Space Launch System
 | Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. |
 Start Artemis 1 (2022) | |
| Producent | Boeing, United Launch Alliance, Orbital ATK, Aerojet Rocketdyne |
|---|---|
| Koszt opracowania | od 7 do 35 mld USD |
| Koszt wystrzelenia | 500 mln USD |
| Data pierwszego startu | 16 listopada 2022 |
| Statystyki | |
| Zdolność wynoszenia | LEO: od 95 do 130 t |
| Wymiary | |
| Długość | 64,6 m |
| Średnica | 8,4 m |
| Ilość stopni | 2 + 2x SRB |
| Stopnie rakiety | |
| Boostery (Block 1, 1B) | |
| Stopień 1. (Block 1, 1B, 2) | 4x RS-25D/E |
| Stopień 2. (Block 1) | 1x RL10B-2 |
| Stopień 2. (Block 1B, 2) | 4x RL10 |
Space Launch System (SLS) – ciężka rakieta nośna NASA mająca zastąpić wahadłowce kosmiczne STS. Projekt ten jest realizowany zamiast rakiet Ares I i Ares V przewidzianych w odwołanym programie Constellation. Jest przeznaczona do wynoszenia na orbitę pojazdów załogowych, jak i bezzałogowych. Pierwsza wersja nazywana jest Block I, a po niej mają być wykorzystywane cięższe wersje. Podstawowym zadaniem nowej rakiety będzie realizacja programów dalekiej eksploracji kosmosu, m.in. umożliwienie powrotu na Księżyc i lotów załogowych na Marsa.
Ogólna koncepcja
Według wstępnego projektu rakiety SLS, z programu Space Transportation System (STS) zostaną przejęte następujące najważniejsze jego części:
- główne silniki promów (Space Shuttle Main Engines, SSME),
- rakiety dodatkowe (boczne) na paliwo stałe (Solid Rocket Booster, SRB),
- zewnętrzne zbiorniki paliwa (External Tank, ET).
Przewidziano trzy warianty drugiego stopnia: pierwszy wariant to zmodyfikowany człon DCSS z rakiety Delta IV, wyposażony w silnik RL-10, drugi wariant to człon Exploration Upper Stage, który będzie korzystał z czterech silników RL-10, trzeci wariant to Earth Departure Stage co ma trzy J-2X silników. Dzięki podejściu polegającemu na wykorzystaniu już istniejących elementów, prace nad rakietą zajmą o wiele mniej czasu niż gdyby realizowano zarzucony projekt Ares V.
Projekt Space Launch System będzie z czasem rozwijany. Początkowy udźwig bez górnego członu będzie wynosił 95 ton na niską orbitę wokółziemską (LEO). Po dodaniu górnego członu Earth Departure Stage, udźwig zwiększy się do 130 ton.
Równocześnie NASA podjęła decyzję o modyfikacji wcześniej rozwijanego w ramach programu Constellation projektu kapsuły załogowej MPCV Orion.
Schemat SLS z września 2011 r.
W lipcu 2011 roku NASA przedstawiła wstępną koncepcję rakiety nośnej oraz plan prac. Natomiast 14 września 2011 roku NASA przedstawiła oficjalny schemat rakiety SLS. Ustalono następującą architekturę rakiety[1]:
- Pierwszy stopień rakiety napędzany pięcioma silnikami RS-25D (docelowo wersja RS-25E), paliwo i utleniacz – ciekły wodór i ciekły tlen. Pierwotnie wykorzystane zostaną silniki pochodzące z programu wahadłowców, następnie zastosowana zostanie ich uproszczona wersja rozwojowa.
- Rakiety pomocnicze przynajmniej początkowo na paliwo stałe. Pojawiła się również informacja, że docelowo zostaną wprowadzone pomocnicze rakiety pochodzące z sektora komercyjnego.
- Drugi (górny) stopień rakiety napędzany budowanym i testowanym silnikiem J-2X, paliwo i utleniacz – ciekły wodór i ciekły tlen.
Różnice pomiędzy wersjami
| Wersja | Pierwszy start | Udźwig na LEO (t) | 1. stopień | 2. stopień | Boostery |
|---|---|---|---|---|---|
| SLS Block 1 | 2022 | 95 | 4 x RS-25E | IPCS (1 x RL 10B) | SRB |
| SLS Block 1B | 105 | 4 x RS-25E | EUS (4 x RL 10C) | SRB | |
| SLS Block 2 | 130 | 4 x RS-25E | EUS (4 x RL 10C) | BOLE |
Plan lotów
| Misja | Konfiguracja | Załoga | Data | Cel |
|---|---|---|---|---|
| Artemis 1 | Block I | – | 16.11.2022 | Bezzałogowy lot statku Orion wokół Księżyca |
| Artemis 2 | Block I | 4 os. | 2024 | Pierwszy załogowy lot kapsuły Orion. |
| Artemis 3 | Block I | 4 os. | 2025 | Załogowy lot statku Orion w celu wylądowania na Księżycu |
| Artemis 4 | Block IB | 4 os. | 2027 | Lot załogowy statku Orion związany z rozwojem stacji Gateway (DSG) |
| Artemis 5 | Block IB | 4 os. | 2028 | Lot kapsuły Orion z kolejnym modułem DSG |
Według planu z 2021 lot Artemis 2 miał się odbyć już w 2023[2], planowane starty pozostałych lotów również uległy opóźnieniu. Istnieją duże obawy, czy ze względu na ograniczenia budżetu NASA plan zostanie zrealizowany. Wątpliwości rodzi również mała częstotliwość startów rakiety SLS, (najwyżej jeden start rocznie) co spowoduje wysokie koszty stałe obsługi całego systemu[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Maciej Mickiewicz: NASA oficjalnie przedstawia nową rakietę nośną. kosmonauta.net, 14 września 2011. [dostęp 2011-10-14].
- ↑ Chris Gebhardt: NASA finally sets goals, missions for SLS – eyes multi-step plan to Mars. [w:] NASASpaceFlight [on-line]. 2017-04-06. [dostęp 2017-06-22]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Kanawka: Wersja finalna rakiety SLS za 21 lat?. kosmonauta.net, 29 lipca 2011. [dostęp 2011-07-29].
Media użyte na tej stronie
An outdated clock with a serious icon
NASA’s Space Launch System rocket carrying the Orion spacecraft launches on the Artemis I flight test, Wednesday, Nov. 16, 2022, from Launch Complex 39B at NASA’s Kennedy Space Center in Florida. NASA’s Artemis I mission is the first integrated flight test of the agency’s deep space explorationsystems: the Orion spacecraft, Space Launch System (SLS) rocket, and ground systems. SLS and Orion launched at 1:47 a.m. EST, from Launch Pad 39B at the Kennedy Space Center.
NASA's Space Launch System (SLS) reference vehicle design baseline.
Artist Concept of SLS on Launchpad The Space Launch System, or SLS, will be designed to carry the Orion Multi-Purpose Crew Vehicle, as well as important cargo, equipment and science experiments to Earth's orbit and destinations beyond. Additionally, the SLS will serve as a back up for commercial and international partner transportation services to the International Space Station.
Artist rendering of the planned configurations of NASA's Space Launch System.
An image showing the proposed evolution of NASA's Space Launch System rocket, in its October 2015 configuration.