Sphiximorpha subsessilis

Sphiximorpha subsessilis – gatunek muchówki z rodziny bzygowatych i podrodziny Eristalinae. Zamieszkuje zachodnią część krainy palearktycznej. Larwy są saproksyliczne i rozwijają się w soku wyciekającym z drzew. Owady dorosłe odwiedzają kwiaty wielu gatunków roślin.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1807 roku przez Johanna K.W. Illigera w publikacji autorstwa Pietra Rossiego pod nazwą Ceria subsessilis. Jako miejsce typowe wskazano Włochy. W 1850 roku Camillo Róndani wyznaczył go gatunkiem typowym nowego rodzaju Sphiximorpha^[1].

Morfologia

Samce osiągają od 11,1 do 15,2 mm, a samice od 11,5 do 14,7 mm długości ciała. Długość skrzydła wynosi u samców od 9,1 do 11,3 mm, a u samic od 9,8 do 11,7 mm^[1]. Ubarwienie ciała jest czarne z żółtymi paskami^[1][2]. Jest to mimikra względem przedstawicieli nadrodziny os^[1].

Głowa jest szersza od tułowia i ma wzgórek czułkowy krótszy od pierwszego członu czułków. Twarz jest czarno-żółta, wystająca w kierunku przednio-brzusznym, ma silne wklęśnięcie poniżej czułków i słabo zaznaczony wzgórek twarzowy. Policzki i obrzeża aparatu gębowego są czarne. Długość wzgórka czołowego wynosi u samca 0,69–0,76, a u samicy 0,53–0,65 jego szerokości. Czoło u samca jest żółte z czarną pręgą na wzgórku czołowym, czasem też ciągnącą się od wzgórka do szwu ocznego. U samicy czoło jest czarne z żółtymi plamami po bokach, połączonymi na przedzie poprzeczną, pośrodku przerwaną przepaską. Trójkąt ciemieniowy może być czarny lub żółty. Trójkąt przyoczkowy jest czarny. Grzbietowa strona głowy za przyoczkami jest czarno-żółta^[1]. Wzgórek czułkowy jest pomarańczowoczerwony^[2]. Czułki są ciemnobrązowe do czarnych z jasnożółtą, biało owłosioną aristą^[1][2].

Tułów ma długie i białe włoski. Skutum jest czarne z żółtymi plamami na notopleurze i postpronotum, a czasem także z owalnym prążkiem przed tarczką. Sama tarczka jest czarna z żółtą przednią ⅓ do ½. Pleury są czarne z dwiema żółtymi plamkami. Skrzydła są przezroczyste z przyciemnioną przednią połową. Ich błonę porastają mikroskopowe włoski. Odnóża mają czarne biodra i krętarze. Uda dwóch pierwszych par są czarne, tylko u podstawy i szczytu żółte, natomiast udo pary ostatniej jest żółte w nasadowej ¼ do ⅓. Golenie są czarne z żółtymi częściami nasadowymi. Stopy są ciemnożółte do ciemnobrązowych w przypadku dwóch początkowych par i ciemnobrązowe do czarnych w przypadku pary ostatniej^[1].

Odwłok jest wydłużony, walcowaty^[2] i tylko trochę przewężony u podstawy^[1]. Na tylnych krawędziach czarnych tergitów znajdują się żółte przepaski^[1][2]; te na tergitach drugim i trzecim są niemal równe, natomiast ta na tergicie czwartym zwęża się stopniowo ku bokom^[1]. Drugi tergit ma ponadto parę trójkątnych, bardzo szeroko rozstawionych, żółtych plamek w kątach przednio-bocznych^[1][2]. Tergit czwarty jest lekko wykrojony i ma w części środkowo-bocznej łukowatą łatkę z szarobiałego opylenia. Sternity od pierwszego do trzeciego również mają przy tylnych krawędziach żółte przepaski^[1]. Genitalia samca mają wąskie, półokrągłe przysadki odwłokowe z ostrym wyrostkiem wierzchołkowo-środkowym i dwukrotnie dłuższymi od nich włoskami, surstylus o płacie brzusznym rombowatym i płacie grzbietowym szeroko wydłużonym oraz bardzo szerokie, zaokrąglone i ku szczytowi zwężone hypandrium^[1].

Ekologia i występowanie

Owad ten zasiedla różne typy lasów, ich skraje, parki, ogrody i nasadzenia przydrożne – każdorazowo wymagając jednak obecności drzew starych^[1]. Owady dorosłe aktywne są od końca kwietnia do czerwca lub lipca^[2][3], przy czym szczyt pojawu przypada na maj^[1]. Żerują na soku wyciekającym ze zranionych drzew oraz na nektarze kwiatów takich roślin jak głogi, jarząby, klony, trzmielina pospolita oraz kwitnących na biało selerowatych^[1]. Kopulacja odbywa się na pniach roślin lęgowych. Larwy są saproksyliczne. Rozwijają się w wyciekającym soku takich drzew jak dąb bezszypułkowy, dąb burgundzki, jodły, kasztanowiec pospolity, topola czarna i wiąz szypułkowy^[1].

Gatunek palearktyczny. Znany jest z Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Szwecji, Finlandii, Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii, Serbii, Grecji, europejskiej części Rosji, Turcji i Maroka^[1]. W Polsce jest nieliczny^[3].

Przypisy