy Neue Königstraße 74
  • i radzieckiej strefie okupacyjnej Berlina (Управление военного коменданта Советского сектора оккупации Берлина), przy Luisenstrasse 57, z rezydencją przy Majakowskiring 46/48 (1946-1949).

oraz niższego szczebla w poszczególnych miastach (w listopadzie 1945 – 652 komendantury).

Komendanci

Siedziba

Siedziba mieściła się w berlińskiej dzielnicy Karlshorst przy Zwieseler Strasse 4 i Treskowallee (ob. Hermann-Duncker-Strasse). Większość komórek organizacyjnych, zwłaszcza gospodarczych, pomieszczono w kompleksie budynków z 1935 b. Ministerstwa Lotnictwa Rzeszy (Reichsluftfahrtministeriums) przy Wilhelmstraße 97 / Leipziger Straße 5–7. Następnie kompleks zajmowała Niemiecka Komisja Gospodarcza, Państwowa Komisja Planowania NRD (Staatliche Plankommission) oraz 9 resortów gospodarczych NRD (1986)[4], Urząd Powierniczy (Treuhandanstalt) (1990-), obecnie Federalne Ministerstwo Finansów (Bundesministeriums der Finanzen).

Zobacz też

Przypisy

  1. Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-12-19].
  2. 36 spółek, m.in. „Derutra”, „Derunaft”, „Intourist”, „Garkreba” Garantie- und Kreditbank przy Egerstraße (1945-1956), „Defa”.
  3. Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009, s. 750.
  4. Ministerstwo Finansów (Ministerium der Finanzen), Ministerstwo Maszyn Ogólnych, Rolniczych i Sprzętu Transportowego (Ministerium für Allgemeinen Maschinen-, Landmaschinen- und Fahrzeugbau), Ministerstwo Przemysłu Terenowego i Spożywczego (Ministerium für Bezirksgeleitete Industrie und Lebensmittelindustrie), Ministerstwo Przemysłu Chemicznego (Ministerium für Chemische Industrie), Ministerstwo Przemysłu Szklarskiego i Ceramicznego (Ministerium für Glas und Keramik), Ministerstwo Przemysłu Lekkiego (Ministerium für Leichtindustrie), Ministerstwo Gospodarki Materiałowej (Ministerium für Materialwirtschaft), Ministerstwo Przemysłu Maszyn Ciężkich i Urządzeń (Ministerium für Schwermaschinen und Anlagenbau), Ministerstwo Przemysłu Maszyn Skrawających i Maszyn dla Przemysłu (Ministerium für Werkzeug- und Verarbeitungsmaschinenbau).

Bibliografia

  • Werner Breunig: Verfassunggebung in Berlin, Duncker & Humblot Berlin 1990, ISBN 3-428-46965-8, 978342846965
  • Jan Foitzik: Sowjetische Militäradministration in Deutschland (SMAD). 1945–1949. Struktur und Funktion, Akademie Verlag Berlin 1999, ISBN 3-05-002680-4.
  • Horst Möller, Alexandr O. Tschubarjan (red.): SMAD-Handbuch. Die sowjetische Militäradministration in Deutschland 1945–1949, R. Oldenbourg Verlag München 2009, ISBN 978-3-486-58696-1.
  • Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009
  • Telefonbuch von Berlin, Hauptstadt der DDR, 1986

Media użyte na tej stronie

Germany location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
Atrium. Innenhof.jpg
Autor: Vitold Muratov, Licencja: CC BY-SA 3.0
Атриум. Внутренний двор.
Bundesarchiv B 145 Bild-F088847-0001, Berlin-Karlshorst, Sowjetisches Museum.jpg
(c) Bundesarchiv, B 145 Bild-F088847-0001 / Thurn, Joachim F. / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
22.7.1991
Berlin-Karlshorst, am sowjetischen Museum der bedingungslosen Kapitulation des Faschistischen Deutschland
Gauforum Weimar Westseite.JPG
Autor: Michael Sander, Licencja: CC BY-SA 3.0
Das Gebäude an der Westseite des Gauforums in Weimar.
Schloss Albrechtsberg 2011.jpg
Autor: adornix, Licencja: CC BY-SA 3.0
Schloss Albrechtsberg, Dresden
Berlin, Mitte, Luisenstrasse 57, Mietshaus.jpg
Autor: Jörg Zägel, Licencja: CC BY-SA 3.0
This is a picture of the Berliner Kulturdenkmal (cultural monument) with the ID
Bundesarchiv Bild 146-1979-074-36A, Berlin, Reichsluftfahrtministerium.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 146-1979-074-36A / Hagemann, Otto / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Berlin

Reichsluftfahrtministerium Leipziger-Ecke Wilhelmstrasse.

Dezember 1938
Luftaufnahme Detlev-Rohwedder Haus.jpg
Autor: Hans G. Oberlack, Licencja: CC BY-SA 3.0
Aerial view of Detlev-Rohwedder-Building, Wilhelmstraße, Berlin (formerly known as Reichsluftfahrtministerium, Haus der Ministerien, Treuhandanstalt)
MajakowskiringGrotewohl.JPG
Autor: Berlin Brewer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wohnhaus Otto Grothewohl
Berlin location map.svg
(c) TUBS, CC BY-SA 3.0
Location map Berlin, Germany. Geographic limits of the map:
Bundesarchiv Bild 183-19000-4055, Berlin, Leipziger Straße, Deutsche Wirtschaftskommission.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 183-19000-4055 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Berlin, Leipziger Straße, Deutsche Wirtschaftskommission Das Gebäude der Deutschen Wirtschafts-Kommision Leipziger-Ecke Wilhelmstrasse in Berlin.Zentralbild-Pe.-8.1.1949