Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna
Numer IPA129
v
Jednostka znakowav
UnikodU+0076
UTF-8 (hex)76
Inne systemy
X-SAMPAv
Kirshenbaumv
IPA Braille
Przykład
informacjepomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [v].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [v]:

  • modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, tak więc artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
  • tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną;
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem – lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka;
  • dolna warga kontaktuje się z górnymi siekaczami (jest to spółgłoska zębowa), tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny szum;
  • wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna[1].

Warianty

Nie zawsze spółgłoska ta jest wymawiana wg powyższego schematu – czasami może dojść do drobnych zmian, np. może zajść:

  • wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce (spalatalizowanej: [vʲ]
  • wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy w takim przypadku o spółgłosce welaryzowanej: [vˠ]
  • zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o spółgłosce labializowanej: [vʷ][1].

Występowanie

Przykłady w wybranych językach:

JęzykSłowoIPAZnaczenieUwagi
angielski[2]valve[væɫv]'zastawka'
arabskiDialekt syryjski[3]كاڥي[vaˈhab]'złoto'
Dialekt algierski[3]ذهب[kavi]'podróżować'
duński[4]véd[ve̝ːˀð̠˕ˠ]'wiedzieć'Zazwyczaj transkrybowane do IPA jako ʋ.
kataloński[5]viu[ˈviw]'żyć'
francuski[6]valve[valv]'zastawka'Zobacz też: Wymowa i transkrypcja języka francuskiego.
gruziński[7]იწრო[ˈviʦʼɾo]'wąski'Zobacz też: Wiktionary: Aneks:Język gruziński - Alfabet i wymowa
ormiańskiDialekt wschodni[8]վեց[vɛʦʰ]'sześć'
polski[9][1]waga[vaga]-Zobacz też: Fonetyka języka polskiego.
portugalski[10]vila[ˈvilɐ]'miasteczko'
rumuński[11]val[väl]'fala'
rosyjski[12]волосы[ˈvʷɫ̪əɨ̞]'włosy'
hiszpański[13]afgano[ävˈɣ̞än]'afgański'W języku hiszpańskim ta głoska nie ma własnego zapisu literowego, jest jedynie allofonem głoski [f] i jest zapisywana jako litera f[14].
włoski[15]avare[aˈvare]'skąpe'

Przypisy

  1. a b c Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
  2. Beata Assaf (red.): Kieszonkowy słownik polsko-angielski angielsko-polski. Larousse/SEJER, 2004, s. 8. ISBN 83-89181-14-2.
  3. a b Robin Thelwall. Illustrations of the IPA: Arabic. „Journal of the International Phonetic Association”. 20 (2), s. 37–41, 1990. DOI: 10.1017/S0025100300004266 (ang.). 
  4. Hans Basbøll, The Phonology of Danish, 2005 (ang.).
  5. Joan F. Carbonell, Joaquim Llisterri. Catalan. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (1–2), s. 53–56, 1992. DOI: 10.1017/S0025100300004618 (ang.). 
  6. Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73–76, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874 (ang.). 
  7. Ryan K. Shosted, Vakhtang Chikovani. Standard Georgian. „Journal of the International Phonetic Association”. 36 (2), s. 255–264, 2006. DOI: 10.1017/S0025100306002659 (ang.). 
  8. Jasmine Dum-Tragut, Armenian: Modern Eastern Armenian, John Benjamins Publishing Company, 2009 (ang.).
  9. Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191 (ang.). 
  10. Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223 (ang.). 
  11. dexonline.ro (rum.) [dostęp: 22.08.2018]
  12. Jaye Padgett. Contrast and Post-Velar Fronting in Russian. „Natural Language & Linguistic Theory”. 21 (1), s. 39–87, 2003. DOI: 10.1023/A:1021879906505 (ang.). 
  13. Consonantes del lingua espanol (hiszp.) Data dostępu: 15 września 2018
  14. alfabet i wymowa hiszpańska Data dostępu: 15 września 2018
  15. Derek Rogers, Luciana d'Arcangeli. Italian. „Journal of the International Phonetic Association”. 34 (1), s. 117–121, 2004. DOI: 10.1017/S0025100304001628 (ang.). 

Terminologia

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa to inaczej spółgłoska frykatywna labio-dentalna.

Media użyte na tej stronie

Letter v.svg
a lowercase, sans-serif letter 'v'