Spetsai (1889)

Spetsai
„Spetsai” - Θ/Κ Σπέτσαι
Klasa	okręt pancerny
Typ	Hydra
Historia
Stocznia	Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée, Granville
Wodowanie	26 października 1889
Wasilikon Naftikon
Wejście do służby	1892
Wycofanie ze służby	1920
Los okrętu	złomowany, 1929
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	4808 t
Długość	102,01 m
Szerokość	15,8 m
Zanurzenie	5,5 m
Napęd
dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania, 4 cylindryczne kotły parowe, 2 śruby 6700 KM
Prędkość	17 węzłów
Uzbrojenie
2 działa kal. 274 mm L/34 1 działo kal. 274 mm L/28 5 dział kal. 150 mm L/36 4 działa kal. 86 mm L/22 4 działa 3-funtowe 4 działa 1-funtowe 6 1-funtowych działek rewolwerowych
Wyrzutnie torpedowe	3 × 356 mm
Opancerzenie
Burty: 100-300 mm Barbety: 300 mm Pokład: 58 mm
Załoga	400

Spetsai (gre. Θ/Κ Σπέτσαι) – grecki okręt pancerny typu Hydra. Jego nazwa pochodzi od Spetses, jednej z wysp w Zatoce Sarońskiej, która odegrała kluczową rolę w morskich zmaganiach w czasie wojny o niepodległość Grecji. Został zamówiony w 1885 roku jako odpowiedź na kryzys na Bałkanach i osmańską ekspansję morską. Okręt został zwodowany w 1889 roku i dostarczony Grecji w roku 1892. Był uzbrojony w trzy działa kalibru 274 mm i pięć kalibru 150 mm. Osiągał prędkość maksymalną 17 węzłów.

„Spetsai” i jego siostrzane okręty brały udział w wojnie grecko-tureckiej w 1897 roku aż do interwencji mocarstw europejskich, która uniemożliwiła wykorzystanie przez Greków swojej przewagi nad flotą osmańską. „Spetsai” wziął też udział w I wojnie bałkańskiej w bitwie koło przylądka Elli i był obecny w czasie bitwy koło Lemnos, lecz okazał się za wolny by zaangażować w walkę tureckie okręty. Nie brał udziału w I wojnie światowej, a po jej zakończeniu używany był jako okręt szkolny komunikacji morskiej. Ostatecznie został złomowany w 1929 roku.

Budowa i konstrukcja

Szkic uzbrojenia i opancerzenia okrętów typu Hydra

W 1885 roku Grecja zamówiła trzy okręty pancerne typu Hydra^[1]. „Spetsai” został zamówiony w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w Granville we Francji, w czasie premierostwa Charilaosa Trikupisa. Okręt, którego nazwa pochodziła od wyspy Spetses, został zwodowany w 1889 roku i do roku 1892 został przekazany greckiej marynarce razem ze swoimi siostrzanymi jednostkami, „Hydrą” i „Psarą”^[2][3][4]. Okręt miał 102,01 m długości między pionami, 15,8 m szerokości i 5,5 m zanurzenia. Wyporność standardowa wynosiła 4808 ton. Maszynownia składała się z dwóch maszyn parowych potrójnego rozprężania zasilanych przez cztery cylindryczne kotły parowe. Moc maszyn wynosiła 6700 KM, co pozwalało okrętom osiągać prędkość maksymalną 17 węzłów. Zapas węgla wynosił 500 ton^[2].

Uzbrojenie głównego kalibru „Spetsai” składało się z trzech dział Caneta kalibru 274 mm^[5]. Dwa z nich zostały zamontowane na dziobie w dwóch barbetach po obu stronach nadbudówki; lufy dział miały długość 34 kalibrów (L/34). Trzecie działo, o długości lufy wynoszącej 28 kalibrów, zostało zamontowane w wieży na rufie. Uzbrojenie średniego kalibru składało się z czterech dział kalibru 150 mm L/36 zamontowanych w kazamatach pod przednią artylerią główną, po dwie na każdej burcie, i piątego działa tego kalibru zamontowanego na pokładzie głównym pośrodku na dziobie. Okręt posiadał również kilka dział mniejszego kalibru do obrony przed torpedowcami, na które składały się cztery działa kal. 86 mm L/22, cztery działa 3-funtowe, cztery działa 1-funtowe i sześć 1-funtowych działek rewolwerowych. Okręt został też wyposażony w trzy wyrzutnie torpedowe kal. 356 mm. Opancerzenie jednostki wykonane było ze stali Creusota i typu compound. Główny pas pancerny miał grubość 300 mm, a artyleria główna chroniona była przez pancerz o grubości do 360 mm^[2].

Służba

Wojna grecko-turecka 1897 i modernizacja

Udział okrętu w wojnie grecko-tureckiej w 1897 roku był znacznie ograniczony, jako że grecka marynarka nie była w stanie wykorzystać swojej wyższości nad flotą osmańską. W czasie konfliktu tureckie okręty pozostawały w portach, ale interwencja mocarstw europejskich uniemożliwiła Grekom wykorzystanie ich przewagi^[1]. Ciężar konfliktu przeniósł się na Kretę, która była celem międzynarodowej demonstracji morskiej w latach 1897-1898. Kompromis ustalony przez mocarstwa zwracał Kretę Imperium Osmańskiemu, lecz wyspa miała mieć greckiego księcia^[6]. W latach 1897-1900 „Psara” i jej siostrzane okręty zostały częściowo przezbrojone; „Psara” została zmodernizowana w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w La Seyne. Działa najmniejszego kalibru zostały zastąpione przez jedno działo kal. 99 mm na przodzie, osiem dział 9-funtowych, cztery 3-funtowe i dziesięć 1-funtowych działek rewolwerowych. Jedna z wyrzutni torpedowych kal. 356 mm została zastąpiona przez model o średnicy 380 mm^[2][7]. W latach 1908-1910 wymieniono stare działa kal. 150 mm na nowszą wersję z lufą o długości 45 kalibrów^[8].

Wojny bałkańskie

Liga Bałkańska, której Grecja była członkiem, wypowiedziała wojnę Imperium Osmańskiemu w październiku 1912 roku^[9]. Dwa miesiące później turecka flota zaatakowała grecką marynarkę podczas próby przerwania blokady morskiej wokół Dardaneli^[9]. Osmańska flota, która składała się z dwóch przestarzałych pancerników, „Turgut Reis” i „Barbaros Hayreddin”, dziewięciu niszczycieli i sześciu kutrów torpedowych wypłynęła z Dardaneli o 9:30. Mniejsze jednostki pozostały u ujścia cieśniny, podczas gdy dwa pancerniki popłynęły na północ, trzymając się blisko brzegu. Grecka flota, składająca się z między innymi z krążownika pancernego „Georgios Averof” oraz okrętów typu Hydra, płynęła z wyspy Imroz na patrol w pobliżu Cieśniny Dardanelskiej. Po zauważeniu tureckich okrętów Grecy zmienili kurs na północno-wschodni, by przeciąć kurs nieprzyjaciela. Rozpoczęła się bitwa koło przylądka Elli. Jako pierwsi ogień otworzyli Osmanowie o 9:50 z odległości ok. 15 000 jardów; Grecy odpowiedzieli ogniem po 10 minutach, w czasie których odległość zmniejszyła się znacznie do 8500 jardów. O 10:04 tureckie okręty zakończyły zwrot o 180° i w niezorganizowanym odwrocie odpłynęły w stronę bezpiecznej cieśniny^[10]. Po niecałej godzinie były już z powrotem w Dardanelach^[11].

Bitwa koło Lemnos spowodowana była tureckim planem zakładającym odciągnięcie szybkiego „Georgiosa Averofa” od Dardaneli. W tym celu krążownik pancernopokładowy „Hamidiye” przerwał grecką blokadę i wpłynął na Morze Egejskie. Turcy zakładali, że Grecy odeślą „Georgiosa Averofa” by ten ścigał ich krążownik. Pomimo zagrożenia jakie stwarzał „Hamidiye” dla greckich linii komunikacyjnych, dowódca greckiej floty nie zgodził się na odesłanie swojego najlepszego okrętu. Kiedy osmańska flota zauważyła grecki krążownik około 12 mil od Lemnos, rozpoczęła odwrót, a „Georgios Averof” rozpoczął pościg. Grecki okręt uzyskał kilka trafień zanim zaniechał pogoni. Ze względu na zbyt niską prędkość „Spetsai” i jego siostrzane okręty zostały z tyłu i nie wzięły udziału w potyczce^[10].

W momencie wybuchu I wojny światowej pod koniec lipca 1914 roku, proniemiecki grecki monarcha Konstantyn I postanowił pozostać neutralny. W 1915 roku siły Ententy wylądowały w Salonikach, co było powodem napięć pomiędzy Francją a Grecją^[8]. Ostatecznie Francuzi przejęli grecką flotę 19 października; ciężkie jednostki zostały rozbrojone i przeniesione do rezerwy na resztę wojny^[8]. „Spetsai” został wycofany ze służby w 1920 roku i używany jako okręt szkolny komunikacji morskiej do 1929 roku, kiedy został ostatecznie złomowany^[8][12].

Przypisy

Bibliografia

• Thomas A. Brassey. „Brassey’s Annual”, 1892. Londyn: Praeger Publishers. 
• Zisis Fotakis: Greek Naval Strategy and Policy, 1910–1919. Nowy Jork: Routledge, 2005. ISBN 978-0-415-35014-3.
• Robert Gardiner: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-8317-0302-4.
• Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships: 1906–1922. Annapolis: Naval Institute Press, 1984. ISBN 0-87021-907-3.
• L.G. Carr Laughton. „The Naval Pocketbook”, 1900. Londyn: W. Thacker & Co.. 
• Herbert B. Mason: Encyclopaedia of Ships and Shipping. Londyn: The Shipping Encyclopaedia, 1908. OCLC 11857976.
• William George Neal. „Marine Engineer and Naval Architect”. XIII, kwiecień 1891–marzec 1892. Londyn: American Society of Naval Engineers. 
• Constantine Paizēs-Paradelēs: Hellenic Warships 1829–2001 (3rd Edition). Ateny: The Society for the study of Greek History, 2002. ISBN 960-8172-14-4.
• Lawrence Sondhaus: Preparing for Weltpolitik: German Sea Power Before the Tirpitz Era. Annapolis: Naval Institute Press, 1997. ISBN 1-55750-745-7.
• „Journal of the American Society of Naval Engineers”. IX (1), luty 1897. Waszyngton: Office for Advertisements and Publication. 
• „The Chinese Times”. III, 1889. Tiencin: The Tientsin Printing Co..