Spatula

Spatula
Boie, 1822[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – płaskonos zwyczajny (S. rhynchotis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

kaczki

Plemię

Anatini

Rodzaj

Spatula

Typ nomenklatoryczny

Anas clypeata Linnaeus, 1758

Gatunki

10 gatunków – zobacz opis w tekście

Spatula – rodzaj ptaka z podrodziny kaczek (Anatinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce, Australii, Ameryce Południowej i Północnej[18].

Morfologia

Długość ciała 30–56 cm, rozpiętość skrzydeł 58–85 cm; masa ciała 216–1100 g (samce są większe i cięższe od samic)[19].

Systematyka

Nazewnictwo

  • Querquedula: łac. querquedula „typ kaczki”, nazwa najwyraźniej pochodzi od wydawanego przez nią głosu[20]. Gatunek typowy: Anas circia Linnaeus, 1758 (= Anas querquedula Linnaeus, 1758).
  • Spatula (Spathulea): łac. spatula – łyżka, od zdrobnienia spatha „szpachla”, od gr. σπαθη spathē „szpachla”[21].
  • Rhynchaspis (Rhyncapsis, Rynchapsis, Rynchapeis, Rhyncaspis, Rhynchapsis, Rynchaspis, Rhynchasmus): gr. ῥυγχος rhunkhos „dziób”; ασπις aspis, ασπιδος aspidos „tarcza”[22]. Gatunek typowy: Anas clypeata Linnaeus, 1758.
  • Rhynchoplatus: gr. ῥυγχος rhunkhos „dziób”; πλατυς platus „broda”[23]. Gatunek typowy: Anas clypeata Linnaeus, 1758.
  • Clypeata: epitet gatunkowy Anas clypeata Linnaeus, 1758; łac. clipeatus lub clypeatus „dźwigając tarczę, uzbrojony w okrągłą tarczę”, od clipeare lub clypeare „ramię z tarczą”, od clipeus, clupeus lub clypeus „okrągła tarcza”[24]. Gatunek typowy: Anas clypeata Linnaeus, 1758.
  • Cyanopterus: gr. κυανοπτερος kuanopteros „niebieskoskrzydły”, od κυανος kuanos ciemnoniebieski; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”[25]. Gatunek typowy: Anas Querquedula Linnaeus, 1758.
  • Pterocyanea (Pterocyana): gr. πτερον pteron „skrzydło”; κυανεος kuaneos „ciemnoniebieski, lśniący”[26]. Gatunek typowy: Anas circia Linnaeus, 1758 (= Anas querquedula Linnaeus, 1758).
  • Punanetta: epitet gatunkowy Anas puna von Tschudi, 1844; gr. νηττα nētta „kaczka”[27]. Gatunek typowy: Anas puna von Tschudi, 1844.
  • Adelonetta: gr. αδηλος adēlos „niejasny”, od negatywnego przedrostka α- a-; δηλος dēlos „widoczny”; νηττα nētta „kaczka”[28]. Gatunek typowy: Anas puna von Tschudi, 1844.

Podział systematyczny

Na podstawie badań filogenetycznych takson ten został ponownie wyodrębniony z Anas[29][30]. Do rodzaju należą następujące gatunki[31]:

  • Spatula querquedula (Linnaeus, 1758) – cyranka zwyczajna
  • Spatula hottentota (Eyton, 1838) – srebrzanka hotentocka
  • Spatula puna (von Tschudi, 1844) – srebrzanka andyjska
  • Spatula versicolor (Vieillot, 1816) – srebrzanka modrodzioba
  • Spatula platalea (Vieillot, 1816) – płaskonos jasnogłowy
  • Spatula smithii E. Hartert, 1891 – płaskonos przylądkowy
  • Spatula rhynchotis (Latham, 1801) – płaskonos czarnolicy
  • Spatula clypeata (Linnaeus, 1758) – płaskonos zwyczajny
  • Spatula cyanoptera (Vieillot, 1816) – cynamonka
  • Spatula discors (Linnaeus, 1766) – cyranka modroskrzydła

Fragment kladogramu obejmujący gatunki z rodzaju Spatula[32]:

Spatula


S. querquedula




S. hottentota




S. puna



S. versicolor







S. platalea





S. discors



S. cyanoptera





S. smithii




S. clypeata



S. rhynchotis







Przypisy

  1. ↑ F. Boie. Ueber Classifications, insonderheit der europäischen Vögel. „Isis von Oken”. 10-11, s. kol. 564, 1822 (ang.). 
  2. ↑ L. von Oken. II. Klasse. Vögel. Ord. Dalmipeden. Fam. Lamellirostern. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. 1, s. 1183, 1817 (niem.). 
  3. ↑ J. F. Stephens: Hynchaspis. Shoveler.. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 12: Aves. Cz. 2. Londyn: Printed for G. Kearsley, 1824, s. 114. (ang.)
  4. ↑ A.A. Berthold: Latreille’s natürliche Familien der Thierreichs aus dem Französischen mit Anmerkungen und Zusätzen von Dr. Arnold Adoph Berthold. Weimar: Landes-Industrie Comptoir, 1827, s. 84. (niem.)
  5. ↑ J. Fleming: History of British animals. Edinburgh: Bell & Bradfut, 1828, s. 123. (ang.)
  6. ↑ R.-P. Lesson: Manuel dʹornithologie, ou description des genres et des principales espèces dʹoiseaux. Cz. 2. Paris: Roret, 1828, s. 416. (fr.)
  7. ↑ E. Griffith: Supplement on the Palmipedes. W: G. Cuvier: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 8. London: Printed for G.B. Whittaker, 1829, s. 669. (ang.)
  8. ↑ a b W. Jardine, P. J. Selby: Illustrations of ornithology. Cz. 3. Dublin: Longman, Rees, Orme, Brown, & Green, and S. Highley, 1825–1836, s. ryc. 147. (ang.)
  9. ↑ Ch.L. Bonaparte: A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America. London: J. Van Voorst, 1838, s. 57. (ang.)
  10. ↑ E. Blyth: Mammalia, birds and reptiles. W: G. Cuvier: Cuvier's animal kingdom: arranged according to its organization. London: Orr and Smith, 1840, s. 265. (ang.)
  11. ↑ Ch.L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. T. 1: Mammiferi e uccelli. Roma: Tip. Salviucci, 1841, s. 17. (wł.)
  12. ↑ L. Fraser. Rhynchapsis clypeata. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 134, 1840 (ang.). 
  13. ↑ C.L. Brehm: Der vollständige Vögelsang: Eine gründliche Anleitung alle europaischen Vögel. Weimar: B. Voigt, 1855, s. 377. (niem.)
  14. ↑ A.E. Brehm. Vorläufige Zusammenstellung der Vögel Spaniens mit kritischer Benutzung der bisher von spanischen Ornithologen herausgegebenen Verzeichnisse. „Allgemeine deutsche naturhistorische Zeitung”. Neue Folge. 3, s. 487, 1857 (niem.). 
  15. ↑ C.L. Bonaparte. Excursion dans les divers Musées d’Allemagne, de Hollande et de Belgique (suite et fin), et Tableaux paralléliques de tordre des Palmipèdes. „Comptes rendus hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 43, s. 649, 1856 (fr.). 
  16. ↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1890, s. 346. (łac.)
  17. ↑ A. F. Koenig. Zweiter Beitrag zur Avifauna von Tunis. „Journal für Ornithologie”. 41, s. 104, 1893 (niem.). 
  18. ↑ F. Gill & D. Donsker: Screamers, ducks, geese & swans (ang.). IOC World Bird List: Version 8.1. [dostęp 2018-06-25].
  19. ↑ C. Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 611–613. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)
  20. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Querquedula.
  21. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Spatula.
  22. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Rhynchaspis.
  23. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Rhynchoplatus.
  24. ↑ Jobling 2021 ↓, s. clypeata.
  25. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Cyanopterus.
  26. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Pterocyanea.
  27. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Punanetta.
  28. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Adelonetta.
  29. ↑ J. Gonzalez, H. Düttmann & M. Wink. Phylogenetic relationships based on two mitochondrial genes and hybridization patterns in Anatidae. „Journal of Zoology”. 279 (3), s. 310–318, 2009. DOI: 10.1111/j.1469-7998.2009.00622.x (ang.). 
  30. ↑ E.C. Dickinson (red.) & J.V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.)
  31. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-26].
  32. ↑ J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans (ang.). W: Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07].

Bibliografia

  • James A. Jobling: The Key to Scientific Names (ang.). W: Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.